رامیز قلی‌نژاد مدیرمسئول
هوای تهران، شرایط بحرانی دارد؛ آن‌هم نه فقط برای گروه‌های حساس بلکه برای کلیه شهروندان.
شاخص آلودگی هوای تهران طی 48ساعت گذشته از 150 عبور کرده است و این بدان معناست که افراد حساس مانند سالمندان، کودکان، گروه‌های بیماران قلبی، ریوی و... نباید در محیط آزاد تردد یا فعالیت کنند. به گزارش سامانه شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در سال‌جاری شهر تهران تنها 25روز هوای پاک داشته است که البته نسبت به سال گذشته 80درصد بهبود داشته است. اما تعداد روزهای سالم از 207 روز در سال گذشته به 183 روز در سال‌جاری کاهش داشته است. (12درصد کاهش)
همچنین تعداد روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس از 33 روز در سال گذشته به 44 روز در سال‌جاری افزایش یافته است. درمجموع آمار نشانگر آن است که کیفیت هوای تهران نسبت به سال گذشته وضعیت نامطلوب دارد.
به گمان کارشناسان عمده دلایل آلودگی هوای شهر تهران و کلانشهرها ناشی از حجم روزافزون تردد خودروها، کیفیت سوخت، میزان مصرف سوخت در خودروها و نبود زیرساختهای مطلوب در بخش حمل‌ونقل عمومی است که میل به استفاده از خودروهای شخصی را افزایش می‌دهد. قطعا عوامل دیگری نیز در این زمینه تأثیر دارد که نیاز به بررسی‌های کارشناسی و علمی دارد. در این میان همواره شهرداری به‌عنوان مقصر اصلی آلودگی هوای تهران یا سایر کلانشهرها معرفی می‌شود. اما واقعیت این است که شهرداری نه‌تنها متولی امر شهر و آلودگی آن است و نه‌تنها مقصر آن.
بیش از 20 دستگاه مختلف دولتی و عمومی در امر مدیریت شهری و به تبع آن آلودگی هوای شهرها نقش و عاملیت دارند و باید همراه با شهرداری گزارش عملکرد و فعالیت‌های خود را در این زمینه ارایه کنند و مسئولیت‌های خود را بپذیرند. از جمله این دستگاه‌ها می‌توان به سازمان محیط‌زیست، سازمان ملی استاندارد، وزارت صنعت، معدن وتجارت، وزارت راه‌وشهرسازی، پلیس راهنمایی و رانندگی، شورای شهر، وزارت نفت و... اشاره کرد. برخی از دستگاههای ذی‌ربط باید برای ارتقای کیفیت خودروها، کاهش مصرف سوخت آنها و ارتقای استانداردهای آلایندگی آنها برنامه‌ریزی و اقدام کنند. از سوی دیگر سازمان استاندارد و پلیس راهور باید از شماره‌گذاری خودروهای با استاندارد کیفی نامطلوب اکیدا خودداری کنند و اجازه تردد خودروهای آلاینده‌‌زا را در سطح شهرهای بزرگ ندهند. همچنین مجلس شورای اسلامی و دولت باید در تخصیص اعتبارات کافی برای تأمین ناوگان عمومی و توسعه زیرساختهای حمل‌ونقل عمومی اهتمام کنند.
قانون هوای پاک مصوب 25/04/1396 دستگاههای مختلف و مرتبط را موظف کرده است تا از شماره‌گذاری وسایل نقلیه موتوری آلاینده خودداری کنند، سازوکارهای مناسبی را برای معاینه فنی خودروها فراهم آورند و از تردد خودروهای آلاینده جلوگیری کنند.
این قانون همچنین وزارت کشور را موظف کرده است «برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری با اولویت شهرهای بالای 200 هزارنفر جمعیت ظرف مدت پنج‌سال از طریق کمک‌های بلاعوض، یارانه و تسهیلات» اقدام کند. همچنین وزارت صمت و سازمان محیط‌زیست را موظف کرده است «برای تغییر تولید یا تغییر فرآیند تولید یا تعطیلی کار و فعالیت صنایع، معادن و واحدهای آلاینده به‌خصوص در حریم کلانشهرها» برنامه‌ریزی و اقدام کنند.
به جز این موارد، سهم اندک حمل‌ونقل عمومی و کیفیت و کمیت پایین ناوگان عمومی شهری به‌ویژه در تهران (اعم از ریلی، اتوبوس و تاکسی‌های شهری) و همچنین حجم بالای تردد خودروهای آلاینده در شهر از مسئولیت‌های شورای شهر، شهرداری و پلیس راهور است که باید براساس قانون هریک اقدامات مشخصی را انجام دهند. علاوه بر ضرر و زیان‌های ناشی از تعطیلات کسب‌وکارها و مدارس و همچنین زیان‌های جانی ناشی از آلودگی هوا به‌ویژه برای گروه‌های حساس جامعه (سالمندان، کودکان، بیماران و...) بیماری‌های ناشی از این وضعیت، هزینه‌های دولت و مردم را در بخش بهداشت و درمان به‌شدت افزایش می‌دهد.
انتظار می‌رود شهرداری تهران (و البته سایر کلانشهرها) بدون ملاحظه و براساس مفاد قانونی و مصوبات و آیین‌نامه‌های مرتبط حقوق شهروندان و اقدامات دستگاههای مرتبط را پیگیری و به شهروندان اطلاع‌رسانی کند.