‏[شهروند] هفتادوسه سال پیش در چنین روزی، برابر پانزدهم آگوست 1947 میلادی، تلاش‌های رهبرانی چون مهاتما گاندی، جواهر ‏لعل نهرو، محمدعلی جناح و سبهاش چندربوس، به ثمر نشست و هندوستان 24 ساعت پس از کشور تازه تأسیس پاکستان، ‏حکم استقلال خود را از انگلستان دریافت کرد. به این ترتیب نهضتی که 17‌سال پیش از این تاریخ، در دوازدهم مارس 1930 ‏میلادی به سعی مهاتما گاندی و بر ضد استعمار بریتانیا آغاز شده بود، با خروج نیروهای انگلیسی از هند و استقلال این ‏کشور به نتیجه رسید تا واژه ترکیبی «نافرمانی مدنی» به‌عنوان راهی امتحان شده و جواب پس داده وارد لغت‌نامه ادبیات ‏سیاسی جهان شود. وقتی در ابتدای این راه دشوار مهاتما گاندی اصول خود در نهضت «نافرمانی مدنی» را به این شکل تبیین ‏کرد که:   «یک فرد عضو مقاومت هرگز عصبانی نمی‌شود»، «او از عصبانیت مخالفش رنج می‌برد»، «اگر یکی از مخالفان ‏یکی از اعضا را ترور کند، او انتقام نمی‌گیرد ولی هرگز به خاطر ترس از مجازات توسط دشمنش تسلیم خواسته‌های دشمنش ‏نمی‌شود»، «اگر مأموران حکومتی بخواهند فردی از گروه مقاومت را دستگیر کنند، او خود را داوطلبانه تسلیم می‌کند» و ‏نهایتاً «اگر یک عضو مقاومت امانتدار اموال کسی است که حکومت قصد ضبط آن را دارد، باید تا پای جان برای حفظ آن ‏مال تلاش کند»، خیلی گمان نمی‌بردند با این احکام مبتنی بر رواداری محض، بتوان ماشین جنگی بریتانیای کبیر را از ‏حرکت بازداشت. شاید درست به همین دلیل است که تحسین‌کنندگان گاندی، نه به جهت شکستن شاخ استعمار پیر که بیشتر به ‏خاطر شیوه اعمال شده از سوی رهبر استقلال هند و پیروانش او را واجد احترامی درخور و بایسته می‌دانند. پیروزی روش ‏مداراگونه گاندی حتی برای استعمارگران انگلیسی نیز دردی فراتر از حد معمول داشت و شاید اگر سال‌ها قبل این سرزمین ‏ثروتمند را طی نبردی نظامی تسلیم ناپلئون کرده بودند تا این حد برایشان دردآور نبود که حالا مردی استخوانی و حوله‌پوش ‏بدون شلیک حتی یک گلوله عذرشان را از هندوستان بخواهد. لندن برای آنکه این پیروزی آنقدرها هم به کام مردم شبه‌قاره ‏خوش نیاید موافقت خود با اعطای استقلال را منوط به شروطی کرد که درنهایت با اجرای آنها موجبات رضایتمندی هیچ‌کس ‏فراهم نشد. براساس توافقات انجام‌شده، استان بنگال به دو منطقه «پاکستان شرقی» و «بنگال غربی» و منطقه پنجاب به دو ‏منطقه «پنجاب شرقی» و «پاکستان غربی» تقسیم شدند. دلیل این نوع مرزبندی تشکیل کشوری مستقل برای مسلمانان هند بود ‏که تلاش‌های محمدعلی جناح (از رهبران مسلمان استقلال هند) در به ثمر رسیدنش بی‌تاثیر نبود. 25‌سال بعد پاکستان شرقی ‏به کمک هند از پاکستان غربی جدا شد و نام «بنگلادش» را بر خود گذاشت. در پی تقسیم سرزمین وسیع هندوستان به ‏ایالت‌های هندونشین و مسلمان‌نشین، اقلیت‌های دو گروه مجبور شدند برای حفظ جان خود از سرزمین‌هایی که در آن ساکن ‏بودند، مهاجرت کنند و به سوی محل استقرار هم‌کیشان خود بروند که در گیرودار همین کوچ بزرگ بسیاری قربانی ‏کینه‌ورزی‌های قومی و مذهبی شدند و جان خود را از دست دادند.  ‏