شهروند| از زمان همه‌گیری کووید-19 تا به امروز، ویروسی ترسناک‌تر از ویروس کرونا با جهش چندبرابری در جهان در حال انتشار است. ویروسی که مغز انسان‌ها را هدف گرفته تا شاید در این همه‌گیری جهانی مغز هم مثل ریه سفید شود! ویروس «اخبار غلط» همان ویروسی است که از نخستین روزهای شیوع کرونا در ووهان چین، رسانه‌ها را درگیر خود کرد. در واقع همه ما روزانه در معرض حجم عظیمی از اطلاعات درباره ویروس کرونا قرار داریم و باید بدانیم که همه آنها قابل اعتماد نیستند. در این گزارش نکاتی برای تشخیص تفاوت و جلوگیری از گسترش اطلاعات غلط مورد بحث است. بیش از یک‌سال‌ونیم است که به دلیل شیوع کرونا اکثر ما با یک کلمه جدید در واژگان خود آشنا شده‌ایم: «اپیدمیولوژی.» همه‌گیرشناسی یا اِپیدمیولوژی(epidemiology) مطالعه نحوه انتشار بیماری‌ها و عوامل بیماری‌زا، توزیع بیماری‌ها در زمان‌ها، مکان‌ها، نژادها یا فرهنگ‌های خاص یا هر عاملی که به سلامت مربوط باشد، است. درواقع شاخه‌ای از علم پزشکی که به راه‌های انتقال بیماری‌ها و کنترل آن در جمعیت می‌پردازد. اکنون وقت آن رسیده است که کلمه جدید دیگری را بیاموزید: اینفیدمیولوژی. این واژه همان‌طور که توسط گونتر آیزنباخ در اوایل دهه 2000 تعریف شد، حوزه‌ای از تحقیقات علمی است که روی اینترنت برای محتوای مرتبط با سلامت کاربر، با هدف نهایی بهبود سلامت عمومی متمرکز شده است.
ما به عنوان انسان، یک گونه کنجکاو و مبتکر هستیم. ما می‌خواهیم جهان پیرامون خود را بشناسیم و از چالش‌های پیش‌رو و نحوه غلبه بر آنها مطلع باشیم. یکی از راه‌هایی که ما این کار را انجام می‌دهیم جست‌وجو و به اشتراک‌گذاری اطلاعات است. حتی دانشمندان سراسر جهان به سختی کار می‌کنند تا با هزاران مطالعه‌ای که از زمان ظهور COVID-19 انجام شده است، همگام شوند. اما این فقط مطالعات علمی نیست. همچنین دولت‌ها و سازمان‌های بهداشتی سراسر جهان نیز همین وظایف را دارند و بعد مقالات خبری و نظرات و پیام‌های وبلاگ‌نویسان، پادکسترها و درنهایت اینفلوئنسرها و کاربران رسانه‌های اجتماعی، دست‌اندرکار تولید اخبار می‌شوند.
با این تعریف این سوال پیش می‌آید که در شرایطی که همه ما روزانه با حجم زیادی از خبرها درباره ویروس کرونا و راه‌های پیشگیری و درمان و انواع واکسن‌ها روبه‌رو می‌شویم، چطور می‌توانیم خبرهای درست و رسمی را از خبرها و شایعات نادرست (عمدی و غیرعمدی) تشخیص دهیم. سازمان جهانی بهداشت نقشه راهی را برای حل این معضل پیشنهاد داده است که در ادامه نکات مهم آن را بررسی می‌کنیم.
منبع را ارزیابی کنید
چه کسی اطلاعات را با شما به اشتراک گذاشته و از کجا به دست آورده است؟ حتی اگر دوستان یا خانواده شما باشند، باز هم باید منبع آنها را بررسی کنید. برای بررسی حساب‌های جعلی در رسانه‌های اجتماعی، به مدت زمان فعال‌شدن پروفایل‌ها، تعداد دنبال‌کنندگان آنها و جدیدترین پست‌های آنها توجه کنید. برای وب‌سایت‌ها، صفحات «درباره ما» و «تماس با ما» را بررسی کنید تا به دنبال اطلاعات پیشین و اطلاعات تماس واقعی باشید. وقتی صحبت از تصاویر یا فیلم‌ها می‌شود، بررسی صحت آنها را به یک عادت تبدیل کنید. برای تصاویر می‌توانید از ابزارهای جست‌وجوی عکس ارایه‌شده توسط Google و TinEye استفاده کنید. برای فیلم‌ها می‌توانید از YouTube DatViewer عفو بین‌الملل استفاده کنید که تصاویر کوچک را استخراج می‌کند و می‌توانید آنها را در ابزارهای جست‌وجوی عکس وارد کنید. سایر سرنخ‌هایی که ممکن است یک منبع معتبر یا نادرست باشد شامل طراحی بصری غیرحرفه‌ای، غلط املایی و دستور زبان یا استفاده بیش‌ازحد از کلمات یا علامت تعجب است.
