| دکتر حسین حلاجیان |
گرده‌های گل‌ها و گیاهان مختلف که در هوا پراکنده‌اند و حتی گاهی هاگ‌ها و کپک‌ها از راه‌های مختلف مثل دهان، بینی و چشم وارد بدن شده و یک واکنش آلرژیک را آغاز می‌کند. معمولا سیستم ایمنی نباید به مواد کوچکی مثل گرده‌ها واکنش نشان دهد اما در افراد حساس، سیستم ایمنی این مواد را به‌عنوان مهاجم در نظر گرفته و طی واکنش‌هایی اقدام به ایجاد و ترشح مواد شیمیایی جهت مقابله با این مواد مهاجم می‌کند (مثل آنتی‌هیستامین) که ترشح این مواد باعث تورم و تحریک (خارش، کهیرو...) در محل می‌شود. علایم یک واکنش آلرژیک 10-5 دقیقه بعد از تماس با ماده آلرژی‌زا (آلرژی) شروع شده و حتی ممکن است یک‌سال طول بکشد. ضمن این‌که ممکن است 4-2سال بعد مجددا عود کند.
علایم و نشانه‌ها
آلرژی‌ها دامنه‌ای از علایم را ایجاد می‌کند که شامل تحریک چشم، عطسه و احتقان (پرخونی مخاط بینی و چشم) می‌شوند.
تب یونجه برعکس اسمش نه ناشی از یونجه است و نه تب ایجاد می‌کند. علایم عمومی آلرژی‌ها عبارتند از عطسه، آبریزش بینی و احتقان (پرخونی چشم یا گرفتگی بینی) خارش، آبریزش و قرمزی چشم، سرفه خشک، اختلال در بویایی و چشایی و اختلال در خواب.
معمولا قرمزی، خارش و آبریزش چشم جزو اولین علایم شروع فصل گردافشانی است. همچنین خارش گلو نیز جزو این علایم است. عطسه و آبریزش بینی نیز کم‌کم شروع می‌شود. بعضی از انواع آلرژی‌ها موجب احتقان، سردرد، خس‌خس سینه و سرفه می‌شود این علایم ممکن است موجب اختلال در خواب و بی‌قراری شود. التهاب ملتحمه چشم نیز وضعیتی است که ممکن است پیش بیاید و در آن داخل پلک و سفیدی چشم متورم می‌شود.
عوامل مستعد کننده
اگرچه آلرژی ممکن است در تمام طول عمر فرد اتفاق بیفتد، اما معمولا تا 20 سالگی خود را نشان می‌دهد متوسط سن شروع آلرژی 10سال است. آلرژی نیز مثل بقیه اختلالاتی که سیستم ایمنی را درگیر می‌کند می‌تواند ارثی باشد. در بیشتر از نصف موارد آلرژی‌ها، حداقل یک مورد سابقه ابتلا در اعضای خانواده وجود داشته است. اما در بین زنان و مردان تفاوتی از نظر درصد ابتلا وجود ندارد. همچنین نژاد‌های مختلف هم از این بابت تفاوتی ندارند.
تشخیص علل آلرژی
برای تعیین عاملی‌که باعث ایجاد علایم آلرژی می‌شود پزشک ابتدا تقاضای یک شرح حال و تاریخچه از بیمار می‌کند. بزرگترین معرف آلرژی همان علایم عمومی آن است به عبارت دیگر اگر این علایم از اواسط فروردین‌ماه شروع شده باشد می‌توان آلرژی را دلیل آن دانست.آلرژی می‌تواند با چیزهای زیادی شروع شود. مثلا تماس با گرد و خاک منزل یا موی حیوانات خانگی. دکتر شما از شما در مورد نگهداری حیوانات خانگی و نیز کشیدن سیگار در منزل سوال می‌کند و این‌که آیا برای پیدا کردن علت آلرژی قبلا اقدام پزشکی کرده‌اید یا نه. همچنین او می‌خواهد بداند آلرژی شما از کی شروع شده و آیا شخص دیگری در خانواده به آن مبتلا بوده یا خیر. پزشک ممکن است داخل بینی را برای دیدن انسداد احتمالی معاینه کند. ترشح شفاف‌بینی و نیز خصوصیات ظاهری ته گلو می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که رینیت آلرژیک ممکن است موجب این علایم در قسمت فوقانی تنفسی شما باشد. پولیپ‌ها، تومورها و انحراف‌های بینی نیز می‌توانند موجب بروز علایمی شبیه به آلرژی شوند.
تست‌های پوستی آلرژی می‌توانند نشان دهند که کدام ماده آلرژی‌زا (آلرژن) در بیماری‌های شما دخیل است. برای یک تست پوستی آلرژی، دکتر شما یک سری از سوزن‌های حاوی مقادیر بسیار کم آلرژن‌های مختلف را به پوست شما تزریق می‌کند. اگر یکی از این نواحی تزریق شده قرمز شود یا بخارد یا کهیر بزند آن آلرژن مسئول بیماری است. گاهی اوقات پزشک برای تشخیص تعداد ائوزینوفیل‌های شما(نوعی از گلبول سفید که شاخص ایجاد آلرژی است) ممکن است دستور آزمایش خون بدهد.
