[شهروند]در اغلب کشورهای جهان بودجه قابل توجهی هزینه آموزش شهروندان در مخاطرات و یافتن راه‌های مقابله با بحران‌های گوناگون طبیعی و انسان‌ساز می‌شود. بودجه‌ای که ظاهرا هر قدر هم افزایش داشته باشد، در برابر فقدان آگاهی‌های شهروندی برای مقابله با بحران‌ها بسیار کم است. روزنامه شهروند از آغاز انتشار تاکنون طی سلسله مطالبی کوشیده است تا خوانندگان را با بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی و روش‌های مقابله با آنها آشنا کند، همچنین تلاش شده تا مخاطبان از ابعاد گوناگون با روش‌های علمی شناخت، پیشگیری و مقابله با بحران‌ها آگاهی یابند. در همین راستا در صفحه امروز روزنامه به این مسأله پرداخته‌ایم که چگونه یک فرد نیازهای خود و خانواده‌اش را در 72ساعت پس از حادثه تأمین کند.
آیا تصور کرده‌اید که اگر حادثه‌ای رخ دهد یا بلایای طبیعی مثل زلزله که شایع‌ترین آن است، اتفاق بیفتد، نیاز به چه لوازمی دارید؟ آیا تا‌به‌حال به فکر تهیه یک کیف لوازم امدادونجات بوده‌اید؟ یکی از راه‌های آمادگی در برابر حوادث مجهزبودن شما به وسایل ضروری و مورد نیاز در ساعات اولیه پس از وقوع حادثه است. تهیه کیف امدادونجات به حفظ سلامت شما و خانواده‌تان کمک می‌کند. متاسفانه کمتر خانواده‌ای است که به فکر آماده‌سازی آن باشد یا آگاهی از نحوه تهیه چنین کیفی داشته باشد.
پذیرفتن اینکه چقدر ممکن است در معرض خطر باشید، کار سختی نیست، همیشه درصدی از احتمال برای رخ‌دادن رویداد طبیعی یا غیرطبیعی که منجر به آسیب می‌شود، وجود دارد. اما نکته اصلی اینجاست که همه اعضای خانواده برای رویارویی با این مخاطرات آماده باشند. موضوعی که «یوسف ایزدی»، رئیس اداره اسکان و تغذیه اضطراری سازمان امدادونجات جمعیت هلال‌احمر نیز به آن اشاره دارد. این مسئول معتقد است که با توجه به توسعه و گسترش جوامع انسانی و تعامل مخرب انسان با طبیعت و به تبع آن احتمال بروز حوادث انسان‌ساخت و طبیعی، مدیریت این حوادث نیز پیچیده‌تر از گذشته شده است. او در تکمیل این موضوع می‌افزاید: «از طرفی غیرمترقبه‌بودن حوادث، گستردگی نیازها، محدودیت منابع و محدودبودن زمان برای ارایه این خدمات سبب می‌شود تا سازمان‌ها برای فائق آمدن بر موانع و مشکلات با اتکا بر راهکارهای از پیش تعیین شده، آمادگی لازم را داشته باشند. برنامه‌ریزی و تأمین حداقل استانداردها برای سکونتگاه‌های اضطراری در حوادث و سوانح از احتیاجات اولیه و اساسی کسانی است که در معرض سوانح یا آسیب‌ها قرارمی‌گیرند. در این میان تأمین امکاناتی همچون سرپناه، آب، بهداشت، تغذیه و مراقبت‌های روانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ و پایداری زندگی انسان‌ها در مراحل اولیه وقوع سانحه دارد.»
