راضیه زرگری| شی جین پینگ در اولین سال‌هایش در مسند رهبری چین، هزینه کوفته‌های بخارپز شده‌اش را در یک غذاخوری ارزان پرداخت کرد، برای جلوگیری از پاشیده‌شدن باران به شلوارش، پاچه‌هایش را تا کرد و با آهنگ‌های پاپ شاد سروصدا کرد. تصویرسازانِ او، شی را به‌عنوان « ددی شی» می‌خواستند، اما او «عمو شی» دلپذیر مردم چین شد. این تصویر بعد از یک دهه کاملا تغییر کرده و حالا شی مانند یک پادشاه کمونیست سرسخت بر رهبری کشور می‌نشیند و در مورد سلسله‌های باستانی سقوط کرده چین تامل می‌کند و البته مهم‌تر از همه، مصمم به کسب برتری پایدار کشورش در جهانی آشفته است. مقامات چینی سخنان او را مانند متون مقدس ستایش می‌کنند و با شور و حرارتی خاص که اغلب اوقات یادآور دوران مائوتسه تونگ است، به شی اظهار وفاداری می‌کنند. مسخره‌کردنش مجازات زندان دارد و مواجهه‌های عمومی او حالا نمایش‌های دسته‌بندی‌شده تحسین و ستایش هستند.
کنگره حزب کمونیست که روز یکشنبه 16 اکتبر افتتاح شد، حکومت او را تقویت و گسترش می‌دهد، در حالی که خطرات بلندمدت ناشی از تسلط منحصربه‌فرد او را هم می‌تواند تشدید کند. در نشست پکن، به نظر می‌رسد او مطمئن است که در سومین دوره دبیرکلی حزب کمونیست چین، تمام انتظارات درباره حکمرانی 10 ساله رهبران چین را می‌شکند.
تصویر لیبرال‌ترین رهبر چین کمونیست چگونه تغییر کرد؟
وقتی که شی جین پینگ در سال ۲۰۱۲ قدرت را به دست گرفت، برخی ناظران سیاسی براساس پیشینه خانوادگی او پیش‌بینی کردند که «لیبرال‌ترین رهبر» چین کمونیست به قدرت رسیده، اما زمان نشان داد که این پیش‌بینی‌ها کاملا اشتباه بوده. ده سال پس از کسب قدرت، شی جین پینگ امروز تبدیل به قدرتمندترین رهبر چین پس از مائو تسه تونگ، بنیانگذار جمهوری کمونیستی خلق چین شده است. همچون مائو، رهبر چین کمونیست در یک دهه گذشته نشان داد که مخالفان را کمتر از اسلاف خود تحمل می‌کند. مداخله حکومت در زندگی خصوصی افراد در این 10 سال بیش از همیشه افزایش پیدا کرد.
پیش از به قدرت رسیدن، شی جین پینگ تنها با عنوان همسر یک خواننده مشهور چینی شناخته می‌شد، اما او طی 10 سال به شخصیتی کاریزماتیک تبدیل شده که به گفته ناظران، از زمان مائو بی‌سابقه است. آلفرد ال چان، زندگینامهنویس رهبر چین می‌گوید: «برخلاف ادعاها، او بیش از آنکه طالب ثروت باشد، طالب این است که چین را به نخستین ابرقدرت جهان تبدیل کند.» برخلاف نظر مخالفان شی که او را رهبری به‌دنبال منافع شخصی خود می‌شناسانند، این نویسنده می‌گوید که رهبر چین می‌خواهد چشم‌انداز خود را که شباهت زیادی به رویای بنیانگذاران حزب کمونیست دارد، در این کشور محقق کند. «شی مردی با ایمان است. ایمان او تنها کمونیسم و خدای او، حزب کمونیست چین است.» کری براون، نویسنده آمریکایی کتاب «شی، مطالعه‌ای در قدرت» معتقد است مهم‌ترین اشتباهی که جهانیان درباره شی جین پینگ مرتکب می‌شوند این است که «ایمان او را جدی نمی گیرند.»
ظهور انسان‌های سرسخت از دل زندگی‌های سخت
شی جین پینگ، متولد ۱۹۵۳ میلادی در شهر پکن است. پدر او شی ژونگ شان، یکی از انقلابیون و از بنیانگذاران حزب کمونیست است. شی ژونگ شان از قهرمانان انقلاب و نسل اول رهبران چین کمونیست بود که سه بار توسط مائو تسه تونگ از مقام‌هایش برکنار شد. او از معدود مقامات چینی بود که در سال۱۹۸۶ به برکناری هو یائوبانگ، از اصلاح طلبان حزب کمونیست اعتراض کرده و به همین دلیل هم برای همیشه مورد لعن و نفرین رهبران حزب کمونیست قرار گرفت.
