[شهروند] در روزهای اخیر وزیر نفت، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و یکی از معاونان او آمارهای جدیدی از صادرات گاز ایران ارایه کردهاند. آمارهایی که به گفته این مقامات مسئول در شرایطی که تحریمهای یکسویه ایالات متحده آمریکا در جریان است، دستاورد محسوب میشود اما آمارها چیز دیگری میگویند، آمارهایی که نشان از دور افتادن بسیار از برنامههای از پیش تعیین شده دارند.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت کشورمان روز دوشنبه میانگین صادرات روزانه گاز ایران را 75میلیون متر مکعب اعلام کرد و محمدرضا جولایی، مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران نیز روز گذشته از ثبت رکورد صادرات روزانه 79میلیون متر مکعبی گاز به دو کشور عراق و ترکیه خبر داد. پیش از آنها نیز حسن منتظرتربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در دهم تیرماه از ثبت جهشی 26درصدی در صادرات گاز ایران و افزایش 3.6میلیارد متر مکعبی در این حوزه خبر داده بود.
اعلام این آمارها در شرایطی است که این مقامات هیچ صحبتی از آمار سالانه صادرات گاز ایران درسال 98 حداقل تا به این جای کار مطرح نکردهاند. اما آخرین آمار رسمی اعلام شده که مربوط بهسال 97 است، نشان میدهد صادرات گاز ایران درسال 97 به صورت تجمیعی برابر با 13.8میلیارد مترمکعب بوده که این رقم با احتساب رشد 26درصدی اعلام شده باید درسال 98 به حدود 17.4میلیارد مترمکعب رسیده باشد. این درحالی است که اگر میانگین صادرات روزانه گاز را که از سوی وزیر نفت اعلام شده در اعدادسال ضرب کنیم به عدد 27میلیارد متر مکعبی خواهیم رسید، عددی که فاصله آن با صادرات سال 98 نشان میدهد روزهای معدودی از سال خواهد بود که گاز صادراتی به 75میلیون متر مکعب برسد و روزهای بسیاری با اعداد بسیار کمتر از اینها صادرات گاز انجام میپذیرد.تمام این گفتهها درحالی است که عمده مقاصد صادراتی گاز ایران دو کشور عراق و ترکیه هستند و قراردادهایی تهاتری هم با ارمنستان، نخجوان و جمهوری آذربایجان در جریان است. با این حال و با وجود اعلام تصمیم به کسب «سهم ۱۰درصدی از بازار گاز جهان» که از برنامههای اعلام شده وزارت نفت بوده است، مذاکره برای صادرات گاز طبیعی به پاکستان و هند در قالب خط لوله صلح، عمان، بحرین و کویت بینتیجه بوده و قرارداد سوآپ با ترکمنستان که منافع بسیاری نصیب کشورمان میکرد دیگر از دست رفته است.
مرتضی بهروزیفر، کارشناس موسسه مطالعات بینالمللی انرژی، درباره حال و روز صادرات گاز ایران به دو کشور عراق و ترکیه به «شهروند» میگوید: «صادرات روزانه گاز ایران به ترکیه 30میلیون مترمکعب در روز است و سالانه این کشور باید از ایران حدود 10میلیارد مترمکعب گاز تحویل بگیرد و براساس قرارداد دو طرف در صورتی که ترکیه این میزان گاز را از ایران تحویل نگیرد، باید پول آن را بپردازد. حال با توجه به اینکه با انفجار خط لوله گاز صادراتی ایران به ترکیه در سال جاری و تعلل ترکیه در ترمیم این خط حدود 80 روز ترکیه سهم 30میلیون مترمکعبی گاز را از ایران تحویل نگرفته، احتمال دارد این روزها صادرات روزانه گاز ایران به ترکیه از رقم 30میلیون مترمکعب آن هم بنا به درخواست این کشور فراتر رفته باشد و بخشی از این صادرات 75میلیون مترمکعبی نیز مربوط به افزایش موقت صادرات گاز ایران به ترکیه برای جبران 80 روز نخریدن گاز توسط ترکیه باشد؛ هر چند به صورت موقت و برای چند روز طی روزهای اخیر این مبادلات گازی باز هم به صورت موقت با اختلال روبهرو میشود.»
او در ادامه و با اشاره به صادرات گاز ایران به عراق میافزاید: «این کشور با مشکل تأمین سوخت نیروگاههای خود در تابستان مواجه است و با توجه به ظرفیت بالقوه صادرات 70میلیون مترمکعبی گاز به عراق و ظرفیت بالفعلشده صادرات روزانه 35میلیون مترمکعبی گاز به این کشور تا پیش از تابستان، احتمال درخواست این کشور برای افزایش و عبور حجم صادرات گاز به عراق از مرز 35میلیون مترمکعب در روز در روزهای میانی تابستان امسال وجود دارد؛ تا بخش دیگری از آمار صادرات 75میلیون مترمکعبی گاز که توسط وزیر نفت بیان شده، توجیهپذیر شود، اما هر دو این مقاصد صادراتی نشان میدهد که صادرات کشورمان به عراق و ترکیه همیشه با اعداد بالایی که اشاره شده است همخوان نیست. این کارشناس انرژی با طرح این سوال که کشورمان به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز جهان چرا چنین سهم اندکی از صادرات گاز در جهان دارد، میگوید: «مسئولان به جای رویاپردازی بهتر است که شفاف و با اعلام جزئیات پاسخی به این سوال داشته باشند. آنها حتی از اعلام آمار صادرات سال گذشته طفره میروند زیرا اگر این آمارها را با جزئیات و شفاف اعلام کنند خواهیم دید که چه میزان در این حوزه و حتی تا چه اندازه از برنامههای اعلامی مسئولان عقب هستیم.»
بهروزیفر در ادامه میافزاید: «در برنامهای 10 ساله در سال 1383 مقرر شده بود که مجموع صادرات سالانه گاز ایران در سال 1393 به 500میلیون مترمکعب در روز برسد. همچنین وزیر نفت در سال 96 اعلام کرده بود در طول دولت دوازدهم صادرات گاز کشور به 70میلیارد مترمکعب در روز خواهد رسید. اینها مواردی است که دستاندرکاران مطرح کردهاند و حال اگر اینها را در کنار آمارهای اعلامی که در خوشبینانهترین حالت به سالانه حدودا کمی بیشتر از 17میلیارد متر مکعب میرسد، بگذاریم خواهیم دید آنچه مطرح میشود را میتوان ادعا و نه دستاورد نامید.»
او درنهایت با اشاره به اینکه امروز در باشگاه صادرکنندگان گاز کشورمان در اعماق جدول به سر میبرد، خاطرنشان کرد: «براساس بسیاری از پیشبینیها گاز طبیعی تا سال 2040 بیشترین رشد تقاضا را خواهد داشت؛ این موضوعی است که اگر به آن بیتوجه باشیم و روند پیشین ادامه یابد غفلت از آن به سبب وجود رقبای بزرگ و قدرتمند در این حوزه خسران بزرگی را متوجه این صنعت و اقتصاد کشور خواهد کرد.»