شماره ۱۸۵۴ | ۱۳۹۸ شنبه ۱۶ آذر
صفحه را ببند
فرشاد مومنی، اقتصاد‌دان مطرح کرد: ‏
نقد نظام بودجه‌ریزی خصلت رانتی پیدا کرده است ‏

فرشاد مومنی، استاد اقتصاد علامه طباطبایی به‌عنوان یکی از اقتصاددانان نهادگرا ازجمله منتقدان نظام بودجه‌ریزی در ایران ‏است. او در سخنرانی‌اش در موسسه دین و اقتصاد بار دیگر نقدهایش را مطرح کرده است. او گفت: «با شدت گرفتن مناسبات ‏رانتی در اقتصاد سیاسی ایران، شاهد چندین آسیب جدی در نظام بودجه‌ریزی کشور هستیم. به همین دلیل از دلسوزان و ‏علاقه‌مندان باید طلب کمک کرد تا آنها به حداقل برسد. یکی از این آسیب‌ها، بنیه به‌شدت ضعیف اندیشه‌ای است که هم در اسناد ‏و هم در اظهارات مقامات و مسئولان کشور مشاهده می‌کنیم.» به گزارش ایلنا، او با طرح این نقد که ممکن است انتخابات پیش ‏روی مجلس بر روند نظام بودجه‌ریزی اثر سوء بگذارد؛ گفت: «در دو دهه اخیر نمایندگان مجلس در افزایش هزینه‌ها بدون ‏تمهید درآمدها نقش داشتند. از سویی امسال با سیکل سیاسی یعنی انتخابات مجلس روبه‌رو هستیم و این احتمال وجود دارد ‏که این خطر افزایش چشمگیر داشته باشد. از همین روی نیاز به سازوکاری است که این ملاحظات را در آستانه انتخابات مهار ‏کند‎.» رئیس موسسه دین و اقتصاد آسیب دیگر به نظام بودجه‌ریزی کشور را انتقادهای غیرکارشناسی دانست و افزود:   «متاسفانه ‏بخش قابل اعتنایی از نقدهایی که در مورد نظام بودجه‌ریزی کشور مطرح می‌شود، خصلت رانتی پیدا کرده است و گویی ما با یک ‏مناسبات فراگیر از نظر ذهنیت رانتی روبه‌رو هستیم. اگر بودجه یک سند برنامه‌ای باشد، علی‌الاصول نقدهای کارشناسی باید ‏معطوف به اهداف، نحوه انتخاب استراتژی‌ها و  سیاست‌های اجرایی و محقق‌کننده این اهداف باشد. اما آنچه به‌عنوان نقد بودجه ‏مطرح می‌شود و متاسفانه در سال‌های اخیر ابعاد بی‌سابقه‌ای پیدا کرده است، بیشتر شکل و شمایل افشاگری رانتی و شبه‌رانتی ‏داشت، یعنی منتقدان به جای اینکه روی اصول، موازین نهادی و جهت‌گیری‌های سیاسی تمرکز داشته باشند نقدشان بیشتر ‏شکل افشاگری پیدا کرده. مثلاً کدام دستگاه و چه میزان بودجه دریافت کرده است. بنابراین در کادر رانتی شدن نقدها یک ‏ناهنجاری بسیار بزرگ به اسم نقد بودجه به رخ مردم کشیده می‌شود‎.» این اقتصاددان تصریح کرد: «آسیب دیگر در مورد نظام ‏بودجه‌ریزی کشور این است که گرایش‌های رانتی در آستانه انتخابات وضع وحشتناک پیدا می‌کند و بین دست‌اندرکاران ما ‏مسابقه پول پاشی برگزار می‌شود و این خطر بزرگی است که می‌تواند اوضاع و احوال کشور را بدتر از این نیز کند.» به گفته او در ‏حوادث اخیر مشخص شد که  مردم به آثار مخرب پول‌پاشی پی برده‌اند: «بنابراین ساختار قدرت به‌طورکلی و نمایندگان به ‏طور خاص به ازای آن هزینه‌های روحی، جسمی، مادی و انسانی که به کشور وارد آمد حداقل از آن عبرت جدی بگیرند و بدانند ‏که مردم به خوبی می‌فهمند که با سیاست‌های تورم‌زا میزانی که از جیب فقرا کاهش می‌یابد چندین برابر پرداخت‌های رانتی و ‏بدون زحمت است.»‏
مومنی متذکر شد: «نمایندگان مجلس باید تلاش کنند تا سند لایحه بودجه را براساس موازین علمی ارزیابی کنند و از دولت و ‏مجلس بخواهند گزارش‌ها نیز از این زاویه باشد. پیشنهاد بنده این است که به اعتبار اینکه سند بودجه از زاویه خرد، کلان و ‏توسعه ارزیابی می‌شود، کمک کنیم نظام تصمیم‌گیری ارتقا پیدا کند و گزارش‌ها مبتنی بر کار علمی و کارشناسی باشد. وقتی در ‏سطح خرد به بودجه نگاه می‌کنیم دولت را به مثابه یک ابربنگاه در نظر می‌گیریم که دخل و خرج خود را ارایه می‌کند. بنابراین ‏باید از همه خواسته شود که با معیارهای بهینگی و کارآیی گزارش‌ها را تهیه و ناظر‌هایی مانند مجلس نیز این‌گونه گزارش‌ها ‏را مطالبه کنند.»
این اقتصاددان در تحلیل بودجه از منظر کلان گفت: «بودجه مهم‌ترین ابزار پیگیری اهداف کلان و ملی است. بنابراین گزارش‌های ‏توجیهی و ارزیابی‌های کارشناسی که مرکز پژوهش‌های مجلس ارایه می‌کند باید قابلیت‌های این سند را از نظر تحقق اهداف کلان ‏مورد سنجش قرار دهد. مثلاً  لایحه بودجه از نظر ایجاد رشد پایدار و مستمر چه قابلیت‌هایی را نشان می‌دهد یا از نظر توزیع ‏عادلانه درآمدها چگونه است.»
مومنی خاطرنشان کرد: «باید توجه داشت که تمام فیلسوفان اقتصاد توسعه در تقدم مسائل توسعه‌ای بر مسائل کلان و تقدم ‏مسائل کلان بر مسائل خرد اتفاق نظر دارند، بنابراین از این منظر باید در تحلیل‌های توسعه بیشترین مراقبت‌ها و دقت‌ها صورت ‏بگیرد و نمایندگان در ارزیابی سند لایحه بودجه به جای ذهنیت رانتی که آنها را اسیر کرده مبنی بر اینکه به چه کسی چه مقدار ‏رسیده است به این توجه کنند که اگر بودجه طبق خواسته‌های مجلس و دولت اجرا شود در پایان‌سال چه آثاری بر روی رابطه ‏مردم و حکومت خواهد داشت. اگر رابطه متقابل افزایش یابد و اعتماد مردم به آنها بازگردد باید آن جهت‌گیری‌ها را تقویت کنند و ‏اگر تحت هر عنوانی این بدگمانی نسبت به ساختار قدرت بیشتر شود نسبت به آن برحذر باشند‎.»


تعداد بازدید :  247