البته پیش از آن نیز شی ژونگ شان قبل از انقلاب فرهنگی در سال ۱۹۶۲ از پست معاونت نخست‌‌وزیر برکنار شده و به زندان افتاده بود. او هم مانند بسیاری دیگر از روشنفکران جوان آن دوران برای کار به نواحی روستایی فرستاده شد. رهبر کنونی چین در این شرایط بزرگ شد. زندگی آنها در یک روز کاملا تغییر کرد. شی جین پینگ می‌گوید به‌خاطر شرایط سخت زندگی‌اش در کودکی، بارها توسط همکلاسی‌هایش طرد و منزوی می‌شد. از ۱۵سالگی مانند بسیاری از نوجوانانی که خانواده‌هایشان از مخالفان دولت بودند، به مرکز چین فرستاده شد تا در زمین‌های کاشت غلات کار کند. شی همچنین مجبور بود در «جلسات مبارزه» شرکت کند و یاد بگیرد تا «چطور مثل پدرش مخالف حزب بار نیاید.»
رهبر کنونی چین در سال ۱۹۹۲ و در مصاحبه با واشنگتن‌پست گفت که «کاری که این کمپ‌ها با شما می‌کند، مهم است، چون اگر نمی‌خواهید واقعیت‌های جامعه چینی را بفهمید و بپذیرید مجبور می‌شوید که آن را ببینید و بفهمید. همین باعث می‌شود که سریع‌تر به بلوغ برسید.»
آلفرد چان، زندگینامهنویس رهبر چین می‌گوید که شرایط سخت زندگی به او یاد داد که «مثل کوه سرسخت» شود. شی مدتی برای کار در روستاها شب‌ها در انبار می‌خوابید. این انبار امروز به یکی از «جاذبه‌های توریستی چین» تبدیل شده. همزمان تصویری از شی در همین انبار نصب شده که نشان می‌دهد رهبر چین پس از کار طاقت‌فرسا، مشغول به مطالعه کتاب می‌شد.
کینه‌هایی که به انتقام ختم نشد
به‌دلیل گذشته پدرش، همواره حزب کمونیست چین درخواست‌های شی برای عضویت را رد می‌کرد تا اینکه نهایتا با این تقاضا موافقت شد و شی جین پینگ، در سال ۱۹۷۴ رئیس واحد حزب روستایی شد که در آن کار می‌کرد. ۲۵ سال بعد در سال ۱۹۹۹ فرماندار استان فوجیان شد. پنج سال بعد، دبیر حزب کمونیست این استان و درنهایت از سال ۲۰۰۷ به مسیر اصلی حزب کمونیست چین راه پیدا کرد. به گفته بن گیگز، یکی از زندگینامه‌نویسان شی جین پینگ، «رهبر چین تمام مدارج را به‌صورت پله‌پله، همانگونه که میثاق حزب است، طی کرد تا به بالاترین درجه برسد.» با وجود اجحافی که از طرف حزب کمونیست چین به خانواده شی جین پینگ شد، او هیچگاه به‌دنبال انتقام نبود تا جایی که به گفته آلفرد چان، زندگینامهنویس او، همواره خود را «وارث انقلاب» معرفی می‌کند.
حال قرار است که شی جین پینگ در کنگره مهم حزب کمونیست برای سومین‌بار از سوی کادر رهبری، به‌عنوان رئیس‌جمهوری شناخته شود. رئیس‌جمهوری که در کنار کمک‌ها و تلاش‌های شایانش به پیشرفت اقتصاد چین، عامل اصلی سرکوب جنبش‌های مدنی، رسانه‌های مستقل و آزادی‌های اساسی هم بوده است.
وقتی باید به نظم نوین جهانی سلام کرد
وو کیانگ، تحلیلگر سیاسی در پکن، در مصاحبه‌ای می‌گوید: «اطمینان درباره در قدرت ماندن شی در بالاترین سطح قرار دارد؛ قدرت او فراتر از چالش‌هاست، با این حال در سطوح پایین‌تر با ابهامات زیادی مواجه خواهیم بود.» تحول چهره عمومی شی به موازات تبدیل چین به یک کشور استبدادی مغرور بوده است؛ انتقادهای تحقیرآمیز واشنگتن، به‌طور فزاینده‌ای فریاد می‌زند که دموکراسی غربی بیش از هر زمان دیگری جذابیت خود را از دست داده و بی‌تاب برای یک عبارت بزرگ‌تر در شکل‌دادن به نظم جهانی قرن بیست‌ویکم است.
کنگره حزب، صحنه نمایش شی خواهد بود تا نشان دهد، با وجود ضعف اقتصادی اخیر چین، شیوع کووید و خصومت فزاینده با ایالات متحده که چین را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند، او بی‌ترس و واهمه باقی می‌ماند. او احتمالا به 2هزارو296 نماینده کنگره خواهد گفت که دولت او با سیاست سختگیرانه «کووید صفر» جان بسیاری را نجات داده؛ اقتصاد را به مسیر رشد پاک‌تر، عادلانه‌تر و کارآمدتر سوق داده و جایگاه بین‌المللی چین را ارتقا داده، همچنین در نوسازی نظامی گام‌های بلندی برداشته است.
