شهروند| «افزایش چهاربرابری کودک‌همسری در بعضی نقاط کشور به دلیل افزایش وام ازدواج». این خبری بود که دیروز محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، با نگرانی اعلام کرد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد در بعضی از نقاط کشور که با فقر فرهنگی و اقتصادی روبه‌رو هستیم، از وام ازدواج برای معامله کودکان زیر ۱۵سال استفاده می‌شود.» تندگویان با تأکید بر شرایط فعلی جامعه، افزایش وام ازدواج را در بالابردن آمار ازدواج راهگشا ندانسته است: «این افزایش تنها زمینه‌ساز مشکلات و آسیب‌های دیگر می‌شود.» معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان از آمارهایی خبر داده که نشان از استفاده کودکان زیر 15سال از وام ازدواج دارند:«آمارهایی موجود است که کودکان زیر ۱۵سال به‌ویژه دختران زیر این سنین از این وام استفاده کرده‌اند و این آمار نسبت به سال گذشته چهاربرابر شده است. آمارهایی هم به‌دست آمده که عده‌ای با بیش از ۴۰ تا ۴۵سال سن نسبت به دریافت این وام اقدام کرده‌اند، به همین دلیل فکر می‌کنم اگر قانون‌گذار قصد دارد این مبلغ را افزایش دهد، باید نسبت به این موضوع هم فکر کند که هم پرداخت وام تسهیل شود و هم بعضی قیود سنی در مورد رعایت سن جوانان برای دریافت وام نیز
لحاظ شود.»
این نگرانی پس از بعضی شائبه‌ها درباره احتمال افزایش وام ازدواج در لایحه بودجه 99 مطرح شده است؛ شائبه‌ای که البته به واقعیت تبدیل نشد و دیروز خبر آمد براساس لایحه بودجه 99، رقم وام ازدواج در سال آینده، مانند سال 98، 30میلیون تومان خواهد بود.
صحبت از کودک‌همسری و خطر افزایش چهاربرابری آن درحالی مطرح می‌شود که چندی پیش یک فوریت اصلاح ماده 1041 قانون مدنی یا همان کودک‌همسری بعد از رأی‌آوردن در مجلس در کمیسیون قضائی رد شد. طیبه سیاوشی، یکی از نمایندگان مجلس بود که در واکنش به این تصمیم کمیسیون قضائی توییت کرد:«متأسفانه طرح ما برای ممنوعیت ازدواج زیر ۱۳سال به‌طورکلی در کمیسیون قضائی مجلس رد شد، آن‌هم با وجود آنکه پیشتر یک فوریت طرح در صحن مجلس رأی آورده بود. دلایل مخالفان بیشتر مسائل فقهی و شرعی عنوان شد. امیدوارم تک‌تک نمایندگان و مخالفان طرح متوجه پیامدهای تصمیم امروز خود باشند و بدانند کودک‌همسری چه آسیبی به جامعه و فرزندان ایران وارد کرده است. در مسأله شرعیات به حکم آیت‌الله مکارم شیرازی ارجاع می‌دهم و فتوای ایشان در دیدار نمایندگان با این بزرگوار و منع ازدواج زیر ۱۳سال.» سیاوشی حالا می‌گوید او و همکارانش در فراکسیون زنان مجلس در تلاشند با رایزنی‌های جدید و قبل از پایان کار مجلس کنونی، این طرح را دوباره به جریان بیندازند.
فقر، کودک‌فروشی را تشدید می‌کند
بر اساس آمارهای معاونت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، ۱۷درصد ازدواج دختران در ایران پیش از رسیدن به سن ۱۸سالگی است و بیش از 5درصد زنانی که ازدواج کرده‌اند، کمتر از ۱۵سال سن داشته‌اند. طبق آمارهای ثبت‌احوال، ۹۵هزار طلاق زیر ۱۹سال در سال ۱۳۹۵ ثبت شده است. نیره توکلی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «شهروند»، مشکل کودک‌همسری را تنها معطوف به یک عامل نمی‌داند و باورش این است در این موضوع، عوامل دیگری هم دخیلند که دور از چشم می‌مانند و کمتر به آنها پرداخته می‌شود؛ عوامل واسطه‌ای که در افزایش کودک‌همسری نقش ایفا می‌کنند. توکلی از نقش‌آفرینی تحریم‌‌های اقتصادی، تورم و گرانی که بیش از گذشته عرصه را برای قشر ضعیف جامعه تنگ کرده، می‌گوید: «درشرایط کنونی اقتصادی بی‌شک شرایط اقتصادی طبقات پایین‌تر جامعه وخیم‌تر از گذشته شده و این به معنای به جان‌خریدن انواع ریسک‌هاست.» این جامعه‌شناس، فقر، بدسرپرستی، اعتیاد و... را در افزایش کودک‌همسری تأثیرگذار می‌داند: «افزایش کودک‌همسری بی‌شک مربوط به طبقه متوسط جامعه نیست و به قشر پایین جامعه محدود می‌شود، چون قشر متوسط هنوز به این تنگنا نرسیده تا ریسک چنین تصمیم یا اقدامی را بپذیرد. بنابراین، این موضوع که افزایش وام ازدواج، موجب بیشترشدن کودک‌همسری در مناطق حاشیه‌ای و روستایی شود، دور از انتظار نیست.» به گفته او، فقر در میان عوامل دیگر فاکتور مهمی است که پشت‌سر خود اعتیاد، خانواده‌های از هم گسسته، خانواده‌های بدسرپرست و... را می‌بیند. عواملی که هریک بهانه‌ای می‌شوند برای کودک‌همسری. توکلی تورم را عاملی بر تشدید کودک همسری می‌داند: «خانواده‌هایی که با فقر و آسیب‌های متعدد دست به گریبانند، می‌توانند به فکر چنین راه‌حل‌هایی هم بیفتند.»