ایزدی در گفت‌وگو با «شهروند» با اشاره به تصویب دستورالعملی ویژه در مورد خدمات‌رسانی پس از حادثه در جمعیت هلال‌احمر می‌گوید: «افزایش مطالبات آسیب‌دیدگان حوادث و بلایا از سازمان‌های پاسخگو و اهمیت پاسخ مناسب، موثر و به‌موقع، دولت‌ها و سازمان‌های مسئول را موظف به اتخاذ سیاست‌ها و رویه‌‌های علمی و تقسیم وظایف کرده است، به‌طوری كه ارایه خدمات به آسیب‌دیدگان، تامین آرامش‌خاطر، امنیت، ایجاد سرپناه مطمئن، درمان جراحات جسمی و برطرف کردن مشكلات روحی و روانی آنها باید كیفیت قابل قبولی داشته باشد.» او در این زمینه ادامه می‌دهد: «مدت ارایه خدمات اسکان و تغذیه اضطراری آسیب‌دیدگان در حوادث از 45 روز تا حداکثر سه ماه است. ادامه خدمات بیش از این مدت، برحسب ضرورت و در صورت تأمین منابع و به صلاح‌دید مدیران ارشد بحران می‌تواند ادامه پیدا کند.» بنا به گفته این مقام مسئول یکی دیگر از موضوعات نحوه رویارویی شهروندان در مخاطرات در کوتاه‌ترین فرصت زمانی است. به نگاه ایزدی با توجه به گستردگی نیاز در زمان حادثه ممکن است خدمت‌رسانی در ساعات اولیه با مشکلات همراه شود. او در تکمیل این موضوع می‌افزاید: «حوادث غیرمترقبه، اتفاقاتی هستند که به‌طور غافلگیر‌کننده و گاه اجتناب‌ناپذیر رخ می‌دهند و به علت گستردگی تأثیر بر منابع مادی و انسانی و قطع روند طبیعی حیات، خارج از ظرفیت تطابق جوامع هستند و گاه بدون کمک‌های ملی و بین‌المللی به فاجعه‌های انسانی منتهی می‌شوند. این هم طبیعی است که ازجمله مشکلات حوادث غیرمترقبه اسکان آسیب‌دیدگان است، چون مشکلات عدیده‌ای در اسکان اضطراری می‌تواند به وجود بیاید. به همین منظور توصیه این است که شهروندان مایحتاج اصلی خود برای 72 ساعت پس از حادثه را همیشه ذخیره داشته باشند.»
آنچه باید برای روز مبادا نگه داشت
ایجاد و ارتقای آمادگی در جامعه برای رویارویی با حوادث و سوانح باعث می‌شود علاوه بر كاهش خسارات جانی و مالی هنگام وقوع بحران، وضعیت اضطرار هرچه سریع‌تر به حالت عادی بازگردد. یكی از راه‌های كسب آمادگی در برابر حوادث، مجهزبودن شهروندان به اقلام مورد نیاز در ساعات اولیه پس از وقوع حادثه است. براساس شدت و وسعت حادثه تا رسیدن نیروهای امدادی می‌توان از این تجهیزات برای حفظ حیات و سلامتی خود و خانواده استفاده كرد. «حسین محمدی»، نجاتگر جمعیت هلال‌احمر در حوادث مختلف به‌عنوان نیروی یاری‌رسان در ایجاد اردوگاه اضطراری مشارکت داشته است. این نجاتگر معتقد است یک خانواده آماده باید اقلام کمک‌های اولیه شامل دارو، لوازم بهداشتی، مواد خوراكی، آب آشامیدنی و همچنین ابزار کابردی مانند چاقوی چندكاره و کیسه‌های پلاستیکی دسته‌دار را همیشه ذخیره داشته باشد. محمدی در ادامه این موضوع می‌افزاید: «اقلام خوراكی و دارویی داخل كیف باید به صورت مرتب بررسی و قبل از پایان مهلت مصرف (تاریخ انقضا) تعویض شوند. وزن كیف نباید در حدی شود که افراد برای حمل آن با مشکل روبه‌رو شوند.» این نجاتگر ادامه می‌دهد: «البته به جز رعایت مسائل سخت‌افزاری، مسأله شناخت، آگاهی و رفتار صحیح در زمان حادثه نیز از ملزومات دیگری است که در ساعات اولیه باید رعایت‌کرد. به‌طور مثال ضرورت دارد هنگام وقوع حوادث و بلایا تنها برای موارد اضطراری از تلفن استفاده کنید. در غیر این صورت خطوط تلفن را برای مواقع اضطراری آزاد نگه دارید. فهرست شماره‌های اضطراری و ضروری از قبیل شماره آتش‌نشانی و سایر فوریت‌ها را داشته باشید. این شماره‌ها را در گوشی خود یا تلفن منزل ذخیره‌کنید. تلفن همراه شما باید در دسترس‌تان باشد. استفاده از آن را به حداقل برسانید تا شارژ گوشی تمام نشود. اگر امکان دارد همیشه یک پاوربانک نیز ذخیره داشته باشید.» به نگاه این امدادگر یکی دیگر از نکات ضروری کسب مهارت‌ها مربوط به کمک‌های اولیه است. او در این‌باره می‌افزاید: «حداقل یکی از اعضای خانواده یا افراد هم‌خانه شما کمک‌های اولیه را بداند. در شرایط غیرعادی؛ ناراحتی، اندوه، عصبانیت و گستره وسیعی از رفتارهای غیرمعمولی عادی است. سعی کنید انعطاف‌پذیر باشید و درک کنید که نیازهای افراد و روش‌های کنار آمدن آنها با مشکلات متفاوت است.»
