گروه اقتصادی شهروند| دولتمردان سعی دارند تا بدون اتکا به احتمال لغو تحریم‌ها اوضاع اقتصادی کشور را سروسامان دهند.  از ابتدای استقرار دولت یازدهم مقامات ارشد کابینه اعلام کردند که حساب ویژه‌ای روی لغو تحریم‌ها بازنکرده‌اند و ساماندهی امور اقتصادی را بدون این احتمال دنبال می‌کنند.
بر همین اساس اعضای تیم اقتصادی دولت در کنار دیپلمات‌ها قصد دارند با استفاده از پتانسیل‌های موجود در روابط سنتی با برخی از کشورهای آسیایی اهداف پیش‌بینی شده را محقق کنند.  برهمین اساس استفاده از 22‌میلیارد دلار از طلب نفتی ایران در بانک‌های چینی در قالب فاینانس یکی از راه‌هایی بود که در دستور کار دولت قرار گرفت.  در کنار آن دولتمردان در سطوح مختلف از کارشناسی گرفته تا مقامات ارشد از هشت ماه قبل مذاکرات گسترده‌ای را با مقامات روسی آغاز کردند که بعدا به قرارداد نفت در برابر غذا معروف شد.  در ماه ژانویه، منابع آگاه اعلام کردند که ایران و روسیه درحال مذاکره برای انعقاد یک قرارداد نفتی در برابر غذا به ارزش 5/1 میلیارد دلار در ماه هستند که ایران را قادر می‌سازد صادرات نفت خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و تحریم‌های غربی‌ها را تضعیف کند. براساس قرارداد پیشنهادی روسیه روزانه 500‌هزار بشکه نفت از ایران خریداری و در مقابل به این کشور تجهیزات و مواد غذایی صادر می‌کرد. اما با پیش رفتن مذاکرات، اعداد مربوط به میزان محموله‌های نفت احتمالی که در این قرارداد درباره آن مذاکره شده بود، کاهش یافت.  تجار اعلام کردند: فروش نفت خام ایران به روسیه هیچ توجیه اقتصادی‌ای ندارد و با توجه به عدم وجود پالایشگاه بزرگی در نزدیکی بنادر بزرگ روسیه، این کار از نظر فنی دشوار است.  اگر هم روسیه قصد داشته باشد برای فروش نفت خام ایران به کشور بازاریابی کند، همچنان این اقدام ناقض تحریم‌ها خواهد بود. این خبر که هم از دیدگاه اقتصادی و هم از نظر سیاسی مهم به نظر می‌رسید از همان ابتدا با حواشی فراوانی همراه بود.  بدین ترتیب تاکنون چندین بار انعقاد این قرارداد میان مقامات ایران و روسیه تکذیب شد.
اما پس از آن‌که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در رأس هیاتی به مسکو سفر کرد و با الکساندر نواک همتای روسی سر میز مذاکره نشست، حدس و گمان‌ها درخصوص دستیابی دو کشور به توافق نهایی قوت گرفت.  روز سه‌شنبه هفته گذشته زمانی که همچنان هیأت ایرانی در مسکو به سر می‌بردند، روسیه از توافق نهایی مقامات دوکشور و امضای یک تفاهمنامه نفتی خبر داد.  اما بلافاصله پس از انتشار این خبر وزارت خارجه روسیه، این بیانیه را پس گرفت.  برهمین اساس مسکو روز چهارشنبه، یک بیانیه جدید صادر کرد که در آن به حجم یا زمان اجرای این قرارداد اشاره نشده بود.  در این بیانیه آمده بود: «بر اساس پیشنهاد ایران، ما می‌توانیم در ترتیب دادن ارسال محموله‌های نفت خام ازجمله به روسیه همکاری کنیم...  حجم این محموله‌ها بر مبنای نیاز بازار تعیین خواهد شد».  بدین ترتیب مقامات روسی در اظهارات خود قرارداد نفتی را به همکاری این کشور در سازماندهی بازارهای نفتی ایران تقلیل دادند. پس از آن‌که رسانه‌های داخلی و خارجی مانور بسیار زیادی روی این قرارداد نفتی انجام دادند، وزارت نفت ایران به‌طور رسمی، انعقاد چنین تفاهمنامه‌ای را رد کرد. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری بهمن‌ماه ‌سال گذشته درباره جزییات مذاکرات نفتی ایران-روسیه برای تهاتر نفت و کالا و راه‌اندازی طرح سوآپ معکوس نفت در جمع خبرنگاران، گفته بود: با روس‌ها بحث‌هایی برای مبادله حجم بالایی از منابع نفت و دریافت کالا در ازای آن مطرح کردیم که عده‌ای نسبت به این مسأله اعتراض کردند ولی باید بگوییم اگر به ایران وارد نشوید، افراد دیگری در این بازار حاضر می‌شوند و جایی برای شما نمی‌ماند.
توافق تفاهم شد
در ادامه این ماجرا معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت روز جمعه با تأکید بر این‌که هیچ‌گونه توافقی با روسیه برای فروش نفت ایران توسط این کشور انجام نگرفته است، اعلام کرد:  جمهوری اسلامی ایران و روسیه صرفا تفاهمنامه‌ای اقتصادی و تجاری امضا کرده‌اند. علی ماجدی در واکنش به ادعای برخی از رسانه‌های غربی مبنی بر امضای تفاهمنامه خرید نفت ایران از سوی روسیه، گفت:  ایران هیچ‌گونه توافقی با روسیه برای فروش نفت انجام نداده است. معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت با تأکید بر این‌که وزرای نفت ایران و فدراسیون انرژی روسیه تفاهمنامه‌ای به منظور توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری امضا کرده‌اند، اظهار داشت: این تفاهمنامه شامل توسعه همکاری‌های اقتصادی، تجاری و حتی نفتی می‌شود اما توافقی برای فروش نفت انجام نگرفته است.  این مقام مسئول در پاسخ به این سوال که آیا تهاتر نفت در برابر کالا هم بخشی از این تفاهمنامه است؟ اظهار داشت: این تفاهمنامه اقتصادی و تجاری بوده که ممکن است تهاتر نفت و کالا هم بخشی از آن باشد.
آمریکا به روسیه هشدار داد
در حالی که انعقاد قرارداد نفت در برابر غذا از سوی هیچ یک از مقامات ایران و روسیه تأیید نشده است، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا با اشاره به مذاکرات نفتی اخیر بین ایران و روسیه، مسکو را تهدید به اعمال مجازات‌های سنگین کرد. به گزارش بلومبرگ دیوید کوهن اعلام کرد که هرگونه مشارکت شرکت‌های روسی در انعقاد قراردادی مربوط به فروش نفت ایران با مجازات آمریکا مواجه می‌شود.
معاون وزیر خزانه داری آمریکا در کنفرانسی خبری اظهار داشت:  «این تقریبا قطعی است که هر نهادی که وارد چنین قراردادی شود، خود را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار خواهد داد.» وی افزود: «ما در تماس‌هایی که با روس‌ها در بالاترین سطح داشته‌ایم، این موضوع را روشن کرده‌ایم که آنها نباید به سمت چنین قراردادی حرکت کنند.»
این توافق که ممکن است روسیه را به بزرگترین واردکننده نفت از ایران تبدیل کند، در شرایطی منعقد شده است که مسکو با تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا درخصوص بحران اوکراین مواجه است.