[پولاد امین]جشنواره سی‌وهشتم هم به پایان رسید و در مراسمی که جنجال‌هایش کمتر از مجموع جنجال‌های جشنواره در 10روز برگزاری‌اش نبود، نام برندگان بخش‌های مختلف اعلام شد تا این دوره نیز به پایان راه رسیده باشد. در مراسمی که بیشتر از برندگان و بازندگانش، عکس پربازدید صندلی‌های خالی گروه سازنده فیلم «روز صفر» و حذف صحبت‌های فرشته طائرپور، امیر آقایی و و محمدحسین مهدویان در تلویزیون در یاد سینمادوستان خواهد ماند و البته سیمرغ پیمان معادی- که برخی از رسانه‌های مجازی به شدت به آن انتقاد و اعتراض کردند- که چرا جایزه جشنواره فجر به بازیگری داده شده که جشنواره را تحریم کرده است. در این بین البته نادیده ماندن فیلم آتابای نیکی کریمی را نیز نمی‌توان و نباید فراموش کرد که به باور بسیاری از منتقدان بهترین فیلم نیکی کریمی و حتی بهترین فیلم جشنواره بود. روایتی شاعرانه از یک عاشقانه بدفرجام با نگاه مترقی اجتماعی که واجد ارزش‌های سینمایی محسوس و ملموسی بود، اما به سیاق تقریبا تمام سال‌های جشنواره چوب نگاه اجتماعی سازندگانش را خورد و دست خالی جشنواره را ترک کرد، درحالی‌که حداقل در زمینه‌های فیلمنامه و کارگردانی و حتی بازیگری نقش اصلی مرد، یک سر و گردن بالاتر و بلندتر از فیلم‌ها و سینماگران سیمرغ‌گرفته بود.
سیمرغ بهترین فیلم برای فیلم «خورشید» نیز انتقادهای پردامنه‌ای را به وجود آورد، به‌خصوص بعد از انتشار اخبار حمایت مالی بانک شهر از این فیلم و البته از جشنواره که شائبه‌هایی را به وجود آورد. بگذریم از جنجال‌های کوچک‌تر، مانند اینکه بعد از پایان مراسم، در شماری از کانال‌های سینمایی سازندگان برخی از فیلم‌های راه نیافته به بخش مسابقه چند هفته‌ای به عقب بازگشته و به کلیت انتخاب‌فیلم‌های بخش مسابقه اعتراض کردند، هواداران شماری از فیلم‌ها با هواداران فیلم‌های دیگر بساط کرکری راه انداختند، رسانه‌ها خواهان انتشار جزئیات آرای مردمی جشنواره شدند و بسیار حواشی ریز و درشت دیگر تا این دوره از جشنواره با این حواشی و جنجال‌ها به خاطر سپرده شود نه با فیلم‌هایش. جشنواره سی‌وهشت از نظر کیفیت فیلم‌ها حرف‌های زیادی برای گفتن داشت و جزو معدود دوره‌هایی بود که بیشتر از انگشتان یک دست فیلم قابل قبول در آن به نمایش درآمد.
سعید ملکان نیامد
بعد از پایان مراسم اختتامیه جشنواره، فیلم‌های «شنای پروانه»، «روز صفر» و «خورشید» بیشترین سیمرغ‌ها را به خانه بردند و قاعدتا سازندگان آنها می‌بایست شادترین سینماگران سه‌شنبه شب باشند، اما بیراه نیست اگر بگوییم هیچ کس بعد از مراسم اختتامیه سالن را شادمان ترک نکرد و تقریبا همه احساس غبن داشتند. انگار سندروم اعتراض‌های حاتمی‌کیایی تمامیت سینمای ایران را مبتلا کرده و همه انتظار دارند تمام جوایز به فیلم آنها تعلق گیرد.
امسال چهره نخست این نوع اعتراض‌ها کسی نبود مگر «سعید ملکان» کارگردان فیلم «روز صفر» که به‌رغم اینکه فیلمش یکی از دو فیلم پرسیمرغ مراسم شب سه‌شنبه بود، اما در اعتراض به داوری‌ها در مراسم اختتامیه جشنواره حضور پیدا نکرد. البته آغازگر این نوع اعتراض‌ها، امسال هم مثل همه سال‌های گذشته ابراهیم حاتمی‌کیا بود. رکورددار گرفتن سیمرغ در جشنواره فیلم فجر که با گفتن این جمله که «من به بی‌توجهی جشنواره فجر به فیلم‌هایم عادت دارم» حیرت بسیاری را برانگیخت. اما سعید ملکان در مراسم اختتامیه شرکت نکرد و حتی از حضور دیگر عوامل فیلمش هم ممانعت کرد.