یک کیف؛ برای نجات
حوادث و بلایا سالیانه جان صدها‌هزار نفر را می‌گیرند. هر یک از حوادث و بلایا برای شهروندان و امکانات جامعه می‌تواند عواقب طولانی مدتی به همراه داشته باشد. اگر در جامعه حادثه یا بلایی روی بدهد، دولت و سازمان‌های امدادرسان اقدام به ارایه کمک خواهند کرد، اما شهروندان نیز خود باید آماده باشند. موضوعی که «ابوالفضل اکبری»، نجاتگر استان سمنان نیز به آن اشاره دارد. او یکی دیگر از افرادی است که در گفت‌وگو با «شهروند» به مسأله اهمیت آمادگی خانواده‌ها در پیش از حادثه اشاره می‌کند و می‌افزاید: «شناخت ما از حادثه و آمادگی پیش از حادثه همان مسأله‌ای است که از آن به‌عنوان جامعه تاب‌آور یاد می‌کنیم.» به نگاه این نجاتگر مهم‌ترین مولفه برای رسیدن به یک جامعه تاب‌آور آموزش صحیح است. او می‌گوید: «داشتن کیف امدادی، مسأله‌ای ساده، اما پراهمیت است که متاسفانه در جامعه ما جدی گرفته نشده است. این كیف حاوی وسایل ضروری، موردنیاز و قابل حمل برای مواقع اضطراری است كه باید نسبت به تعداد، سن و وضعیت سلامت افراد خانواده تهیه و نگهداری شود. در صورت نیاز می‌توان لوازم را در دو كیف قرار داد تا به راحتی قابل حمل بوده و گنجایش نگهداری همه لوازم را داشته باشد.» او معتقد است پیش‌بینی برای هر اتفاقی، کاری غیرممکن است و هر لحظه ممکن است شرایط خطرناکی برای افراد پیش آید؛ در این مواقع می‌توان کیفی تهیه کرد و در آن چند بطری آب، کنسرو، پتو، چراغ‌قوه، پاوربانک با ظرفیت بالا، بیلچه و از همه مهم‌تر جعبه کمک‌های اولیه را قرار داد.
