شهروند| «رانندگی نمی‌کنیم، قایق‌سواری می‌کنیم» این جمله را تهرانی‌ها در واکنش به بارندگی روزهای گذشته بارها در فضای مجازی به اشتراک گذاشتند اما نکته هولناک این ماجرا آنجاست که علی بیت‌اللهی، رئیس بخش مخاطرات مرکز تحقیقات راهوشهرسازی به «شهروند» می‌گوید: «ساخت‌وسازهای بی‌رویه در تهران موجب شده است که پایتخت پتانسیل آن را داشته باشد که سیلاب‌هایی 6 برابر بزرگتر از سیلاب شیراز را تجربه کند.»
او که عضو کمیته تحقیق و تفحص سیلاب شیراز بوده است، تأکید می‌کند: «تهران آمادگی مقابله با سیل را ندارد و نه‌تنها درطول سال‌های گذشته زیرساخت‌های مناسب برای زهکشی آب‌های سطحی انجام نشده بلکه رودخانه‌های تهران خاصیت رودخانه‌ای خود را از دست داده و قادر به انتقال آب در هنگام بارش‌های سنگین نیستند.»
نقاط خطرپذیر تهران کدامند؟
«سیل شیراز سیل دست‌ساز و مصنوعی بود.» این نکته را بیت‌اللهی به «شهروند» می‌گوید و توضیح می‌دهد: «حادثه‌ای که بر اثر 12دقیقه بارندگی با حجم 20میلی‌متر در دروازه قرآن شیراز رخ داد و منجر به فوت 21نفر از هموطنان کشور شد، یک سیل دست‌ساز بود.»
او ساخت‌وساز غیراصولی و رعایت‌نکردن اصول مهندسی را عامل وقوع این حادثه می‌داند و می‌گوید که تهران پتانسیل تکرار این اتفاق را دارد. بیت‌اللهی توضیح می‌دهد: «دربسیاری از روددره‌های تهران که از کوهپایه‌های البرز سرچشمه می‌گیرند، دخل و تصرف‌های زیادی شده است؛ به‌عنوان مثال امتداد دره درکه را که دنبال کنید، متوجه می‌شوید که در محدوده منطقه 2 این مسیر به یک کانال باریک تبدیل شده که البته به آن‌هم رحم نشده و شاهد ساخت‌وساز روی همین کانال هستیم و اگر دره فرحزاد به سمت داخل شهر را ادامه بدهیم، می‌بینیم که در حوالی میدان صادقیه اثرات رودخانه‌ای این مسیر به‌طور کامل محو شده است. در مسیر دارآباد هم داستان به همین منوال است و با احداث اتوبان امام علی(ع) دیگر امکان انتقال آب از طریق رودخانه وجود ندارد. »
مدیربخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تأکید بر این‌که 7 دره‌رود منتهی به حاشیه شمال تهران پتانسیل بروز سیلاب شیراز را دارد، توضیح داد: «اگر بارندگی به اندازه دروازه قرآن شیراز در تهران رخ دهد، سیلابی 6 برابر سیلاب شیراز در منطقه‌هایی همچون درکه، دربند، فرحزاد، کن، گلاب‌دره اتفاق می‌افتد. بنابراین باید در روددره‌ها دستگاه‌های هشداردهنده‌ای ایجاد شود، چون خطر سیل جدی است و اگر ارتفاع آب به ٣٠سانتی‌متر برسد، خودرو‌ها را با خود جابه‌جا می‌کند.»
جالب است بدانید براساس آماری که مدیرعامل آب‌منطقه‌ای تهران اعلام کرده، ۸۰ سازه مشکل‌ساز در زمان بروز سیلاب در تهران شناسایی شده که باید سازه آنها بررسی مجدد و اصلاح شود.
