[حانیه جهانیان] یکم محرم به احترام فعالیت‌های ادبی «محتشم کاشانی»، ادیب ایرانی و از نخستین شاعران جریان ادبیات عاشورایی، روز ادبیات آیینی نام‌گذاری شده است. شعر «باز این چه شورش است که در خلق عالم است...» از مشهورترین سروده‌های اوست. محتشم کاشانی در سده دهم هجری زندگی می‌کرد و با شاه طهماسب صفوی هم‌دوره بود. او از برجسته‌ترین شاعران مرثیه‌سرای شیعه و پیروان مکتب وقوع به حساب می‌آید. پس از وفات این شاعر بزرگ عصر صفوی، مجموعه آثار او توسط یکی از شاگردانش در هفت کتاب جمع شد شامل غزلیات، قصاید، قطعات، رباعیات، مثنویات و ترکیب‌بندها. با گذشت زمان، سروده‌های عاشورایی رونق یافت.
از حضور و شعرخوانی در محضر رهبر انقلاب تا چاپ آثار عاشورایی و دینی توسط ناشران نام‌آشنای کشور فقط گوشه‌ای از تلاش‌های محبان اهل بیت به منظور ترویج تفکر آزادگی و ایثار است. به مناسبت 28 تیرماه، روز ادبیات آیینی و بزرگداشت محتشم کاشانی، به سراغ محمدرضا طهماسبی، که فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه ادبیات آیینی داشته، رفته‌ایم. او سرودن شعر را از دوران راهنمایی آغاز کرد. دوره کارشناسی را با تحصیل در رشته مدیریت صنعتی گذراند و با تغییر رشته در دوره کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی را برگزید، اما به دلایلی آن را نیمه‌کاره رها کرد. طهماسبی اکنون در سازمان هوا فضا اشتغال دارد. کتاب‌های «گزاره‌ها»، «واژگان واژگون»، «کتمان» و «زرورق» دربردارنده اشعار اوست. در ادامه گفتوگوی ما را با محمدرضا طهماسبی درباره اهمیت نام‌گذاری روزی با عنوان ادبیات آیینی و تاثیر این‌گونه آثار بر نسل جوان می‌خوانید و با تعدادی از کتاب‌های تازه در حوزه ادبیات آیینی و شعر عاشورایی آشنا می‌شوید.
کمی درباره خودتان و فضای آثارتان بگویید.
متولد سال 56 در تهران هستم. از حدود 15_16 سالگی سرودن شعر را آغاز کردم. شعر را هم نزد استاد خلیل عمرا، خانم دکتر شاملو و دیگر استادان آموختم. فضای غالب آثارم آیینی و عاشورایی است؛ گرچه در بین آثار منتشر شده‌ام، اشعاری با مضامین دیگر هم وجود دارد.
هنگامی که نام شما را جست‌وجو می‌کنیم، اولین تصاویر منتشر شده، شعرخوانی در محضر رهبر انقلاب است. به نظرتان توجه شخص رهبری و مسئولان کشور به ادبیات آیینی چه تاثیری بر شناساندن این سبک شعر در بین عموم مردم دارد؟
شعرخوانی در محضر بزرگان عرب سابقه بسیار طولانی و غنی دارد؛ چه پیش از اسلام و چه پس از آن. شخصی در زمان پیغمبر در جمع پیروان ایشان به هجو رسول خدا پرداخت تا روزی که در یکی از اشعارش مدح پیغمبر را گفت و شهادتینش را نیز در محضر حضرت محمد(ص) خواند. رسول‌الله عبای خود را به او پیشکش کرد. حالا در جمهوری اسلامی در حضور رهبر انقلاب، به عنوان شخص اول کشور، که خود علاقه‌مند جدی ادبیات و از شاعران خوب ایران است، هرساله همزمان با میلاد امام حسن مجتبی(ع) گردهمایی با حضور شاعران شکل می‌گیرد. فعالیت‌ها و توجهات این‌چنینی از سوی رهبری، کمک بسیاری به ایجاد انگیزه در بین شاعران می‌کند.
به عنوان شاعری آیینی مسئولیت اجتماعی خود را چگونه می‌بینید؟
به عنوان شاعر تلاش می‌کنم در حد بضاعت و توانم کار کنم. حتی در بسیاری از موارد نگاهم به شعرخوانی، مادی نبوده است. تلاش می‌کنم از تریبون و ظرفیتی که وجود دارد، برای علاقه‌مند کردن افراد بهره ببرم. اما این اتفاق فقط زمانی محقق می‌شود که شنونده خواهان چنین اتفاقی باشد.