به نگاه این امدادگر اقلامی همچون قرص تب‌بر و سرماخوردگی، داروهای ضروری بیماران قلبی، دیابتی یا بیماری‌های خاص، پودر ORS، پماد سوختگی پای کودکان، بتادین، باند رولی، دستمال سه‌گوش و سنجاق‌قفلی، پنبه، باند‌كشی، قیچی، پنس، داروی نفخ و سوزش معده، داروی ضداسهال و ضدتهوع، دستكش لاتكس، مواد خوراکی و آب آشامیدنی همچون خوراکی‌های مغذی و با ماندگاری بالا، بیسکویت، غذاهای کنسروشده مغذی مانند كنسرو ماهی و مرغ و آب آشامیدنی ازجمله لوازمی است که باید در این کیف قرار داده شود. این نجاتگر ادامه می‌دهد: «از قراردادن خوراکی‌هایی که موجب تشنگی می‌شوند، خودداری شود. مواد خوراکی بدون نمک، نان سبوس‌دار و غذاهای کنسروشده، دانه‌های خشک و کلا موادی ذخیره شوند که نیاز به نگهداری در یخچال، پخت‌وپز یا شرایط خاص نداشته باشند. ممکن است بسیاری از این مواد از قبل در خانه موجود باشند.» رادیو یا تلویزیون دستی و چند باتری اضافه، چراغ‌قوه و چند باتری اضافه، فتوکپی کارت‌های شناسایی و اعتباری، پول، انبردست، كاغذ و خودكار، نخ و سوزن، ناخن‌گیر، الكل جامد، آچار، بیلچه، سوت، بشقاب، لیوان و قاشق پلاستیكی، نوارچسب، نقشه شهر و راهنمای تخلیه، پوشاک و لوازم بهداشتی و ملزومات خواب، پتوی سفری سبك یا كیسه‌خواب و پلاستیك‌های محكم به‌عنوان زیرانداز، دستمال كاغذی رولی، صابون مایع، شوینده مایع، لوازم بهداشتی بانوان، كیسه فریزر، كیسه زباله كلفت به‌عنوان سطل آشغال، قرص كلر و ملزومات مورد نیاز برای افراد خاص (نوزادان، بیماران، سالمندان و افراد معلول) مانند شیرخشک و شیشه شیر، پستانك، پوشک بچه و داروهای خاص نوزادان، یك عروسك مورد علاقه كودكان، وسیله‌ای برای به دوش کشیدن و حمل سالمندان و افراد معلول، لنز، عینك، دندان مصنوعی و سمعك و باتری آن ازجمله موارد دیگری است که برای زندگی در ساعات اضطراری به آنها نیاز است. این نجاتگر در تکمیل صحبت خود می‌افزاید: «اگر آماده‌کردن چنین کیفی برای شما مشکل است، می‌توانید به صورت آماده از برخی فروشگاها تهیه کنید.»
چگونه آب ذخیره کنیم؟
به چه مقدار آب نیاز است؟ باید به‌ازای هر نفر از اعضای خانواده در روز یک گالن (حدود ۴ لیتر) آب ذخیره شود. هر فرد بالغ در طول روز در صورتی که فعالیت معمولی داشته باشد، حداقل برای شرب به دو لیتر آب نیازمند است. علاوه بر این باید موارد زیر را نیز در تهیه و ذخیره آب مدنظر قرار داد:
نیاز هر فردی به آب با توجه به سن، فعالیت فیزیکی، نوع تغذیه و شرایط آب‌وهوایی متفاوت است.
کودکان، مادران شیرده و افراد بیمار نیاز به آب بیشتری دارند.
در دمای بسیار گرم میزان آب مورد نیاز تا دو برابر افزایش پیدا می‌کند.
برای تهیه آب سالم و قابل اعتماد بهتر است بطری‌های آب‌معدنی خریداری کرد. در بطری‌ها را نباید تا زمان استفاده از آب موجود باز کرد. به تاریخ مصرف بطری‌های آب‌معدنی توجه شود.
درصورتی که افراد بخواهند خودشان ظرف آب تهیه کنند، بهتر است از فروشگاه‌های معتبر آنها را خریداری کنند. قبل از پرکردن این ظروف لازم است آنها را با مایع ظرفشویی و آب شست‌وشو دهید و خوب آبکشی کنید. بهتر است از بطری‌های پلاستیکی مخصوص نگهداری مایعات نوشیدنی شفاف استفاده شود. ظروف آبمیوه یا شیر به درد این کار نمی‌خورند. پروتیین‌های شیر و قند میوه‌ها به خوبی از جدار بطری‌های پلاستیکی جدا نمی‌شوند و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌آورند. ظروف مقوایی نیز به‌راحتی دچار نشت می‌شوند و برای نگهداری طولانی‌مدت مایعات مناسب نیستند. بهتر است از ظروف شیشه‌ای هم استفاده نشود، زیرا ممکن است سنگین و شکننده باشند.
باید در بطری‌های پرشده محکم بسته شود و مواظب بود که سطح داخلی آن از طریق انگشتان آلوده نشود. تاریخ پرشدن بطری‌ها روی آنها نوشته شود. بطری‌های پرشده در جایی خنک و تاریک نگهداری شوند. لازم است هر ٦ماه یک‌بار آب این بطری‌ها عوض شود.