چنین شد که با اینکه «روز صفر» نامزد 9جایزه شده و در شب پایانی نیز بارها نام این فیلم در فهرست برندگان سیمرغ تکرار شده بود، اما تنها عکسی که در مراسم پایانی در رسانه‌ها منتشر شد، صندلی‌های خالی عوامل این فیلم بود. سازندگان روز صفر چند ساعت بعد سعی کردند با انتشار بیانیه‌ای گنگ دلایل اعتراض‌شان را رسانه‌ای کنند. بیانیه‌ای که البته جز اشاراتی چون «مدیران فرهنگی مسیری پیش گرفته‌اند که شایسته سینمای ایران نیست»، «باج‌دهی و تکریم کسانی که با پنجه کشیدن به صورت سینما باعث منفور شدن همکاران سینمایی می‌شوند»، توضیح دیگری نداشت. نکته دیگر این بود که عوامل روز صفر در بیانیه‌شان تحریم جشنواره را رویه‌ای غلط نامیده و عنوان کرده بودند که نمی‌خواهند شریک این بی‌فرهنگی باشند. اقدام ملکان و گروهش در 24ساعت بعد از مراسم اختتامیه انتقادهای زیادی به وجود آورد و بسیاری از منتقدان بر این باور بودند که چنین رویکردی در جشنواره تاکنون دیده نشده و اگر هم مشابهی برای این اتفاق بتوان سراغ گرفت، از سوی کارگردانانی بوده که بیش از پنج فیلم در کارنامه‌شان دارند و نه از جانب کسی که تازه امسال با نخستین فیلمش به جشنواره آمده و به‌رغم درو کردن پنج سیمرغ هنوز هم ناراضی و شاکی است.ساعاتی بعد از انتشار بیانیه ملکان و گروهش، البته ابراهیم داروغه‌زاده تلاش کرد فضا را کمی تلطیف کند. او گفت که اعتراض ملکان نه به تعداد سیمرغ‌هایش بلکه به جایزه دادن به تحریمی‌ها بوده و البته به حضور فیلم خورشید در بخش مسابقه، و سپس موفقیت این فیلم در بخش بهترین فیلم. دلایلی که اگرچه تا حدی فضا را آرام کرد، اما انتقادها را از سازندگان فیلمی که با موفقیت در بخش‌های بهترین فیلم اول، بهترین فیلم از نگاه ملی، طراحی لباس، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و البته جایزه ویژه هیأت داوران جزو دو فیلم موفق مراسم اختتامیه بود، تمام نکرد.
درخشش بذر امید در جشنواره
برنده اصلی جشنواره اما فیلم «خورشید» مجید مجیدی بود. فیلمی که در چند روز نخست جشنواره هنوز آماده نشده بود، اما نه‌تنها بر خلاف نص صریح آیین‌نامه جشنواره در بخش مسابقه حضور یافت، بلکه در نهایت در بخش بهترین فیلم نیز برگزیده شد تا شاهد انتقادها و اعتراض‌های فراوانی به این امر باشیم. انتقادهایی که بیشتر ناظر به حضور غیرقانونی این فیلم در جشنواره بود و نه کیفیت فیلم که به اذعان و باور اغلب منتقدان این فیلم بهتر از دو فیلم آخر مجیدی بود.خورشید البته در شب پایانی به غیراز سیمرغ بهترین فیلم، در بخش‌های طراحی صحنه برای کیوان مقدم، بهترین فیلمنامه برای نیما جاویدی و مجید مجیدی و لوح تقدیر هیأت داوران برای بازیگر نوجوان فیلم نیز مورد توجه قرار گرفت.ستاره‌های بی‌بدیل سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر کودکان کاری بودند که در «خورشید» ایفای نقش کردند. بچه‌های سختی‌کشیده‌ای که هیچ‌گاه تصور نمی‌کردند روی سن برج میلاد بایستند و یک سالن به احترام‌شان ایستاده دست بزند. کاش به جای همه این 10 شب که کارگردان‌ها و بازیگران با استفاده از تریبون‌ها بذر توهین کاشتند، این کودکان حرف می‌زدند تا بذر امید در دل جامعه بکارند. کودکانی که همه کودکی‌شان در خیابان‌ها سپری می‌شود بی‌‌هیچ آینده روشنی. اما چنان با عشق از زندگی و امید گفتند که همه متحیر شدند. بچه‌های «خورشید» تلنگری دوباره زدند به ما، به سینماگران و به جامعه که می‌شود با همه سختی‌های زندگی، کمی مهربان‌تر بود و عاشقانه‌تر به زندگی نگاه کرد.
