[یاسر نوروزی ] در یکی از روزهای شلوغ پایتخت از فروشگاه بزرگ کامپیوتری حواشی چهارراه ولیعصر(عج) بیرون آمدم و دیواره‌ای دیدم منقش به عطف‌های کتاب؛ سردر آن نوشته بود «مرکز تبادل کتاب». پیش‌تر اخبارش را شنیده بودم و کارشان را می‌دانستم اما این‌بار رفتم داخل ببینم چه خبر است. بازدیدکنندگان حدود 20 نفری بودند؛ در محوطه‌ای مثلا فرض کنید به اندازه نصف یک استادیوم. قفسه‌های تودرتو البته راه دید را می‌بندد و ممکن است در طول و عرض آن اشتباه کرده باشم. اما خب سالنی نسبتا بزرگ بود با کتابخانه‌های چوبی که دور تا دور را پوشانده بود. وسط‌های سالن هم کتابخانه چیده بودند. بالای هر بخش هم موضوع کتابها طبقه‌بندی شده بود؛ طبیعتا برای اینکه بازدیدکنندگان بدانند با چه کتاب‌هایی مواجه هستند. هر چند شکل و شمایل یک کتاب‌فروشی نو را نداشت؛ طبیعی هم هست. به هر حال اینجا «مرکز تبادل کتاب» است و قرار است مردم کتابهایشان را با هم معاوضه کنند. با این حال یکی دو قفسه از بین چند ده قفسه هم اختصاص دارد به کتاب‌های نو. در این قفسه‌ها چند جلد کتاب «دنیای سوفی» را دیدم نوشته یوستین گردر. کارشناسان تعیین قیمت، چند کتاب را هم روی هم چیده بودند که نشان می‌داد تازه رسیده. یکی از آنها کتاب «سیاه‌چاله‌ها» بود که در اولین سال چاپ هم از سوی انتشارات «مازیار» به نظرم گران رسید. در واقع در حال تصویرسازی مرکزی هستم که قطعا اگر پا به آنجا بگذارید، کتاب‌هایی خواهید یافت. خودمان هم همیشه کتاب‌هایی در خانه داریم که می‌خواهیم برای مبادله آنها اقدام کنیم. با این مقدمه «مرکز تبادل کتاب» راه مناسبی به نظر می‌رسد. این مرکز تابستان 1394 در چهارراه ولیعصر، ابتدای خیابان شهید مظفر شمالی تأسیس شد اما تبلیغات چندانی نداشت. برای همین هم ممکن است خیلی از علاقه‌مندان کتاب با این مرکز و سازوکار تبادلاتی آن آشنا نباشند؛ هر چند که این روزها به خاطر بالارفتن قیمت کتاب رونق بیشتری گرفته. افزایش قیمت طبیعتا باعث شده علاقه‌مندان بخواهند به جای خرید دوباره، کتابهایشان را با کتاب‌های دیگری جایگزین کنند؛ جای اینکه هزینه کنند و کتاب‌هایی دیگر بخرند. برای همین داخل «مرکز تبادل کتاب» رفتم و با مسئول فرهنگی این مرکز، محمدعلی حبیبی، گفت‌وگو کردم؛ گفت‌وگویی که با مطالعه آن می‌توانید به کم و کیف عرضه کتابها و تحویل کتاب‌های جایگزین برسید.
از اینجا شروع کنیم که من کتابی دارم و می‌خواهم به مرکز شما بفروشم؛ چه باید بکنم؟
به فروش می‌رسانید ولی علنا هیچ پولی رد و بدل نمی‌شود. شما اعتبار به دست می‌آورید. کتابی دارید، به فرض 20 جلد کتاب دارید، می‌آورید به سازمان تبادل کتاب ارایه می‌دهید. این کتابها به شکل امانی پیش ما می‌ماند. ما یک پنل برای آن تشکیل می‌دهیم، تا زمانی که خواهانی برای این کتابها پیدا شود؛ هم‌زمان بر اساس کارشناسانی که داریم، قیمت‌گذاری هم می‌کنیم.
یعنی من قیمت نمی‌گذارم؟
می‌توانید خودتان هم قیمت بگذارید ولی قیمتی که می‌گذارید باید کارشناسی شود؛ درواقع باید قیمت معقول باشد. کتاب که به لحاظ قیمت کارشناسی شد، بنده مثلا خریدار هستم، می‌آیم آن کتاب را برمی‌دارم، 15درصد این مبلغ، کارمزد موسسه کتاب است، مابقی به پنل طرف واریز می‌شود؛ پنلی که به واسطه عرضه کتابهایش اعتبار گرفته و شارژ شده. حالا براساس آن اعتبار، می‌توانید بیایید و کتاب بردارید. به هر میزان اعتباری که در پنل‌تان دارید می‌توانید جایگزین آن کتاب بردارید.
درواقع پولی بین دو نفری که در حال تبادل کتاب هستند، رد و بدل نمی‌شود. اگر هم پولی رد و بدل شود، همان 51درصد مرکز تبادل کتاب است؛ بابت خدماتی که ارایه داده؟
بله، این درصد درواقع کارمزد نگهداری از این کتاب‌هاست.
در سایت‌تان دیدم نوشته‌اید 002هزار جلد کتاب دارید؛ خب این ظرفیت که ثابت نیست، درست است؟
مرکز کاملا در حال توسعه است؛ یعنی فاز بعدی این مرکز اهدای نمایندگی در شهرستان‌هاست. ولی فعلا مرکز با این گستره جوابگوی تهران بوده و است اما خب براساس تقاضا گسترش پیدا خواهد کرد.
