علی اکبرزاده- شهروند| اگرچه در باور عمومی صنعت نساجی ایران مانند جسم نیمه‌جانی است که همچنان سرپا نگه داشته شده است، اما نگاهی عمیق و از نزدیک به تکاپوی فعالان این حوزه، به جرأت می‌تواند باور عمومی را در قبال این قشر زحمت‌کش تغییر دهد.
کار و فعالیت روزمره در شرایطی سخت، محیطی آلوده و سر و صدایی باور نکردنی از مردان و زنان حاضر در این صنعت انسان‌هایی سختکوش و بی‌آلایش ساخته است. افرادی که با وجود رعایت حقوق کاری‌شان همچنان در شرایطی سخت به سر می‌برند و تنفس در فضای پر گرد و غبار کارخانجات ریه‌هایشان را آزرده است و گوش‌هایشان نیز از فرط آلودگی صوتی خطوط تولید نساجی به شدت کم شنوا شده است.
 با همه اینها اما نساجی در ایران هنوز زنده است و اخباری نظیر صادرات 900‌میلیون دلاری کالاهای این حوزه به خارج از کشور یا صادرات پوشاک از یک کارخانه کوچک استان گیلان به ترکیه (به‌عنوان یکی از قطب‌های پوشاک درجهان) همچنان نگاه‌ها را به سمت صنعت نساجی ایران می‌چرخاند، صنعتی که توجه دولت به آن و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کنار پیشرفت طراحی مد و لباس می‌تواند پتانسیل عظیمی را که امروز مسکوت مانده، به چرخه‌های تولید برساند. این گزارش ماحصل بازدید از چند کارخانه نساجی در استان گیلان است که در آن تلاش شده گوشه‌ای از فعالیت‌ها و تحرکات بخش دولتی و خصوصی را به تصویر بکشد.
کارخانه‌ای که به ترکیه پوشاک کودکانه صادر می‌کند
کارخانه‌ای اکنون برای‌هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است، در تولید پوشاک برای کودکان زیر 15‌سال فعال است. مدیر کارخانه معتقد است بسیاری از محصولات تولیدی واحد تحت مالکیت او در بازار، به‌عنوان کالای آلمانی به فروش می‌رسد. یک کاپشن پسرانه را به دست می‌گیرد، بالا می‌برد و دربرابر دیدگان دیگران تار و پود و دوخت و دوز محصولش را با تولیدات کارخانجات دیگر به مقایسه می‌گذارد.
 او می‌گوید: برند تولیدات ما، 5‌سال پیش توسط خود من در کشور آلمان به ثبت رسیده و اکنون در بازار پوشاک به‌عنوان کالای خارجی به فروش می‌رسد. ما این‌جا بیشترین اهمیت را به کیفیت می‌دهیم و 80 نفر مدیر کارشناس، کارشناس ارشد و استاد دانشگاه دراین شرکت فعالیت می‌کنند. ماشین‌آلات شرکت از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های روز بین‌المللی است و در صورت حمایت مسئولان در نظر داریم اشتغال را تا 6‌هزار نفر افزایش دهیم.
 او افزود: 40فروشگاه عرضه مستقیم پوشاک «سرزمین شاد» در کشور راه‌اندازی شده و تا‌سال آینده درنظر داریم این تعداد را به 90 فروشگاه در سراسر ایران برسانیم. «احمد طاهری» ادامه می‌‍‌دهد:  امسال توانستیم 8‌میلیون دلار به ترکیه که یکی از صادرکنندگان پوشاک در جهان است، صادرات داشته باشیم.
وی با اشاره به تولید 6‌میلیون قطعه پوشاک در‌سال در این واحد تولیدی می‌افزاید: ما برای کارکنان‌مان حقوق 600‌هزار تا یک‌میلیون تومان را درنظر گرفته‌ایم و با سرمایه‌گذاری 4 و نیم‌میلیارد تومان درحال فعالیت در این حوزه هستیم. این صادرکننده نمونه پوشاک ورود ماشین‌آلات نساجی را در شرایط تحریم امکانپذیر می‌داند و می‌گوید: سال‌های گذشته قطعه‌های موردنیاز را از خارج وارد کردیم و وقفه‌ای در تولید ایجاد نشده است، این درحالی بود که گمرک جریمه‌های سنگینی را برای واردات این ماشین‌آلات برای ما در نظر می‌گرفت که با این وجود ما کار را متوقف نمی‌کردیم.
ما در آن شرایط جریمه را پرداخت می‌کردیم تا خط تولیدمان متوقف نماند.
