گرفتگی عروق، افزایش سرطانها و ارتقای سلامت مردم؛ اینها کلید واژههایی هستند که از سوی رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت مطرح شدهاند. بیشک وزارت بهداشت بهعنوان متولی سلامت جامعه وظیفه سنگینی را به دوش میکشد اما در این مسیر و باتوجه به شیوع بیماریهای قلبی و عروقی و افزایش سرطانها در سالهای اخیر به نظر میرسد این وزارتخانه در پاسداری از سلامت مردم قصد دارد نقش کلیدیاش را بازیابد.
در بازرسیهای وزارت بهداشت نمونههایی از روغن پالم در فرآوردههای لبنی پرچرب وجود داشته و مطمئنا با تمامی کسانی که در این تقلب نقش داشتهاند، برخورد خواهد شد. این خبر پس از اظهارات وزیر بهداشت درباره وجود روغن پالم در صنایع لبنی از سوی دکتر رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت عنوان شد. به گفته وی متاسفانه در سال 92 حدود 50درصد میزان واردات روغن گیاهی کشور، روغن پالم بوده است. این روغن کمترین کیفیت و اسیدچرب اشباع بالایی دارد. این اسیدچرب اشباع با زنجیره بلند شبیه اسیدهای چرب اشباع موجود در روغن جامد است و ثابت شده که روغنهای جامد نباتی یا روغنهایی که دارای اسید چرب اشباع بالا هستند مثل پالم، در گرفتگی عروق و حتی در افزایش سرطانها دخالت دارند. دیناروند این را هم خاطرنشان کرده: متاسفانه روز به روز سن ابتلا به گرفتگی عروق و سکتههای قلبی در کشور کاهش مییابد که بخش عمده آن وابسته به تغذیه از جمله مصرف اسیدهای چرب اشباع ناشی از روغن پالم است.
وی بر این نکته تاکید کرده که ما باید مصرف روغن پالم را کاهش دهیم. از این رو با پیگیریهای وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در سال جاری دولت تصویب کرد که میزان واردات روغن پالم به حداکثر 30درصد برسد چون سالگذشته بیش از 500هزار تن واردات روغن پالم داشتیم.
به گفته دکتر دیناروند برنامه داریم این میزان را سال آینده به 15درصد کاهش دهیم. اگر این اتفاق بیفتد، ظرف 2سال میزان واردات روغن پالم به
یکسوم سال 92 خواهد رسید و مطمئنا در ارتقای سلامت مردم موثر خواهد بود.
وی همچنین افزوده: روغن پالم متاسفانه به دلیل ارزان بودن در تقلبات استفاده میشود. یکی از این تقلبات این است که چربی طبیعی فرآوردههای پرچرب گرفته شود و چربی گیاهی به آنها اضافه شود. روغن پالم جایگزین ارزانی است و یک تخلف محسوب میشود.
در همین حال مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تاکید کرد: مصرف روغن پالم به دلیل دارا بودن اسیدچرب اشباع بالا موجب افزایش چربی خون و کلسترول و درنهایت گرفتگی و انسداد عروق میشود.
به گفته دکتر زهرا عبداللهی روغن پالم نوعی روغن گیاهی است که مقدار اسیدچرب اشباع آن حداقل 50درصد است. این درحالی است که روغنهای جامد نباتی یا روغنهایی مثل پالم دارای اسیدچرب اشباع بالا هستند. چنین روغنهایی میتوانند باعث بالا رفتن چربی خون، افزایش کلسترول بد و درنهایت موجب گرفتگی و انسداد عروق شوند و بیماریهای قلبی و عروقی از مهمترین علل مرگ هستند.
به باورمدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه، روغنهای مورد استفاده در سبد غذایی افراد باید حداقل زیر 2درصد اسید چرب اشباع و ترانس داشته باشند. در مصرف لبنیات هم باید از شیر با چربی کمتر از 5/2درصد استفاده شود و حتی در صورت عدم استفاده از روغن پالم در شیر پرچرب، به دلیل مضرات چربیهای حیوانی بهتر است که شیر و لبنیات پرچرب از سبد غذایی حذف شود.
دکتر عبداللهی همچنین یکی از دلایل استفاده از روغن پالم را ارزان بودن آن نسبت به سایر روغنهای کنجد، ذرت، سویا و آفتابگردان عنوان کرد و گفت: به دلیل بالا رفتن قیمت روغنهای دیگر نسبت به روغن پالم، سهم واردات این روغن نسبت به سایر روغنها نیز در 2سال اخیر افزایش یافت.
وی در ادامه با اشاره به تشکیل جلسات مشترک دبیرخانه شورای سیاستگذاری سلامت و کارگروه تخصصی تغذیه و امنیت غذایی و ارایه پیشنهادات و مصوباتی به شورایعالی امنیت غذا، گفت: براساس توصیه وزارت بهداشت، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف به کاهش 30درصدی سهم واردات روغن پالم در سال جاری شد که امید است در سال آینده این سهم به میزان 15درصد کاهش یابد.
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه همچنین یکی از روشهای کاهش استفاده از روغنهای با اسیدچرب اشباع بالا و ترانس در سبد غذایی را فرهنگسازی آموزش همگانی دانست.
درباره روغن پالم و روغن هسته پالم
گیاه پالم يا نخل روغني از گیاهان بومی آفریقا است. این گیاه اولین بار در کشورهایی مثل آنگولا و توگو به عمل آمد. تکثیر و داشت آن در کشورهایی مانند مالزی، اندونزی و فیلیپین از سال 1848 میلادی شروع شد. امروزه روغن پالم دومین روغن نباتی جهان از نظر تولید به شمار میآید ضمن آنکه بالاترین میزان صادرات را در میان روغنهای نباتی به خود اختصاص داده است. کشور مالزی با کمی اختلاف نسبت به رقبا، تولیدکننده و صادرکننده تراز اول روغن پالم در جهان است.
