53سال تنش در روابط کوبا و آمریکا، به روزهای پایانی خود نزدیک شد و آمریکا و کوبا از روز چهارشنبه گذشته یک فصل تاریخی را با ازسرگیری روابط دیپلماتیک خود آغاز کردند. دوره‌ای که پس از اعتراف واشنگتن به بی‌نتیجه بودن سیاست‌هایش پس از بیش از 5دهه تحریم سیاسی و اقتصادی کوبا شکل گرفته است. باراک اوباما و رائول کاسترو دو روز پیش در سخنانی همزمان که به‌طور مستقیم از تلویزیون کشورهایشان پخش شد، یک تصمیم تاریخی با هدف عادی‌سازی روابط دیپلماتیک دو کشور را اعلام کردند که از‌سال 1961 میلادی و اندکی پس از پیروزی انقلاب مردم کوبا به رهبری فیدل کاسترو قطع شده بود.
باراک اوباما در سخنانی اعلام کرد که قصد دارد روابط دیپلماتیک کامل را با کوبا برقرار کند. درحالی‌که وی اعلام کرد فاقد قدرت لازم برای لغو تحریم‌های تجاری 54 ساله اعمال شده علیه کوبا است، اما تأکید کرد که به شهروندان آمریکایی برای سفر و شرکت‌های تابعه کشورهای ثالث که متعلق به شرکت‌های آمریکایی هستند، اجازه تجارت داده می‌شود. اقدام دیگر شامل بررسی مجدد این‌که آیا‌هاوانا باید در لیست «کشورهای حامی تروریسم» آمریکا باقی بماند یا نه، می‌شود. رئیس‌جمهوری همچنین گفت که در تعامل با کنگره به‌طور جدی و صادقانه برای لغو تحریم‌ها فعالیت خواهد کرد.
اوباما در بیانیه‌ای که در سراسر کشور از تلویزیون پخش شد گفت: «در مهم‌ترین تغییر در سیاست ما در بیش از 50سال اخیر، ما به رویکردی که منسوخ شده است و در طی چندین دهه در زمینه دستیابی به منافعمان شکست خورده است، پایان می‌دهیم و به جای آن دوران عادی‌سازی رابطه بین دو کشور را آغاز می‌کنیم. از طریق این تغییرات، ما قصد داریم فرصت‌های جدیدی برای مردم آمریکا و کوبا به منظور شروع فصلی جدید میان ملت‌های قاره آمریکا به وجود بیاوریم.»
این بیانیه پس از گفت‌وگوی محرمانه 45دقیقه‌ای روز سه‌شنبه میان اوباما و رائول کاسترو، رئیس‌جمهوری کوبا صورت گرفت. آنها در این گفت‌وگو از شکست کامل منزوی کردن کوبا توسط واشنگتن تا جنایت‌های جناح راست جمهوری‌خواهان کوبا صحبت کردند. آنها همچنین وعده‌هایی در رابطه با تحریم‌ها، بازگشایی سفارت ایالات متحده در هاوانا و تأیید سفیر ایالات‌متحده در این کشور، دادند. واشنگتن از سال 1977 دفتر حفاظت از منافع در پایتخت کوبا دارد.
سناتور مارک روبیو (جمهوریخواه از فلوریدا) که کوبایی‌تبار و از مخالفان کاسترو است و یکی از کاندیداهای احتمالی جمهوری خواهان برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 است، در بیانیه‌ای گفت: «بیانیه امروز مبنی بر تغییر چشمگیر در سیاست ایالات متحده در قبال کوبا، ادامه‌ای از تلاش شکست خورده رئیس‌جمهوری اوباما مبنی بر دلجویی از رژیم‌های سرکش، به هر هزینه‌ای است.» روبیو در ادامه می‌گوید: «من به‌عنوان رئیس کمیته فرعی نیمکره غربی کمیته روابط خارجی سنا در دوره جدید، تمام تلاشم را خواهم کرد تا مانع از تلاش خطرناک رئیس‌جمهوری مبنی بر صیقل دادن میراث ریاست جمهوری‌اش به بهای سرنوشت مردم کوبا شوم. آرام کردن برادران کاسترو در کوبا، تنها موجب جری شدن دولتهای کاراکاس، تهران و پیونگ یانگ برای سوءاستفاده از ساده‌لوحی دولت اوباما در دو‌سال پایانی ریاست جمهوری‌اش می‌شود.»