ایران پوپلین با نیمی از ظرفیت خود
کار می‌کند
در ادامه بازدید از واحدهای نساجی استان گیلان، گذرمان به کارخانه «ایران پوپلین» افتاد. کارخانه‌ای که از‌سال 52 تا امروز با وجود فراز و فرود‌های فراوان به کار خود ادامه داده است. به گفته مدیرعامل این کارخانه چند‌سال پیش، ایران‌پوپلین به دلیل برخی مشکلات تعطیل شد اما امروز دوباره کار را از سر گرفته و اکنون با 54‌درصد ظرفیت فعالیت می‌کند. «لطیفی» مدیرعامل این کارخانه می‌گوید: نخستین واحد ریسندگی این شرکت در‌سال 1359 و واحد رنگرزی در‌سال 1363 راه‌اندازی شد.
ظرفیت تولید روزانه ایران پوپلین16 تن انواع نخ، 50‌هزار متر پارچه در واحد بافندگی و روزانه 90‌هزار متر پارچه در واحد رنگرزی و تکمیل است. او در مورد مشکلات فعلی کارخانه تحت نظارتش می‌افزاید: طی سالیان اخیر مشکلاتی همچون بحث تحریم، قاچاق کالا وغیره که گریبان صنعت نساجی کشور را گرفت، ظرفیت تولید روزانه این شرکت در واحد ریسندگی به 9 تن انواع نخ، 34‌هزار متر پارچه در واحد بافندگی و 34‌هزار متر پارچه در واحد رنگرزی و تکمیل رسید. لطیفی از وجود
 400 نفرشاغل در شرکت ایران‌پوپلین خبر می دهد و می‌گوید: در این شرکت انواع ملحفه، لباس نظامی و غیره تولید می‌شود. وی در ادامه با اذعان این‌که قاچاق بی‌رویه کالا صنایع نساجی را فلج کرده است، ادامه می‌دهد: این شرکت
 هم اکنون با 54‌ درصد ظرفیت خود درحال فعالیت است. به گفته وی شرکت ایران‌پوپلین دارای‌هزار و 700 کارگر بود که متاسفانه به‌دلیل مشکلات اقتصادی پایه‌های این شرکت از‌سال 1379 سست و در نهایت در‌سال 1389 تعطیل شد. سابقه کاری دو سوم پرسنل شرکت ایران پوپلین بین 5 تا 10‌سال است و اغلب کارگران قدیمی این شرکت بازنشسته و کمترین تعدیل نیروی انسانی را داشته است.
8‌درصد صنعت نساجی ایران
در دست گیلانی‌ها
پس از این بازدید «گلناز نصرالهی» مدیرکل دفتر نساجی وزارت صنعت، معدن و تجارت که در خلال دیدار با فعالان صنعت نساجی استان گیلان و بازدید از کارخانه‌های آنان در کنار خبرنگاران بود، ضمن ارایه توضیحاتی درخصوص صنعت نساجی ایران و خصوصا استان گیلان به سوالات مطرح شده نیز پاسخ داد. او که خود نیز چندین دهه در صنعت نساجی فعالیت داشته و از نزدیک با فعالان این حوزه و مشکلات‌شان آشنا است، می‌گوید:  صنعت نساجي ايران با وجود تمام بي‌مهري‌هاي موجود توانسته به فعاليت‌هاي اقتصادي خود ادامه دهد و صادرات 900 ميليون دلاري هم داشته باشد. در این میان استان گيلان با قدمت 35 ساله در صنعت نساجي كشور به‌عنوان يكي از استان‌هاي توانا در اين صنعت به شمار مي‌آيد. اين استان هم‌اكنون 8‌درصد محصولات نساجي كشور را توليد مي كند. همچنين استان‌هاي ديگر مانند يزد، اصفهان، زنجان و خراسان رضوي نيز سهم قابل توجهي در ميزان توليدات صنايع نساجي دارند.