نیل توماس، تحلیلگر سیاست چین برای گروه اوراسیا می‌گوید: «او می‌خواهد نشان دهد که مصمم به انجام کارهای بزرگ است. او نقش خود را در شکستن چرخه تاریخی ظهور و سقوط سلسله موثر می‌داند، بنابراین حزب کمونیست تقریبا برای همیشه در قدرت باقی می‌ماند. شی 69 ساله، خود را به‌عنوان نگهبان تاریخی سرنوشت چین معرفی می‌کند. او به سرنگونی امپراتوری‌های باستانی چین اشاره می‌کند و مطمئن است دوباره طعمه زوال سیاسی، شورش یا تهاجم خارجی نمی‌شود. شی به رهبران توصیه‌هایی در باب اطمینان از فرمانبرداری می‌کند: «مانند بازو که به انگشت فرمان می‌دهد.»
تکیه بر آرمان بزرگ ملت
شی جین پینگ به شعار بزرگ چینی با آوای باستانی، guo zhi da zhe، روی آورده است که تقریبا به معنای «آرمان بزرگ ملت» است. شعاری که به نظر می‌رسد حکیمانه است؛ شی یا مشاورانش این شعار را در سال 2020 باب کردند. شی همین حالا هم به‌راحتی چشم‌اندازی فراتر از پنج سال آینده را می‌نگرد و تلاش می‌کند بنایی پایدار از قدرت و سیاست‌ها بسازد. او در حال تصویر و هک‌کردن اعتقادات خود است و گروه‌هایی از جوانان تحت حمایت، تکنوکرات‌ها و فرماندهان نظامی را تربیت می‌کند که می‌توانند نفوذ او را برای دهه‌ها افزایش دهند. جمعی از مقامات ارشد که برای کنگره آماده می‌شدند، اذعان کردند که تثبیت موقعیت مرکزی او برای ظهور چین «اهمیت تعیین‌کننده» داشت.
فنگ چونگی، دانشیار دانشگاه فناوری سیدنی که تاریخ سیاسی اخیر چین را مطالعه می‌کند، معتقد است: «شی جین پینگ می‌خواهد نشان دهد که او نه‌تنها یک رهبر حزب، بلکه تقریبا یک پیامبر روحانی برای چین است- یک دولتمرد جسور و بینشگر». اکثر کارشناسان معتقدند که او در این کنگره وارثی را تعیین نخواهد کرد، زیرا در زیر پا گذاشتن اختیارات خود محتاط است.
جهان‌بینیِ حافظ انضباط سنتی چین
در جهان بینی شی، این حزب حافظ سلسله‌مراتب و انضباط سنتی چین است که در برابر ناکارآمدی دموکراسی‌ها قد علم کرده. او استدلال می‌کند که قدرت متمرکز حزب می‌تواند چین را برای انجام کارهایی فراتر از قدرت کشورهای غربی بسیج کند، مانند کاهش فقر روستایی، جهش به سمت فناوری‌های جدید یا جلوگیری از گسترش کووید.
کنگره، جایی است که مقامات ارشد چینی به شی، رهبر «هسته»، سوگند وفاداری کامل خود را تسلیم می‌کنند. با این حال شی برای رسیدن به اهدافش به چیزی بیش از سوگند وفاداری نیاز دارد. جاه‌طلبی‌های او برای تبدیل چین به یک غول فناوری، نسل جدیدی از تکنوکرات‌های چینی را به منصه ظهور رسانده است: دانشمندان و مهندسانی که در پروژه‌هایی مانند برنامه فضایی اثر گذاشته‌اند.
در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد هیچ یک از مقامات به این زودی‌ها به‌عنوان وارث شی ظاهر شوند؛ هیچ محدودیت رسمی برای مدت زمان حکومت او وجود ندارد و تنها در صورتی که چین دچار بحرانی عمیق شود، قدرت او تضعیف خواهد شد. وو، تحلیلگر سیاسی در پکن، برتری شی را به «زمان زباله» اصطلاحی رایج در بازی بسکتبال تشبیه می‌کند؛ زمانی که بازی رسما به پایان رسیده و تفاوت امتیاز آنقدر واضح است که تغییرات در ترکیب تیم در مرحله نهایی تفاوت چندانی در نتیجه ایجاد نمی‌کند. او می‌گوید: «ممکن است بعضی از بازیکنان زمین را ترک کنند و بعضی دیگر ادامه دهند و حتی یک پرتاب سه امتیازی زیبا هم بزنند و مورد تشویق قرار بگیرند.» اما در اصل بر نتیجه تاثیری نخواهد گذاشت.»