علی بیگدلی  استاد دانشگاه

داشتن خاطره خوب یا بد از تعاملات شهری با افراد یا با خود شهر، نیازمند ایجاد ارتباط با آن است و در حقیقت همبستگی و فقدان همبستگی اجتماعی افراد است که در این راستا باید مورد توجه قرار گیرد. تا زمانی که افراد دارای همبستگی با فضای شهری نباشند، نمی‌توانند خاطره خوب یا بدی نیز از آن داشته باشند. این امر درحالی است که نگرانی از وجود همبستگی و فقدان آن در مناسبات اجتماعی نیز همواره ازجمله اصلی‌ترین دغدغه‌های جوامع درحال توسعه و همچنان جوامع مدرن بوده است. جوامع مدرنی که غفلتا دچار نوعی چالش اجتماعی پیش‌بینی نشده شدند و از این حیث همبستگی در آنان دچار ضعف شد. برای مثال می‌توان کشور فرانسه را مدنظر قرار داد.  این کشور پس از جنگ جهانی دوم، به دلیل دو رویداد تاریخی مهم دچار آنومی و هنجار اجتماعی شد. نخستین هنجار شکست فرانسویان از آلمان و اشغال این کشور بود که این اشغال توانست لطمات آزاردهنده‌ای به ملت فرانسه وارد سازد و جامعه را با نوعی انحطاط اخلاقی مواجه سازد. دومین آنومی صورت گرفته نیز از بین رفتن مرزبندی‌های اجتماعی و مهاجرت‌های صورت گرفته از روستا به شهر بود که این امر نیز توانست باعث بروز ناهنجاری‌های بسیاری شود. در این شرایط بحرانی بود که دورکیم، جامعه‌شناس فقید فرانسوی کتابی به نام خودکشی را منتشر کرد که این کتاب در نوع خود نشان‌دهنده همان بحران وسیع در کشور و فقدان همبستگی بود که باعث می‌شد تا افراد غم یکدیگر را نخورند و نسبت به دیگران و وقایع شهر بی‌تفاوت شوند. این همبستگی اما در نگاه دورکیم دو بعد مکانیکی و ارگانیکی را نیز شامل شد. در جوامع با همبستگی مکانیکی که جوامع ساده قدیمی هستند، افراد نسبت به یکدیگر دارای کنش‌ هستند و دارای تعلقات وسیعی نسبت به یکدیگرند اما در جوامع با همبستگی ارگانیک، این همبستگی و علاقه نسبت به یکدیگر کم است.
افراد در جوامع پیشرفته دارای همبستگی ارگانیکی هستند و به همین دلیل نیز نسبت به وقایع شهری کنش و واکنش مطلوبی ندارند. چنانچه برای فردی مشکلی پیش ‌آید، دیگران نسبت به او احساس مسئولیت و وظیفه نمی‌کنند. برای این مورد در زندگی شخصی خود می‌توانم به نمونه‌ای اشاره کنم. سال‌ها پیش تصادفی در جاده فیروزکوه برایم پیش آمد، پس از تصادف به بیمارستانی در آن منطقه منتقل شدم و رفتار آنان با من بسیار مناسب و خوب بود اما مدتی بعد باز در تهران مشکل مشابهی برایم به وجود آمد و به بیمارستانی رفتم و رفتارها بسیار نامناسب و بد بود. این‌گونه رفتارها را می‌توان در تمامی بخش‌ها و به‌گونه‌های مختلف مشاهده کرد. به همین دلیل نیز آنچه درخصوص خاطرات بد یا خوب ما از فضای شهری باید مورد توجه قرار گیرد، نه صرف آن خاطره، بلکه دلیل آن و واکاوی امور در فضای گسترده شهری است. از این حیث فضاهای شهری ما دارای ضعف هستند و به دلیل نبود همبستگی عمیق، خلق خاطرات، بیش از آن‌که اجتماعی و شهری باشد، فردی و خانوادگی است که این امر در نوع خود معضلی است بزرگ برای
جامعه انسانی.