اسما روانخواه پژوهشگر اجتماعی
نقش ارتباطات اجتماعی در فرآیند یادگیری انکارناپذیر است. حضور دانش‌آموزان در مدارس نه از حیث آنچه که در ساعات کلاس و از لابه‌لای کتاب‌ها آموزش می‌بینند، بلکه از جهت ارتباطی که می‌توانند با سایرین برقرار کنند، حایزاهمیت است. آنچه که مسلم است، اهمیت نوع ارتباطی است که معانی، ارزش‌ها، هنجار و به‌طورکلی مناسبات اجتماعی را به دانش‌آموزان منتقل می‌کند و به آنان آموزش می‌دهد که چه جایگاهی در جامعه دارند و با سایر اعضا و نیروهای اجتماعی چگونه باید برخورد کنند. اخیرا صحبت از اجرای طرحی در آموزش و پرورش با نام «طرح خیران مدرسهیار» شده است.
در تیرماه سال‌جاری آموزش و پرورش استان خراسان‌رضوی از اجرای این طرح برای نخستین‌بار در کشور خبر داد و حالا رئیس آموزش و پرورش بابل، در چند روز گذشته، خبر از طرحی داده است با همین عنوان که برای نخستین‌بار در کشور و در این شهرستان اجرا خواهد شد! البته این‌که چگونه یک طرح با یک عنوان و با فاصله زمانی چندماه در دو استان متفاوت برای نخستین‌بار اجرا می‌شود و این‌که چگونه در آموزش و پرورش دو طرح با یک نام واحد ثبت و اجرایی می‌شود هم قابل‌تامل و سوال است اما نکته‌ای که قرار است به آن پرداخته شود، نحوه اجرای آن است. آنچه که در نحوه اجرایی‌شدن هر دو طرح، شاهد آن هستیم، استقبال آموزش و پرورش از مشارکت‌های اجتماعی برای ارتقای کمی و کیفی مدارس است آن هم به دلیل کسری بودجه‌ای که دست به گریبان دولت شده است. اما این مشارکت چگونه ساخته می‌شود؟
چندی پیش محسن ازغندی، مشاور امور خیرین و مشارکت‌های آموزش و پرورش خراسان‌رضوی از تشکیل 8 کارگروهی نام برد که قرار است خیرین و سرمایه‌های مادی و معنوی‌شان را به‌سمت خیرین مدرسهیار جذب کند. بنابراین آنچه که آموزش و پرورش خراسان‌رضوی درحال انجام آن است،
نشان دادن نیازهایی است که مدارس با آن درگیر شده‌اند، به خیرینی که می‌خواهند داوطلبانه مشارکت اجتماعی داشته باشند و
آموزش و پرورش امکان این مشارکت را به جهت بازسازی مدارس برای آنان فراهم می‌کند. اما جزییات طرحی که مدیر آموزش و پرورش بابل به‌عنوان طرح خیرین مدرسهیار از آن نام می‌برد کمی متفاوت است و شاید خطرناک! همت احمدی، مدیرآموزش و پرورش بابل اعلام کرد، در اجرای این طرح که برای نخستین‌بار در کشور اجرا خواهد شد؛ از توانمندی مالی دانش‌آموزان برای رفع نیازهای مدارس استفاده می‌شود. وی همچنین اعلام کرده است که این یک اقدام خیرخواهانه و از آموزه‌های دینی ما است که بسیار پسندیده است. در این‌باره مرتضی بزرگی، مدیرعامل مجمع‌خیرین مدرسه‌ساز شهرستان بابل از راه‌اندازی مجمع‌خیرین کوچک مدرسهیار در بابل خبر داد و گفت: در این طرح دانش‌آموزان متمکن در بازسازی مدارس خود مشارکت می‌کنند تا خیرخواهی و نوعدوستی را از این سنین فرا بگیرند.
و اما سوال اساسی این یادداشت این است که انگشت‌گذاشتن بر فاصله‌طبقاتی، آن هم بین دانش‌آموزانی که هنوز این مفهوم را با ورود به عرصه اجتماعی بزرگتر درک نکرده‌اند، اقدام مناسبی است؟ این‌که در همایشی که با حضور دانش‌آموزان برگزار می‌شود؛ صحبت از دانش‌آموز متمکن شود، تأیید نابرابری‌های اجتماعی نیست؟ میزان پرداخت مالی هرکدام از اینان به جهت بازسازی مدارس، ساخت مشارکت اجتماعی است یا ابزاری مانند فلان برند تبلت یا فلان مدل‌گوشی، برای ایجاد فاصله با دیگران و دوستانشان؟ و با ارزش گذاری مادی و اقتصادی
بر عمل مشارکتی چه ارزشی را به دانش‌آموزان منتقل می‌کند؟ نوعدوستی یا فخر فروشی؟
در مقایسه ای اجمالی از این دو طرح متفاوت و
هم نام، می توان اقدام آموزش و پرورش خراسان رضوی را اقدامی موثر تر دانست که برای ایجاد مشارکت دانش آموزان در امور مدرسه می تواند در نهایت بر مسئولیت پذیری و نوع نگاهشان به جهان اجتماعی اثرگذار باشد.