چالش بودجه برای مقابله با سیلاب
البته گویا این روزها مسئولان شهری کمی بیشتر از سال‌های گذشته به فکر ایجاد زیرساخت‌های مقابله با حوادث طبیعی در تهران هستند. نصب سامانه‌های هشدار سیل، لایروبی برخی از مسیرها و جلوگیری از تجاوز به حریم رودخانه‌ها ازجمله اقداماتی است که در طول یک‌سال گذشته توسط شهرداری با همکاری دولت و وزارت نیرو انجام شده است. مدیر آب‌منطقه‌ای تهران با اشاره به لایروبی ۱۰۰کیلومتر از کانال‌ها و رودخانه‌های تهران در بهار و تابستان امسال (پس از وقوع سیلاب)، ادامه داد: «مشکل اصلی در این بخش، کافی‌نبودن ظرفیت تخلیه سیلاب توسط کانال‌ها و پس‌زدگی در اثر بارش‌ها است؛ که برای رفع این مشکل، باید در مهندسی تقاطع‌ها و سازه کانال، تجدیدنظر شود.»
بیت‌اللهی اما نگران موقتی‌بودن ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مقابله با بحران‌های طبیعی درکشور است، به این نکته تأکید می‌کند: «اقداماتی که برای مقابله با سیل در تهران انجام می‌شود، باید ریشه‌ای و پایدار بوده و مرتبط با احساس خطر نباشد.»
البته این مقام مسئول این اقدامات را ناکافی می‌داند و می‌گوید: «اگر قرار باشد طبق استانداردهای جهانی رفتار کنیم، بودجه هنگفتی در این بخش نیاز داریم که قادر به تأمین آن نیستیم.»
80 مورد آبگرفتگی تنها در 2روز
بر اساس آماری که سیدحسن رضوی، مدیر آب‌منطقه‌ای تهران اعلام کرده تا صبح روز یکشنبه ۴ آبان‌ماه، ۸۰ مورد آبگرفتگی معابر در نقاط مختلف تهران رخ داده است. او با اشاره به این‌که بیشترین مشکل در این آبگرفتگی‌ها، رودخانه و کانال‌های درون‌شهری است، گفت: «رسوب‌زدایی و هدایت جریان‌های سطحی از معابر در زمان بارش‌ها به سمت کانال‌های مورد نظر اهمیت زیادی دارد که این موضوع به عهده شهرداری است و البته بارش‌های ممتد ۴۸ساعت گذشته، نشان‌دهنده وجود نقاط آسیب‌پذیر در تهران و نبود آمادگی کامل برای مقابله با سیل در این شهر است.»
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی با بیان این‌که در بسیاری از کشورها که حجم بارندگی در آن چندبرابر تهران است، به دلیل انجام به موقع لایروبی آبراهه‌ها و مسیرها و نصب سیستم‌های هشدار تلفات را به حداقل رسانده‌اند.
بارندگی‌ها 55درصد بیشتر شد
ارتفاع بارش‌های تهران در ۱۰روز گذشته حدود ۴۲ ونیم میلی‌متر اعلام شده است. این عدد در پاییز گذشته ۵۵درصد و نسبت به متوسط بلندمدت، ۲۰۸درصد افزایش را نشان می‌دهد. جالب است بدانید درحال حاضر ذخیره مخازن سدهای تهران به حدود ۸۰۶میلیون مترمکعب رسیده که این رقم درمقایسه با مدت مشابه سال قبل، ۲۳۴میلیون مترمکعب و نسبت به سال‌های نرمال در ۵۵سال گذشته، ۹۷میلیون مترمکعب بیشتر است. مدیرعامل آب‌منطقه‌ای تهران گفته است که درشرایط فعلی، روزانه ۲میلیون مترمکعب و در بارندگی‌ها تا ۳میلیون مترمکعب تخلیه از سدها انجام می‌شود که البته هدف اصلی از این تخلیه، مدیریت مخزن در زمان سیلاب است.
رضوی با اشاره به این‌که ورودی سدها هم‌اکنون ۷۵درصد در مقایسه با سال گذشته افزایش یافته است، افزود: «مدیریت مخزن سدها در چنین شرایطی، بسیار مهم است که البته ما برنامه‌های مدونی را تدوین کرده‌ایم.»