روغن پالم روغني خوراكي است كه از قسمت گوشتي ميوه درخت نخل روغني استخراج شده اما روغن هسته پالم از مغز هستههاي ميوه پالم استخراج و از نظر تركيب و خصوصيات فيزيكي با روغن پالم متفاوت و مصارف و بازار جداگانهاي دارد.
ترکیبات شیمیایی
پالم آفریقایی حاوی بیش از 4درصد گوشت میوه بوده در صورتی که پالم آسیایی حاوی 65درصد گوشت میوه است. گوشت میوه پالم آسیایی در حدود4درصد روغن دارد. میوه پالم به علت خواص فیزیکی و شیمیاییاش در مدت کوتاه قابل نگهداری است، به همین دلیل باید آن را در کارخانههای روغنکشی کوچک که در محل برداشت محصول احداث شده، فرآیند کرد. اما هسته میوه پالم را میتوان به نقاط دوردست جهت روغنکشی ارسال کرد. روغن پالم سرشار از اسید پالمتیک و اسید اولئیک است. آنها 8درصد از ترکیبات اسیدهای چرب موجود در روغن پالم را تشکیل میدهند. روغن پالم نیز حاوی 8/0درصد اسید پالمیتولئیک، اسید لینولئیک و همچنين 1/1درصد اسید آراشیدونیک است. به علت وجود اسيدهاي چرب خاص، روغن پالم در دمای اتاق به 2 بخش مایع و جامد تبدیل میشود. روغن پالم خام دارای ترکیبات ضداکسیداسیون طبیعی يعني توکوفرولها و توکوتریانلهاست. پس از تصفیه حدود 50درصد این ترکیات در روغن پالم میماند.
ارزش غذایی و ویتامینها
همانند دیگر روغنها و چربیها، هر گرم روغن پالم 9 کیلو کالری انرژی تامین میکند. از سويی دیگر چربیها منبع سرشار ویتامینهای A، D، E به شمار میآیند. روغن پالم خام منبع سرشاری از پرو ویتامین A
است، جالب اينكه در بسیاری از کشورهای جهان برای درمان کمبود ویتامین A و پیشگیری از بروز آن از روغن پالم تصفیه شده و سرخ رنگ استفاده ميكنند. از سوی دیگر روغن پالم سرشار از ویتامین E بوده و حاوی هر دو نوع توکوفرول و توکوتری انول است. گفتنی است که کاروتنوئیدها و ویتامین E وظیفه خطیر مقابله با عوامل اکساينده را در بدن برعهده داشته و به همین دلیل نقشی بسزا در پیشگیری از ضایعات ناشی از رادیکالهای آزاد در بسیاری از عوارض و نارساییهای مرتبط با کهولت ایفا میکنند.
مصارف روغن پالم
مصرف روغن پالم در صنایع صابونسازی و همچنین مشتقات روغن پالم در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی و شیمیایی از گذشته مطرح بوده است. البته از روغن پالم و محصولات حاصل از آن میتوان در سطح وسیعی استفاده کرد. در مالزی و بعضی از کشورها از این روغن برای سرخ کردن مواد غذایی و تهيه شیرینیجات استفاده میکنند. روغن پالم از مقاومت خوبی در مقابل عوامل اکساينده برخوردار است. به دلیل اینکه سرشار از اسیدهای چرب اشباع شده است یک روغن مطلوب برای
سرخ کردن محسوب میشود. روغن هسته از نظر ظاهر و ترکیب با روغن گوشت میوه تفاوت فاحشی دارد. بر عکس از نظر ظاهر به زحمت میتوان آن را از روغن نارگیل تمیز داد و از نظر ترکیب اسید چرب نیز به آن شباهت زیاد دارد. روغن خام هسته نخل دارای رنگ سفید تا کمی زرد و بوی مطبوع است ولي از نظر طعم مانند روغن نارگیل شیرین نیست بلکه کمی گس است. روغن مانده هسته نخل بوی بسیار تند میدهد. روغن تصفیه شده هسته نخل که بهعنوان چربی هسته پالم به بازار عرضه میشود دارای رنگ سفید خالص و طعم و بوی خنثی است. این محصول بهعنوان چربی غذایی و برای مارگارین سازی مورد استفاده قرار میگیرد. در بسیاری موارد نیز روغن هسته را برای تهیه روغنهاي خوراكي و چربیهای مخصوص سفت میکنند که این عمل یا فقط به وسیله جدا کردن قسمتی که دارای نقطه ذوب بالایی است از راه فشردن انجام میشود یا به وسیله هیدروژنه کردن و سپس جدا کردن قسمت مایع از راه فشردن در صافی صورت میگیرد.
پالم در ايران
طرح مطالعاتی جایگزیني روغن پالم به جای سایر روغنهای وارداتی در کشور ما از سال 1362 آغاز شد و بالاخره ورود روغن پالم در کشور از سال 1368 آغاز شد. در سال 1368 طبق پیشنهاد اداره نظارت بر مواد غذایی کشور به کارخانههای روغن نباتی کشور مجوز داده شد که روغن پالم پالایش شده را به روغنهای جامد نباتی اضافه كنند مشروط به اینکه میزان اسیدهای چرب اشباع لوریک، استئاریک و پالمتیک بیش از 20درصد نشود.