شهروند| سال‌ها از آنها حرف زده می‌شد و تأیید و تکذیب‌ها به دنبالش می‌آمد. دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل؛ این‌که تعدادشان چقدر است و اصلا وجود دارند یا نه. حالا از‌سال 90، از وقتی که مرکز پژوهش‌های مجلس براساس نتایج سرشماری سال 85، تعداد کودکان بازمانده از تحصیل را 3میلیون نفر اعلام کرد، سه‌سال می‌گذرد. بعد از آن بود که تکذیب‌ها از راه رسید و مسئولان وزارت آموزش و پرورش گفتند تعداد این کودکان به این زیادی نیست و آمارهای مختلفی را دراین‌باره اعلام کردند؛ تا این‌که دولت یازدهم بر سر کار آمد. در یک‌سال و چندماهی که از روی کارآمدن دولت جدید می‌گذرد، حرف و حدیث‌ها درباره دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل تعطیل نشده. حالا این معاونان وزیر آموزش و پرورش هستند که از زمان روی کار آمدنشان در وزارت آموزش و پرورش تا به حال، هرچند وقت یک‌بار از برنامه‌هایشان برای بازگرداندن دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل به مدارس خبر می‌دهند. آخرین وعده‌ای که دراین‌باره داده شده، برمی‌گردد به دیروز و از زبان محمد دیمه‌ور، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش. او بعد از تمام برنامه‌هایی که در ماه‌های گذشته از زبان آموزش و پرورشی‌ها برای دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل اعلام شده، حالا از جست‌وجوی خانه به خانه برای شناسایی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل برای بازگشت آنها به مدارس خبر داده است.
محمد دیمه‌ور، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش دراین‌باره به «ایلنا» گفته است: «مسئولان مربوطه در استان‌ها، براساس اطلاعات دریافتی و با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند؛ به‌صورت خانه به خانه دنبال دانش‌آموزان گشته و پس از یافتن آنان اقدامات لازم را انجام می‌دهند.»
او درباره وضع کودکان بازمانده از تحصیل گفته «معمولا بازماندگی دانش‌آموزان از تحصیل دلایل مختلفی دارد که مسائل فرهنگی، معیشتی یا ناکامی در یادگیری ازجمله این دلایل است و سازمان‌های دولتی و نهادهای خیریه سعی در رفع مشکلات و بازگرداندن افراد به تحصیل دارند.»
دیمه‌ور از تشکیل کارگروهی در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق کارگروهی با عنوان انسداد مبادی بی‌سوادی خبر داده است: «مسئولیت این کارگروه در سطح استان با استانداران و در شهرستان‌ها برعهده فرمانداران است و نهاد‌ها، سازمان‌ها و موسسات مختلفی عضو این کارگروه هستند. همچنین موسسات خیریه، سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی عضو این کارگروه هستند. بعد از این‌که آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل یا ترک تحصیل کرده به دست این کارگروه رسید و پس از انطباق سامانه سناد آموزش و پرورش و سامانه سازمان ثبت احوال با آمار به دست آمده، نشانی و نام دانش‌آموزان در اختیار استان‌ها قرار می‌گیرد.»
به گفته او «مسئولان مربوطه در استان‌ها براساس اطلاعات دریافتی و با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند، به صورت خانه به خانه دنبال دانش‌آموزان گشته و پس از یافتن آنان با توجه به دلایل ترک تحصیل یا بازماندگی از تحصیل افراد، اقدامات لازم را انجام می‌دهند. موسسه خیریه «جامعه یاوری فرهنگی» در برخی استان‌ها وارد عمل شده و کمک‌هزینه تحصیلی تعداد زیادی از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل را فراهم کرده است و امیدواریم با ادامه این حرکت‌ها و پیگیری همکاران در راستای شناسایی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شاهد افزایش پوشش تحصیلی و کاهش تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل باشیم.»
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفته مقاومت خانواده‌ها در برابر تحصیل فرزندانشان براساس قانون، جرم است: «در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان این موضوع پیش‌بینی شده است و اگر خانواده‌ای از حضور فرزند خود در مدرسه جلوگیری کند، از طرف سازمان آموزش و پرورش و هم به‌عنوان یک جرم عام از طرف مراجع مربوطه قابل شکایت و پیگیری است و مراجع قضایی نیز حکم مربوطه را صادر خواهند کرد.»
دیمه‌ور البته درباره آمار کودکان بازمانده از تحصیل هم گفته که «آمار ۱۵۶هزار کودک بازمانده از تحصیل متعلق به‌سال گذشته بوده و برای اعلام آمار جدید مشغول بررسی و جمع‌بندی موضوع هستیم.» او یک ماه پیش اما از شناسایی ۷۵هزار دانش‌آموز تارک تحصیل در‌سال تحصیلی جاری خبر داده بود.
او حالا اما درحالی از تعداد کنونی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، اظهار بی‌اطلاعی کرده که 2 ماه پیش علی زرافشان، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش در گفت‌وگو با «شهروند» گفت: پوشش تحصیلی دانش‌آموزان در ایران ٨٥درصد است و در دوره ابتدایی و متوسطه، حدود ٤٥٠هزار نفر از تحصیل بازمانده‌اند. او از استان‌های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری به‌عنوان استان‌هایی که کمترین پوشش تحصیلی را در ایران دارند، نام برد. او بیشتر دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل را متعلق به دوره اول متوسطه دانست و گفت: «در حال حاضر 2میلیون نفر دانش‌آموز در این دوره اول متوسطه داریم که حدود ٣٠٠هزار دانش‌آموز هنوز در مدرسه نیستند.»
مرکز پژوهش‌های مجلس در آذر 90 رقم بازماندگان از تحصیل در گروه سنی 6 تا 18سال را به استناد آمار سرشماری‌سال 85، بیش از 3میلیون نفر برآورد کرد. چندی بعد همین مرکز باز هم براساس سرشماری سال85 اعلام کرد که بیش از3میلیون و 200هزار کودک بین 6 تا 17ساله بازمانده از تحصیل در کشور وجود دارد که یا اصلاً به مدرسه نرفته‌اند، یا در طول سال‌های تحصیل به دلایل مختلف از تحصیل بازمانده‌اند. این آخرین آمار رسمی در این حوزه محسوب می‌شود.
منظور از کودک بازمانده از تحصیل، آن گروه سنى از جمعیت است که در سنین مدرسه؛ یعنى بین 6 تا ۱۸سال قرار دارند، ولی در ماه‌هاى تحصیلى و در چرخه آموزشى کشور حضور ندارند؛ یعنى در زمان ساعات کار مدارس، خارج از مدارس هستند یا به هر دلیل وارد چرخه آموزش نشده‌اند یا بعد از مدت کوتاهى از آن خارج شده‌اند. براساس ماده 79 قانون کار جمهوری اسلامی ایران به کار گماردن افراد کمتر از 15سال تمام ممنوع است و طبق بند ماده 32 پیما‌ن‌نامه جهانی حقوق کودک که ایران هم از امضاکنندگان آن است، باید حقوق کودک را برای برخورداری از حمایت در برابر بهره‌کشی اقتصادی و انجام هرگونه کاری که ممکن است زیان‌بار باشد، خللی در تحصیل‌اش وارد آورد و به سلامتی یا رشد جسمانی، ذهنی، اخلاقی او آسیب برساند، به رسمیت شناخت. از سوی دیگر و براساس برنامه 5ساله تا سال93 باید بی‌سوادی در بین شهروندان زیر 50سال در کشور ریشه‌کن شود.