استقبال متقاضیان چطور بوده؟ بیشتر از چه طیف‌هایی هستند؟
الان با توجه به بالارفتن قیمت کاغذ و کتاب استقبال خیلی عالی شده. اگر بخواهیم دانشجویان را در نظر بگیریم، کتاب‌های هر ترم را یک ترم استفاده می‌کنند و بابت تبادل بهترین گزینه برای دانشجویان و مدارس است؛ یعنی یک سال تحصیلی فرد می‌آید از کمک‌درسی‌هایش استفاده می‌کند، بعد برای سال بعدی یا ترم بعدی اقدام می‌کند. به این ترتیب این کتابها هم استقبال زیادی داشته‌اند. به اضافه اینکه اکثر رمان‌ها، یک بار خوانده می‌شوند. پس معمولا دوباره به مرکز تبادل کتاب برگردانده می‌شوند تا کسان دیگری هم استفاده کنند. درواقع مرکز تبادل کتاب از این حیث به چرخه مطالعه هم کمک می‌کند و می‌تواند آمار مطالعه را بالا ببرد.
ضمن اینکه چرخه مستقیم پول را حذف کرده‌اید که احتمالا فقط افرادی که اهل مطالعه هستند، به این مرکز بیایند؛ درست است؟ درواقع می‌خواستید سودجویی بی‌جهت و یک نوع بازار کاغذ به وجود نیاید.
دقیقا. ما دو گزینه مد نظر داشتیم؛ یکی از اهداف‌مان رویکرد اقتصاد مقاومتی بود. ما می‌خواهیم از این قابلیت استفاده کنیم و چرخه تبادل کتاب را راه بیندازیم تا هزینه زیادی بابت کتابها نشود. دومین موضوع هم حرکت خودجوش فرهنگی است؛ چون این حرکت خودجوش می‌تواند کاری کند که کتابها را در اختیار همه قرار بدهد تا دست به دست بچرخد.
پس هر فردی که علاقه به تبادل کتاب از طریق این مرکز دارد باید بیاید اینجا و کتابهایش را تحویل بدهد؟
اگر بالای 50 جلد بود، پیک ارسال می‌کنیم درِ منزل و کتابها را تحویل می‌گیریم.
بدون هزینه؟
کاملا رایگان؛ اما اگر زیر 50 جلد باشد، خود فرد حضوری باید بیاید و کتابهایش را تحویل بدهد.
در این مدت که اینجا بوده‌اید، عموما مردم چه کتاب‌هایی را برای تبادل می‌آورند؟
افرادی که به اینجا آمده‌اند، واقعا از همه قشر بوده‌اند و من نمی‌توانم طیف خاصی از کتاب نام ببرم که مثلا بیشتر عرضه شده یا خواهان داشته؛ از دانشجو و محصل گرفته تا افراد کتاب‌خوان دیگر آمده‌اند. افراد با هر سلیقه‌ای می‌توانند از آثار این مرکز استفاده کنند. ضمن اینکه ما اینجا علاوه بر تبادلات، امکانی به وجود آورده‌ایم که همایش‌ها، جلسات، رونمایی از کتابها و رویدادهای دیگر مربوط به کتاب هم در این مرکز انجام شود.
اما تبلیغات‌تان خیلی محدود بوده؛ در حالی که مردم اگر بدانند چنین مرکزی فعال است، من مطمئنم بسیار بیشتر از آن چیزی که من امروز اینجا دیدم، از آن استقبال می‌کنند.
ما حدود یک ماه است که فعال‌تر شده‌ایم. اگر بنرهای‌مان را در سطح شهر دیده باشید، درواقع گسترده‌تر در حال تبلیغ این مرکز هستیم. مدیریت جدید مرکز آقای میرزایی هم کاملا به این موضوع متعهد است و منشأ تحولات بسیار خوبی در مرکز بوده؛ چون نگاه جدیدی در این مرکز تزریق شده و به موازات آن تبلیغات را هم بالاتر برده‌ایم؛ مسلما ادامه پیدا خواهد کرد. ضمن اینکه ما در نظر داریم به جایی برسیم که حتی تحویل کتاب هم در جلوی در منزل انجام شود؛ یعنی کاربر خریدش را انجام بدهد و ما برایش ارسال کنیم.
درباره کتاب‌های درسی و کمک‌درسی که گفتید فقط یک مشکل وجود دارد. از چه سالی کتاب تحویل می‌گیرید؟ چون به هر حال اگر قرار باشد کتاب درسی 02 سال پیش را هم بگیرید که متقاضی نخواهد داشت!
کتاب‌های آزمونی از سال 95 به بعد فقط تحویل گرفته می‌شود و کتاب‌های درسی هم تا زمانی که تغییری نکرده باشند.
«مرکز تبادل کتاب» واقع در خیابان شهید مظفر شمالی، بهترین جایی است که می‌توانید کتاب‌های‌تان را مبادله کنید. بازدید از این مرکز برای عموم آزاد است. قفسه‌های مختلف داخل آن نیز پر از کتاب‌هایی است که می‌توانید آنها را بردارید و مطالعه کنید. در واقع فرصت برای انتخاب کتاب‌های جایگزین در این مرکز فراهم است تا کتاب‌های‌تان را با حدود 200 هزار جلد کتاب این مرکز تعویض کنید
قیمتی که به عنوان فروشنده می‌گذارید باید کارشناسی شود؛ درواقع باید قیمت معقول باشد. وقتی کارشناسی انجام شد، 15درصد مبلغ به عنوان کارمزد مرکز تبادل کتاب در نظر گرفته می‌شود و مابقی آن به پنل کاربر واریز می‌شود؛ پنلی که به واسطه عرضه کتابها اعتبار گرفته و شارژ شده. حالا براساس آن اعتبار، خریدار می‌تواند کتاب بردارد. در واقع به میزان اعتباری که در پنل دارید می‌توانید جایگزین، کتاب بردارید