در تعریف ترجمه و خصوصیات مترجم میگویند مترجم خوب کسی است که زبان مبدا (زبان مادری) را خوب بداند و زبان مقصد (زبان خارجی) را به همین ترتیب. بر این اساس برای مترجمان فارسی زبان، مسیر ترجمه طبیعتاً از زبان خارجی به فارسی است و چون ترجمه انجام شده باید کاملا برای خوانندگان زبان مقصد عادی جلوه کرده و اثری از ترجمه در آن دیده نشود پس تنها کسانی واجد شرایط ترجمه به یک زبان (مقصد) هستند که در حد زبان مادری خود، به آن زبان تسلط داشته باشند. در این میان بسیارند کسانی که زبان مقصد را بسیار خوب میدانند و زبان مبدا را کم و بیش خوب. البته بعضیها هم هستند که زبان نمیدانند به مفهوم رایج، اما کار ترجمه میکنند و متاسفانه کم هم نیستند. باید به این نکته اذعان کرد که ما در عرصه نشر و در ترجمه به زبان فارسی در کشورمان رشد چشمگیری داشتهایم، آنقدر که تقریباً فاصله انتشار کتاب در زبان اصلی تا انتشار در ایران چند ماه بیشتر به طول نمیانجامد - البته اگر وزارت محترم ارشاد مدد کند و گرنه آنقدر طول میکشد که مترجم و ناشر جان به لب میشوند! – و حتی گاه این انتشار همزمان میشود.
یادم میآید دوستی در مورد کتابی که 2 ماه بعد از انتشار در ایران منتشر شده بود ان قلت آورده بود. به او گفتم به هر حال وقتی نویسنده دست نوشته کتابش را برای ناشری که حق و حقوق اثر را خریده فرستاده خیلی بعید نیست. هرچند مشکلات در این زمینه یکی، دو تا نیست. مترجم گرانقدری چندی پیش میگفت «همین الان کتابهایی در دست دارم که قرار است از فوریه 2015 به بعد منتشر شود اما اجازه انتشار قبل از زبان اصلی را ندادهاند که اگر هم بدهند متاسفانه نمیتوانم منتشر کنم. به هزار و یک دلیل. اولینش این است که باید کتاب را مثله کنم که منتشر شود و نمیکنم. در نتیجه منتشر هم نمیشود. اساساً به همین علت این چند وقت سراغ رمان نرفتهام.»
یک نکته اصلی و اساسی در ترجمه از زبانهای بیگانه به فارسی وجود؛ منابع اطلاعاتی تقریباً نامحدود است. به خصوص در آن 5 زبان رسمی و رایج سازمان ملل. در واقع برای مترجمی که نخواهد کار را سرسری بگیرد منابع زیاد است. البته منابع در خصوص زبان فارسی کم است و همین کار را تا حدودی مشکل میکند اما قطعاً کار محالی نیست و میتوان با اندکی حوصله این کار را به خوبی انجام داد. حال رسیدیم به نکته اصلی که ذکر آن لازم و حتمی است و آن اینکه الزاماً هر کسی از زبانهای بیگانه به فارسی ترجمه کرده باشد حتی اگر زیاد کار کرده باشد نمیتواند در ترجمه از زبان فارسی به زبانهای خارجی - بهخصوص انگلیسی - به تنهایی در برگردان اثر توفیق پیدا کند. علت عمدهاش مفاهیم پنهان در گفتار است. کنایهها و ضربالمثلها و حرکات و اختلاف فرهنگ و تنوع اشارات این کار را دشوار میکند که در چنین مواردی حتماً باید از ویراستار و مشاوری زبده کمک گرفته شود.