پیشگیری و جداسازی
می‌توان برای پیشگیری از تماس باگرده‌ها، کارهایی انجام داد. به عنوان مثال به نظر می‌آید بیشترین مقدار پراکندگی گرده‌ها در محیط، بین ساعات 5 تا 10 صبح هر روز است. بنابراین افراد مستعد به آلرژی باید سعی کنند در این ساعات
حتی الامکان در خانه بمانند و اگر در این ساعات مجبور به حضور در محل کار هستند، باید شیشه‌های خودرو را بالا کشیده و از تهویه استفاده کنند. به‌طوری‌که دمای آن خیلی خنک نشود. استفاده از عینک آفتابی می‌تواند مانع از تماس گرده‌ها با چشم شود. رادیو و تلویزیون هم در پیش‌بینی وضع هوا به وضع گرد و غبار اشاره می‌کنند. در صورتی که آن روز میزان گرد و غبار زیاد باشد، اگر می‌توانید فعالیت‌های بیرون خود را عقب انداخته یا داروهای ضدحساسیت را با خود بردارید.
مراقبت اورژانسی
آلرژی‌ها به خودی خود آنچنان جدی نیستند. اما عفونت‌هایی مثل عفونت سینوس که با تب، درد و ترشح زرد یا سبز رنگ بینی مشخص می‌شوند می‌توانند علایمی مثل آلرژی داشته باشند.
مراقبت از خود
داروهای بدون نسخه ضدآلرژی می‌توانند موجب راحتی شما شوند. آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند خارش و عطسه ناشی از آزادشدن هیستامین‌هایی که بدن در پاسخ به آلرژن‌ها (عوامل آلرژی‌زا) تولید می‌کنند، متوقف کنند. درواقع آنتی‌هیستامین‌ها عمل هیستامین‌ها را مهار می‌کنند. در آمریکا داروهای otc زیادی هستند که حاوی دیفن‌هیدرامین و کلماستین هستند. اگر چه آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند علایم تب یونجه (آلرژی ) را به حداقل برسانند، در عوض می‌توانند موجب خواب‌آلودگی شدید شوند. گاهی بعضی افراد از این داروها به‌عنوان کمک در به خواب رفتن استفاده می‌کنند. بعضی از این داروها مثل لوراتادین، ستیریزین و فگزوفنادین خواب‌آوری ناچیزی دارند. خشکی دهان نیز یکی دیگر از عوارض شایع آنتی‌هیستامین‌هاست. گیجی و تاری دید کمتر شایع هستند. همه داروهای آنتی‌هیستامین بدون نسخه دارای بروشورهای راهنمایی هستند که به بیمار توصیه می‌کنند در صورت مصرف این داروها از رانندگی یا انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری دارد خودداری کنند. به‌عنوان مثال خلبان‌ها از کسانی هستند که در مصرف آنتی‌هیستامین‌ها باید احتیاط کنند. ممکن است بتوانیم به زور خود را هوشیار نگهداریم ولی در این صورت هم‌احساس خوبی نداریم و هم این‌که دقت و حساسیت‌مان مثل قبل از مصرف دارو نیست. ضد احتقان‌های موضعی بینی (مثل فنیل‌افرین، نفازولین و اکسی متازولین) می‌توانند جلو آبریزش و پرخونی بینی را بگیرند. این داروها با تنگ کردن مویرگ‌های بینی، موجب کاهش جریان خون در بینی شده و قرمزی، ورم و آبریزش بینی را تسکین می‌دهد. بی‌خوابی، بی‌قراری و اختلال در دفع ادرار از دیگر مشکلات این داروهاست. ضمن این‌که در بعضی افراد، ضداحتقان‌های موضعی ممکن است تأثیر چندانی نداشته باشند. در مورد بعضی از فرآورده‌های موضعی بینی مثل فنیل پروپانول آمین (PPA)مطالعاتی انجام گرفته و نشان داده که خطر حمله قلبی در خانم‌ها و نیز خطر بروز خونریزی مغزی را زیادی می‌کند. اگر چه احتمال این عوارض
بسیار کم است، ولی خطر مصرف آن در فرآورده‌های ضدسرماخوردگی بدون نسخه بسیار محدود شده است.
درمان دارویی
پزشک شما بهترین مرجع برای کسب اطلاعات و انتخاب داروی مناسب است.
درمان‌های دیگر
نوعی از تزریقات می‌تواند از طریق افزایش مقاومت سیستم ایمنی، حساسیت شما را به گرده‌ها کمتر کند. در روش ایمنی درمانی، مقادیر ناچیزی آلرژن‌های خاص که شما به آن آلرژی دارید، تزریق شده و به‌تدریج مقدار آن افزایش می‌یابد تا نسبت به آن تحمل پیدا کنید. این امر ممکن است 3تا 5سال به طول انجامد.
طب جایگزینی
بعضی از درمان‌های جایگزینی ممکن است بتوانند در درمان آلرژی موثر باشند. به عنوان مثال گزنه می‌تواند موجب کاهش عطسه، خارش و تورم ناشی از حساسیت شود ماده اصلی گزنه(quercetin) (کوئرستین) است که قادر به جلوگیری از آزاد شدن هیستامین است.
ملاحظات خاص
خانم‌های باردار و نیز خانم‌هایی که به کودک خود شیر می‌دهند باید قبل از مصرف داروهای ضدحساسیت با پزشک خود مشورت کنند. بعضی از داروها در دوران بارداری منع مصرف دارند و بعضی نیز از طریق شیر به نوزاد می‌رسند. میزان مصرف کودکان نیز با بزرگسالان متفاوت است. در این مورد
با پزشک مشاوره کنید.
مهم: در صورتی که کار دقیق مثل رانندگی، موتورسواری، خیاطی، نجاری و اصولا کارهایی که نیاز به هوشیاری دارند انجام می‌دهید از مصرف آنتی‌هیستامین خودداری کنید چون آنتی‌هیستامین می‌تواند زمان واکنش عضله و عصب را کاهش دهد.