مریم شکرانی روزنامه‌نگار
بیشتر از 70درصد کلاهبرداری‌هایی که در فضای مجازی انجام می‌شود، مربوط به کلاهبرداری از حساب‌های بانکی است. این آماری است که پلیس فتا بارها اعلام کرده و البته شیوه کلاهبرداری از حساب‌های بانکی مردم روز به روز متنوع می‌شود.آن‌قدر که کلاهبرداران این روزها به شما زنگ بزنند و بگویند که سفر حج یا کربلا برنده شدید و با ترفندهای مختلف اطلاعات حساب‌تان را بگیرند و آن را خالی کنند. ممکن است این پرسش برای شما ایجاد شود که چرا کلاهبرداری از حساب‌های بانکی تا این اندازه در ایران رایج شده است؟ آیا زیرساخت‌های امنیتی سایت‌های بانکی ضعیف است یا هکرها نبوغ بیش از اندازه‌ای دارند؟
پاسخ این است که نه زیرساخت‌های امنیتی بانک‌ها در ایران ضعیف است و نه نبوغ کلاهبرداران اینترنتی در ایران فوران می‌کند. جالب است بدانید پلیس فتا حتی معتقد است که کلاهبرداران اینترنتی در ایران گاهی روش‌شان آن‌قدر ساده و غیرپیچیده است که برخی مجرمان حتی نوجوانانی بوده‌اند که آموزش‌های سطحی و پیش پاافتاده‌ای در زمینه علوم کامپیوتر دیدهاند. مشکل شیوع این نوع کلاهبرداری‌ها در فضای مجازی به چند عامل برمی‌گردد. مهم‌ترین عامل، ناآگاهی و کم سوادی مخاطبان فضای مجازی در ایران است. ما در ایران از تکنولوژی‌های روز بدون آموزش و فرهنگ‌سازی قبلی استفاده می‌کنیم. به عنوان مثال در کشورهای پیشرفته جلوی دستگاه‌های عابر بانک خطوطی کشیده شده است که حریم مشتریان را گوشزد می‌کند و به آنها می‌گوید که از این خط نزدیک‌تر نشوید اما در ایران مشتریان بانکی حتی در کار مشتریان دیگر مداخله می‌کنند و مثلا می‌گویند: الان فلان دکمه را بزن! نبود فرهنگ استفاده از تکنولوژی موجب شده است که مردم ندانند چه اطلاعاتی از کارت‌های هویتی‌شان را نباید در دسترس دیگران بگذارند.
نکته دوم این است که شبکه بانکی ما برای مردم کیف پول الکترونیک طراحی نکرده است. با کیف پول الکترونیک مردم میتوانند خریدهای خرد خود را به صورت اینترنتی انجام دهند و از آن‌جا که موجودی این کیف‌ها بسیار کم است، کلاهبرداری از آنها ریسک پایین‌تری برای مشتریان ایجاد می‌کند. در ایران ما کیف پول الکترونیک نداریم و مردم خریدهای جزیی‌شان را از کارت‌هایی انجام می‌دهند که تمام حقوق ماهیانه و پس‌اندازشان در آن است. نتیجه این می‌شود که با خرید جزیی از درگاهی مشکوک به راحتی حجم بالایی از سرمایه افراد به دست کلاهبرداران می‌افتد.
نکته سوم این‌که ما در ایران قانون مبارزه با پولشویی را چندان جدی نگرفته‌ایم و کلاهبرداران اینترنتی به راحتی حجم بالایی از پول را به حساب‌شان واریز می‌کنند، بی‌آن‌که به دردسر بیفتند. پلیس می‌گوید که آنها حساب‌های اجاره‌ای دارند و هویت واقعی کلاهبرداران پشت حساب‌های اجاره‌ای پنهان می‌ماند. این درحالی است که در سایر کشورها بانک‌ها تمام حساب‌ها را از نظر واریزهای مشکوک رصد می‌کنند و به محض این‌که کلاهبرداری حجم بالایی از پول را به حسابش واریز کند از سمت مقام‌های ناظر احضار می‌شود و تحت بازجویی قرار می‌گیرد. علاوه بر این؛ اقتصاد شفاف کشورها به هیچ کلاهبرداری اجازه نمی‌دهد که حساب اجاره‌ای داشته باشد.