ناکامی در عین کامیابی
در پایان مراسم گفته شد که «شنای پروانه» بیشترین سیمرغ‌ها را گرفته، اما گفته نشد که سیمرغ‌های این فیلم جز در زمینه بازیگری مکمل زنان و مردان برای طناز طباطبایی و امیر آقایی سیمرغ‌های عمدتا فنی از قبیل بهترین صدا و بهترین تدوین بودند و شنای پروانه در بخش‌های اصلی کاملا نادیده ماند. این در حالی است که به باور منتقدان ارزش‌های اصلی فیلم شنای پروانه در فیلمنامه و کارگردانی این فیلم بود و درواقع در این زمینه‌ها بود که شنای پروانه هوایی تازه را در فضای سینمای ایران به جریان انداخت. اما نه‌تنها بازی جواد عزتی در بخش بازیگری نقش اصلی مردان دیده نشد (که بهترین بازی او در بین پنج فیلمش در جشنواره بود)، بلکه فیلمنامه کارت، دوماری و پورامینی و کارگردانی محمد کارت هم دیده نشد و این فیلم در این زمینه‌ها عرصه را به فیلمنامه خورشید و کارگردانی محمدحسین مهدویان باخت تا شنای پروانه در عین دریافت پنج سیمرغ ازجمله ناکام‌ترین فیلم‌های جشنواره باشد.ناکامی این فیلم البته با توجه به دریافت پرجلوه‌ترین سیمرغ جشنواره، یعنی سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران چندان دیده نشد. سیمرغی که به تنهایی به اندازه مجموع دیگر سیمرغ‌ها ارزش و اهمیت دارد و می‌تواند سرنوشت فیلم را در اکران عمومی رقم بزند. البته این سیمرغ را نمی‌توان اهدایی جشنواره به این فیلم دانست و بی‌توجهی داوران به فیلم محمد کارت را نادیده گرفت.
ناکام‌های خوشنام
پیش از اعلام نامزدها پیش‌بینی می‌شد فیلم‌های «خروج» و «درخت گردو» جوایز این دوره از جشنواره را درو خواهند کرد. اما در عمل این اتفاق نیفتاد و این دو فیلم و به‌خصوص خروج ابراهیم حاتمی‌کیا ازجمله فیلم‌های ناکام این دوره از جشنواره بود.
پیش از اعلام نامزدها گفته می‌شد خروج در بخش‌های کارگردانی، بازیگری، فیلمبرداری و بهترین فیلم، سیمرغ را به دست خواهد آورد. اما این فیلم در همان مرحله نامزدها نقره‌داغ شد و نام حاتمی‌کیا و فیلمش در هیچ‌کدام از بخش‌های اصلی نیامد. برای همین هم در شب اختتامیه هواداران حاتمی‌کیا تمام امیدشان را به فرامرز قریبیان بسته بودند که با اعلام خداحافظی امتیاز مثبت دیگری نیز در اختیار داشت و داوران می‌توانستند با سیمرغی داغ خستگی نیم قرن بازیگری را از تن او درآورند که این امر اتفاق نیفتاد و او نیز سیمرغ را به پیمان معادی بازیگر درخت گردو باخت تا ناکامی خروج در دوره سی‌وهشتم جشنواره بارزتر جلوه کند. عایدی این فیلم از جشنواره یکی سیمرغ بهترین جلوه‌های ویژه بصری برای محمد برادران بود و دیگری سیمرغ بهترین چهره‌پردازی برای مهرداد میرکیانی.
«درخت گردو» اما موفق‌تر از خروج عمل کرد و حداقل در دو بخش بهترین بازیگر نقش اول مرد برای پیمان معادی و بهترین کارگردانی برای محمدحسین مهدویان سیمرغ گرفت تا نتوان عنوان ناکام را برای این فیلم به کار برد. با اینکه هواداران این فیلم امیدوار بودند در بخش‌های بهترین فیلم و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران نیز سیمرغ بگیرند که البته این اتفاق رخ نداد.
دیگر سیمرغ‌ها
در دیگر بخش‌ها تقریبا تمام انتظاراتی که بعد از اعلام نامزدها به وجود آمده بود، جامه عمل پوشید. تندیس ویژه سردار سلیمانی به فیلم «آبادان یازده 60» رسید که تنها فیلم دفاع مقدسی جشنواره بود. سیمرغ بهترین موسیقی را بامداد افشار آهنگساز فیلم «پوست» گرفت. مرتضی نجفی فیلمبردار فیلم «تومان» سیمرغ بهترین فیلمبرداری را گرفت. «پوست» بهترین فیلم هنر و تجربه شد و سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن هم به نازنین احمدی برای فیلم «ابر بارانش گرفته» رسید. سیمرغی که به نظر می‌رسید در دستان پریناز ایزدیار برای فیلم «سه کام حبس» آرام خواهد گرفت. اما نازنین احمدی سزاوارانه این جایزه را دریافت کرد تا فیلم مجید برزگر هم دست خالی جشنواره را ترک نکرده باشد.