استقبال ناشران از آثار آیینی و عاشورایی تا چه اندازه رشد داشته است؟
خدا را شکر استقبال ناشران از این‌گونه آثار بالاست و همچنان در حال رشد است. اما در انتشار برخی آثار ویژگی‌های دیگری نیز مدنظر است. همین چندوقت پیش، یکی از ناشران نام‌آشنا علی‌رغم اینکه مطلع بود فلان شاعر مشهور اثر تازه‌ای برای انتشار ندارد، گفته بود حتی اگر در کاغذ مچاله‌شده سرفه کنید، منتشر می‌کنیم. این دیدگاه الزاما بد هم نیست. مثل برخوردی که سایر نشرهای ایرانی در مواجهه با چاپ آثار گوناگون نویسندگان و شاعران ایرانی دارند؛ از پیش‌خرید آثار نویسنده‌ای چون محمود دولت‌آبادی تا شاعر جوان و مستعدی چون فاضل نظری! آرزوی بسیاری از ناشران همکاری با اشخاصی است که سابقه خوبی از خود به جا گذاشته‌اند، اما به همان میزان امیدوارم اقبال عمومی و استقبال مخاطبان از ادبیات آیینی روز به روز عمیق‌تر شود.
تازه‌های شعر عاشورایی
کتاب «گوشواره عرش» مجموعه اشعار آیینی علی موسوی گرمارودی است که از ۱۶سالگی تا سال ۸۸ سروده شده‌اند. ترتیب فصل‌بندی شعرهای این کتاب از اشعار توحیدی آغاز می‌شود، سپس نبوت، حضرت فاطمه (س) و امامان معصوم آمده‌اند. همچنین در ذیل اشعار مربوط به هر معصوم، شعرها و سروده‌هایی درباره اصحاب، یاران و اشخاص مربوط به آن امام نیز آورده شده است.
کتاب «هجاهای ایستاده» مجموعه اشعار مهدی شورگشتی است. این اثر 80 صفحه‌ای نخستین‌بار در سال 97 توسط سوره مهر برای علاقه‌مندان به ادبیات آیینی و اشعار مرتبط با اهل بیت به چاپ رسید. فضا و موضوع غالب اشعار «هجاهای ایستاده» واقعه غدیر خم، مدح رسول‌الله(ص) و امام علی(ع) است.
کتاب «هر طرف آواز غم» به کوشش متین رضوانی‌پور گردآوری شده و حاوی 72 نوحه معروف از نوحه‌خوانان شهر شوشتر در مورد واقعه کربلاست.
نوحه‌های مذهبی شهرستان شوشتر به همراه آوانگاری (نت‌نویسی) اشعار، در این کتاب گنجانده شده است. «هر طرف آواز غم» اثری ارزشمند در زمینه ثبت نغمه‌ها و اشعار مورد استفاده نوحه‌خوانان است که در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.
کتاب «همه آیینه‌ها» مجموعه اشعار عاشورایی است که با قلم شاعران معاصر و توانای ایرانی سروده شده است.
مهدی مظفر ساوجی که در زمینه ادبیات آیینی به شهرت رسیده در این کتاب وظیفه گردآوری اشعار را داشته است. تمرکز فضای کلی اثر که انتشارات سوره مهر آن را چاپ کرده، بر واقعه کربلا و عاشوراست.
کتاب «شعله در شمعدانی» مجموعه شعرهای آیینی سروده اسماعیل سکاک است که در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. این اثر در دومین جایزه کتاب سال قزوین برگزیده بخش ادبیات و شعر شد. اسماعیل سکاک در کتاب شعله در شمعدانی اشعاری با مضامین ضد استکباری سروده و شهدای کربلا را با عزت و صلابت به تصویر کشیده است.
کتاب «راز رشید» به همت محمدرضا سنگری در 185 صفحه منتشر شده است. این کتاب شامل مجموعه شعرهای عاشورایی است که در سه مطلع و در قالب‌های غزل، قصیده، مثنوی و رباعی گردآوری شده است. بخش اول کتاب برگزیده شعرهای عاشورایی است که با شعر بلند علی معلم «تاوان این خون تا قیامت ماند بر ما» آغاز می‌شود و با شعر «نیمی از خورشید» سعید بیابانکی به پایان می‌رسد.
کتاب «ادامه آفتاب» شامل سروده‌های 13 شاعر جوان در حوزه ادبیات آیینی به کوشش مجتبی احمدی است که هدف از گردآوری آن را تشویق شاعران مستعد در این حوزه عنوان کرده و گفته: «بسیاری از شاعرانی که آثارشان در این مجموعه آمده از برگزیده‌های کنگره‌ها و جشنواره‌های ادبی هستند.» مجتبی احمدی، علی اسدی، آرزو کبیری‌نیا، نسترن موحدی‌نیا و سمانه میرزایی برخی از شاعرانی هستند که سروده‌های آنها در این کتاب آمده است. مجموعه شعر «ادامه آفتاب» از تولیدات حوزه هنری استان کرمان، در 96 صفحه با قطع رقعی و شمارگان 2500 نسخه از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
کتاب «عطر و ابریشم» مجموعه سروده‌های لیلا رسولی است. این کتاب به همت انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. مخاطب این اثر 56 صفحه‌ای بزرگسالان هستند. در اشعار «عطر و ابریشم» روایت روان و روشنی از حس زنانگی و لطافت به چشم می‌خورد.