کالای قاچاق و کارکرده
 دو آفت مهم صنایع نساجی هستند
در ادامه این نشست گلناز نصرالهی مدیرکل نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به سوال خبرنگار «شهروند» که پرسیده بود «در بازدید از واحد‌های نساجی این استان فعالیت روتین و منظمی دیده شد که با توجه به بازدهی این فعالیت‌ها در بطن جامعه و میزان استفاده از پوشاک ایرانی در میان همگان به نظر می‌رسد این تصویر، تصویری کامل از صنعت نساجی ما نیست. چه بسا بهتر بود با تشریح مشکلات صنایع و کارخانجات ورشکسته در این حوزه بیشتر به دغدغه‌های تولیدکنندگان در این زمینه پرداخته می‌شد. راهکار شما در این زمینه چیست؟» گفت: دیگر کارخانه‌هایی که در کشور اکنون درحال تولید هستند هم باهمین وضع مشغول فعالیت هستند. تولیدات آنها کیفیت بالایی دارد و قابلیت رقابت بادیگر کشورها را نیز داراست. اما کالاهایی که حقوق متعارف خود را پرداخت نمی‌کنند مشکل اصلی این صنعت هستند. این کالاها مهم‌ترین زیان را به صنایع نساجی وارد می‌کنند و در کنار این واردات کالاهای استوک یا کارکرده است که در زمان آخر فصل و با کاهش شدید قیمت لباس به کشورهای دیگر ارسال می‌شود که آن هم موجب زیان شدید صنعت نساجی می‌شود. در این بین متولیان مبارزه با قاچاق باید این مشکلات را جدی بگیرند تا صنایع بیشتر از این از کالاهای قاچاق و استوک که حقوق ورودی نمی‌پردازند زیان نبینند. در مورد بازدیدهای ما از این کارخانجات اما به نظر می‌رسد که واحدهای صنعتی باید بحث بازسازی، نوسازی و توسعه را جدی بگیرند.
تولیدکنندگان مد و طراحی را
جدی بگیرند
مدیر کل نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت در ادامه صحبت‌هایش به موضوع مد و طراحی اشاره کرد و گفت:  در مورد طراحی باید خیلی بیشتر کار کنیم و تولیدکنندگان باید این موضوع را جدی بگیرند. به نظر می‌رسد که رسانه‌ها هم باید از تولیدات داخلی به حق دفاع کنند و مشکلات کیفیت و مد و طراحی را هم بیان کنند. این اتفاق البته در رابطه‌ای دوسویه محقق می‌شود. تولیدکنندگان هم وظیفه دارند تا تولیدات را با نام کشور خودمان ارایه دهند تا باور‌های جامعه درخصوص محصولات ایرانی به طرز صحیحی جهت‌دهی شود. برای مثال در موضوع رنگ، کارخانجات ما از نظر سلامت بسیار بهتر از کالاهای استوک و خارج از رده است که این از توانایی‌های تولیدکنندگان ما است که باید بازگو شود.

صنعت نساجی به روایت آمار

براساس آمار گمرک طی 7‌ماه نخست‌ سال 1393، کل صادرات صنعت نساجی کشور با احتساب صادرات رنگ، ماشین‌آلات و فرش دستباف بالغ بر 7/546‌میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه ‌سال گذشته کاهش جزیی 4 دهم‌درصدی داشته است. صادرات محصولات صنایع نساجی بدون احتساب رنگ، ماشین‌آلات و فرش دستباف طی 7ماه گذشته برابر با 3/365‌میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه‌ سال 92 شاهد افت 5‌درصدی بوده است. درمقابل در 7ماه نخست امسال صادرات پتو نسبت به 7ماهه نخست‌سال 92 شاهد رشد 58‌درصدی بوده است. از میان محصولات نساجی صنعتی به غیراز پتو، صادرات سایر کالاها با رشد منفی نسبت به مدت مشابه‌سال گذشته روبه‌رو بوده است. عمده‌ترین اقلام صادراتی پس از کفپوش‌های نساجی طی این مدت از نظر ارزش به ترتیب عبارتنداز: انواع الیاف به ارزش 4/42‌میلیون دلار، انواع پوشاک به ارزش 8/34‌میلیون دلار، انواع پارچه به ارزش30‌میلیون دلار و انواع نخ به ارزش 5/27‌میلیون دلار. براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران طی 7ماه نخست‌سال 1393 کل واردات نساجی کشور با احتساب ماشین‌آلات و رنگ با رشد 31‌درصدی بالغ بر 22/1‌میلیارد دلار بوده که بدون احتساب رنگ و ماشین‌آلات، واردات صنایع نساجی کشور در این مدت با 3‌درصد رشد نسبت به مدت مشابه‌ سال گذشته برابر با 7/786‌میلیون دلار است. در 7ماه نخست‌ سال‌جاری، واردات انواع الیاف بالغ بر 8/234میلیون دلار بوده که در مقایسه با واردات سایر محصولات نساجی در رتبه نخست قرار گرفته است پس از آن واردات پارچه به ارزش 5/199‌میلیون دلار در رتبه بعدی قرار دارد. متأسفانه واردات پارچه در 7ماهه نخست امسال همچنان درحال افزایش است، بطوری که در مقایسه با مدت مشابه‌سال گذشته رشد 65‌درصدی داشته است.