شیوا سعیدی-  شهروند| ایران درحالی وارد ‌سال 2015 میلادی شد که بهای نفت فشار زیادی به بودجه کشور وارد کرد. از سوی دیگر تحریم‌ها همچنان به اقتصاد ایران ضربه زده‌اند. ضربه‌ای که به عقیده تحلیلگران موسسه «بیزنس مانیتور اینترنشنال» برای جبران آن به 3 تا 4سال زمان نیاز است. درهرحال ایران به‌عنوان کشوری غنی از سوخت‌های فسیلی موقعیت یگانه‌ای در بازار خاورمیانه دارد. هرچند عوامل گفته شده به پیکره صنعت نفت ایران زخم‌هایی زده‌اند اما شاید اوضاع آن‌طور که تصور می‌کنیم نباشد. تحلیلگران موسسه «بیزنس مانیتور» معتقدند با توجه به تحریم‌ها صنعت پتروشیمی و گاز ایران فضای زیادی برای رشد دارد و آینده صنعت نفت آنچنان تیره‌وتار نیست.
پارس‌جنوبی به کمک صنعت گاز آمد
با وجود افزایش اندک در تولید و صادرات محصولات نفتی ایران پس از توافقنامه ژنو، تولید و صادرات بیشتر نفت و گاز فقط در صورتی حاصل می‌شود که تحریم‌ها حذف شوند. در چنین شرایطی افزایش تولیدات و صادرات به سطح قبل از تحریم حداقل 3 یا 4‌سال طول خواهد کشید. نبود سرمایه‌گذاری در سال‌های متمادی، افزایش عمر حوزه‌های نفتی و فقدان شرایط نگهداری درست از آنها ظرفیت تولید کشور را کاسته است. اما در مقابل صنعت گاز ایران با گسترش و توسعه فازهای پارس‌جنوبی گسترش خواهد یافت. البته با وجود رشد قدرتمند در این بخش، دسترسی محدود به سرمایه و فناوری‌های بسیار نوین اجازه نمی‌دهد میزان تولید از سقف تقاضا فراتر رود. این امر تاحدودی به کمبود گاز در کشور منجر خواهد شد.
همچنین این گزارش به نکاتی برای توسعه صنعت نفت ایران اشاره کرده است. به‌عنوان مثال ایران چهارمین ذخیره بزرگ نفتی و دومین ذخیره بزرگ گازی جهان را در اختیار دارد. با توجه به قدمت حوزه‌های نفتی این کشور توسعه و بازیابی ذخایر همچنان موضوعی مهم محسوب می‌شود. بخش بزرگی از ذخایر گاز کشور دست نخورده هستند. براساس پیش‌بینی این موسسه تولید نفت خام و میعانات گازی ایران در 2014 میلادی به حدود 3.25‌میلیون بشکه در روز خواهد رسید که 150‌هزار بشکه بیش از تولید 2013 است. البته باید توجه داشت که مصرف نیز افزایش خواهد یافت.
از سوی دیگر با توجه به گسترش عظیم ظرفیت پالایش ایران به 1.8 تا 1.9‌میلیون بشکه در روز طی 3سال گذشته و کاهش یارانه سوخت، ایران در مرز خودکفایی در بخش فرآورده‌های نفتی قرار دارد. نخستین فاز پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس احتمالا در سال‌های 2016 یا 2017 عملیاتی خواهد شد و به عقیده تحلیلگران این موسسه با افزایش تولید بنزین و گازويیل از این طریق ایران به خوکفایی در سوخت دست می‌یابد.
همین‌طور پیشرفت برنامه‌های حوزه پارس‌جنوبی ایران با وجود تحریم‌ها نشان می‌دهد این کشور توانسته تا حدودی پیشرفت کند. بر این اساس بیزنس مانیتور اینترنشنال پیش‌بینی می‌کند تولید گاز ایران طی سال‌های آتی همچنان روندی صعودی طی کند. با توجه به این‌که ایران ظرفیت تبدیل شدن به قطب صادرکننده برتر گاز منطقه را در بلند مدت دارد، این امر در شرایط کنونی تحریم واقعی نخواهد شد.
افزایش 5‌درصدی صادرات
 محصولات پتروشیمی
درحال حاضر ایران شاهد افزایش صادرات و بازده محصولات پتروشیمی است که این امر حاکی از بهبود وضع این صنعت است. هرچند وضع و وجهه ایران در بازارهای خارجی بهبود یافته است، اما ظرفیت تولید هنوز کم است. باتوجه به این‌که واحدهای تولیدی جدیدی در‌ سال 2015 تکمیل می‌شوند، عملکرد صنعت پتروشیمی ایران چندان قدرتمند نخواهد بود. درحال حاضر ایران 21‌درصد بازار خاورمیانه، 25‌درصد سهم تولید محصولات پتروشیمی در منطقه را در اختیار دارد و بزرگترین صادرکننده محصولات به آسیا در خلیج‌فارس محسوب می‌شود.
ارقام رسمی نشان می‌دهد تولید محصولات پتروشیمی ایران در بازه زمانی 6ماهه اول‌ سال 2014 میلادی 22.8‌میلیون بوده است که در مقایسه با 40‌میلیون تن تولید محصول در‌ سال 2013، 10‌درصد افزایش یافته است. نرخ پایین رشد ارزش محصولات در مقایسه با رشد حجم آنها نشان می‌دهد اغلب محصولات پتروشیمی که در ایران تولید می‌شوند، ارزش پایه کمی دارند.
همچنین صادرات محصولات پتروشیمی ایران در سال 2014 در مقایسه با‌ سال قبل ازآن 5‌درصد افزایش یافته است. در رتبه‌بندی تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات پتروشیمی در سه ماهه آخر 2014، ایران 59.6 امتیاز کسب کرد که نسبت به 3ماهه قبل از آن 0.6 بیشتر است. دلیل این امر کاهش خطر بازار و قدرتمندتر شدن موقعیت ایران در بازار جهانی است. چنانچه تحریم‌های بین‌المللی کاسته شوند، ایران می‌تواند به بازارهای اروپایی دست یابد و همزمان از مزیت سرمایه‌گذاری خارجی بهره ببرد. در بلندمدت وضع بازار پتروشیمی نیز تا حد زیادی به موقعیت ایران در جامعه جهانی بستگی دارد.