از تیترها فراتر بروید
تیترها می‌توانند عمدا احساسی یا تحریک‌آمیز باشند تا تعداد زیادی کلیک دریافت کنند. بیشتر از عنوان یک مقاله، محتوای آن را بخوانید. برای جست‌وجوی اطلاعات بیشتر از رسانه‌های اجتماعی به منابع چاپی مانند روزنامه‌ها و مجلات و منابع دیجیتالی مانند پادکست‌ها و سایت‌های خبری آنلاین مراجعه کنید. تنوع در منابع به شما امکان می‌دهد تصویر بهتری از آنچه قابل اعتماد یا غیرقابل اعتماد است، به دست آورید.
شواهد موثق را بررسی کنید
در سوژه‌های معتبر، ادعاها و حقایق توسط یک یا چند شخص حقیقی تأیید می‌شوند. برای مثال، نقل‌قول از متخصصان یا پیوندهایی به آمار یا مطالعات می‌تواند یکی از نشانه‌های صحت خبر باشد.
تاریخ را بررسی کنید
وقتی به اطلاعاتی برخورد می‌کنید، این سوالات را از خود بپرسید: آیا این موضوع اخیرا اتفاق افتاده است؟ آیا به‌روز است و مربوط به رویدادهای جاری می‌شود؟ بنابراین باید گفت که اخبار هم تاریخ مصرف دارند و باید به تاریخ انتشار خبرها توجه کرد.
نویسنده را پیدا کنید
نام نویسنده را به صورت آنلاین جست‌وجو کنید تا ببینید آیا واقعی یا معتبر است.
تعصبات خود را بررسی کنید
همه ما تعصب داریم و اینها بر نحوه نگرش ما در اتفاقات اطراف ما تأثیر می‌گذارد. تعصبات خود را ارزیابی کنید و اینکه چرا ممکن است به یک عنوان یا سوژه خاص کشیده شده باشید. تفسیر شما از آن چیست؟ چرا نسبت به آن واکنش نشان دادید؟ آیا فرضیات شما را به چالش می‌کشد یا آنچه را که می‌خواهید بشنوید به شما می‌گوید؟ از تفسیر یا عکس‌العمل خود چه چیزی در مورد خود آموختید؟
به بررسی واقعیت بپردازید
در صورت شک و تردید نسبت به موضوعی خبری، آن خبر را با رسانه‌های معتبر مانند شبکه بین‌المللی بررسی واقعیت و رسانه‌های خبری جهانی که بر افشای اطلاعات غلط متمرکز شده‌اند، از جمله آسوشیتدپرس و رویترز تطبیق دهید.
یکی از مشکلاتی که در دوران همه‌گیری ویروس کرونا وجود دارد این است که به دلیل ناشناخته‌بودن این ویروس، با گذشت زمان و آشنایی بیشتر با علم، اطلاعات هم درباره آن تغییر می‌کند. درست مثل ماجرای ضدعفونی‌کردن سطوح که بعد از گذشت بیش از یک سال محققان دریافتند که احتمال ابتلا به ویروس کرونا از طریق سطوح یک در 10هزار است.
با این حال در انتشار اخبار غلط دو طیف انسانی درگیر هستند؛ یک طیف آگاه و یک طیف ناآگاه. در مورد طیف ناآگاه جامعه نکته مهم این است که این اطلاعات غلط به قصد آسیب رساندن به دیگران ایجاد نمی‌شود. اطلاعات غلط اغلب توسط شخصی شروع می‌شود که واقعا می‌خواهد موضوعی را بفهمد و به حفظ امنیت و سلامت دیگران اهمیت می‌دهد.
با این حال در نحوه هدایت اطلاعات غلط و نادرست که مانند ویروس‌ها در حال گسترش است، باید دقت بیشتری داشته باشیم. ممکن است یک نفر اخبار جعلی را با دوستان و خانواده خود به اشتراک بگذارد و سپس تعداد انگشت‌شماری از آنها این خبر را با بیشتر دوستان و خانواده خود به اشتراک بگذارند و قبل از اینکه بدانید اطلاعات بالقوه مضر یا خطرناک بوده، خبر همه جا منتشر شده باشد. اما همان‌طور که می‌توانیم با شستن دست‌ها، فاصله‌گذاری فیزیکی و ماسک‌ها در برابر COVID-19 محافظت کنیم، می‌توانیم با رعایت بهداشت اطلاعات به قطع زنجیره اطلاعات بدون منبع و غیرموثق کمک کنیم. بنابراین لطفا قبل از به اشتراک گذاشتن اخبار، این سوالات را از خود بپرسید:
این خبر چه احساسی به من می‌دهد؟/ چرا من این را به اشتراک می‌گذارم؟
چگونه می‌توانم بفهمم صحت دارد؟/ از کجا آمده؟
با اشتراک‌گذاری آن می‌توان از دستورکار چه کسی حمایت کرد؟
بنابراین اگر می‌دانید چیزی دروغ است یا اگر حتی موضوع خبر شما را عصبانی می‌کند، آن را به اشتراک نگذارید، چراکه این کار درست مثل ویروس کرونا، اخبار نادرست را جهش‌یافته‌تر می‌کند، بدون اینکه پادتنی تولید کند.
منبع: https://www.who.int/