رئیس فعلی و درحال کناره‌گیری کمیته روابط خارجی سنا، سناتور رابرت منندز (دموکرات از نیوجرسی) هم که اصالتاً کوبایی‌تبار است در این رابطه می‌گوید: «دولت ایالات متحده با این اقدام به رژیم کوبا حیات اقتصادی را هدیه داد. با فروپاشی اقتصاد ونزوئلا، کوبا بزرگترین ولی‌نعمتش را از دست داد. اما حالا آنها حمایت ایالات متحده، بزرگترین دموکراسی جهان را به دست می‌آورند.» اما دیگر قانون‌گذاران و کارشناسان از این اقدام تمجید کردند. سناتورر پاتریک لیهی اعلام کرد: «که امروز رئیس‌جمهوری اوباما و رئیس‌جمهوری رائول کاسترو تاریخ‌ساز شدند. شاید کسانی که به سیاست‌های شکست خورده چسبیده‌اند، مخالف اقدامات رئیس‌جمهوری باشند، اما این چیزی است که به نفع منافع و مردم آمریکا است.»
علاوه بر این کشورهای آمریکای لاتین نیز از برقراری روابط میان آمریکا و کوبا استقبال کردند. «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهوری ونزوئلا، در یک تماس تلفنی با رهبر کوبا به نمایندگی از مردم ونزوئلا، خرسندی این کشور را از عادی‌سازی روابط با آمریکا ابراز کرد. مادورو همچنین شجاعت اوباما را برای گرفتن این تصمیم تاریخی ستود. رافائل کورئا رئیس‌جمهوری اکوادور هم از برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان کوبا و ایالات متحده استقبال و اعلام کرد که روز 17 دسامبر روز خبر خوب برای وطن بزرگ بود. کنگره کلمبیا نیز از اعلام برقراری روابط دیپلماتیک بین کوبا و آمریکا استقبال کرد. در این رابطه، خوزه داوید نامه رئیس مجلس سنای کلمبیا خواستار لغو تحریم‌ها علیه کوبا شد. نمایندگان پارلمان بولیوی هم از توافق انجام‌شده میان کوبا و ایالات متحده برای عادی سازی روابط استقبال و امیدواری خود را برای این‌که این تصمیم راه را برای پایان دادن به تحریم باز کند، ابراز کردند.
اتو پرز مولینا رئیس‌جمهوری گواتمالا نیز در جمع خبرنگاران به رؤسای جمهوری کوبا و آمریکا برای تصمیم عادی‌سازی روابط دیپلماتیک تبریک گفت و از پاپ فرانسیس برای میانجیگری در این زمینه تشکر کرد. الیاس کاستیو رئیس پارلمان آمریکای لاتین هم تصمیم کوبا و ایالات متحده برای برقراری مجدد روابط را گام مهمی در مسیر درست خواند و آن را آرزوی اکثریت کشورهای منطقه توصیف کرد.
البته هنوز هیچ واکنشی از سوی فیدل کاسترو رهبر تاریخی انقلاب کوبا در این زمینه مشاهده نشده است. نمایندگان پارلمان کوبا نیز روز پنجشنبه برقراری روابط دیپلماتیک بین کوبا و آمریکا و آزادی 3زندانی باقی‌مانده را روز تاریخی در جهان دانستند.
محورهای توافق
اگرچه هنوز جزییات کامل توافق میان سران دولتهای آمریکا و کوبا برای از سرگیری روابط اعلام نشده، اما آنچه مشخص است این است که رفع تحریم‌های اقتصادی که رائول کاسترو بر آن تأکید دارد، هنوز عملی نشده است. دولت کوبا تاکنون جزییات و مراحل اجرای توافق را اعلام نکرده است اما گفته می‌شود حدود صد زندانی سیاسی را آزاد خواهد کرد. از سوی دیگر، رسانه‌های اسپانیولی زبان به نقل از منابع آمریکایی، محورهای توافق را به شرح زیر بیان کرده اند:
روابط دیپلماتیک
1- مذاکرات به شکل فوری با هدف برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور که از‌سال 1961 میلادی قطع است، آغاز می‌شود
2- آمریکا و کوبا در پایتختهای یکدیگر، سفارتخانه دایر می‌کنند
3- مبادلات و دیدارها در سطوح بلندپایه میان مقامهای دو کشور انجام خواهد شد
4- دو کشور در موضوعات مورد علاقه دوجانبه نظیر مهاجرت، مبارزه با موادمخدر، حفاظت از محیط‌زیست و مقابله با قاچاق انسان با یکدیگر همکاری خواهند کرد
مسائل مالی
1-پول بیشتری به کوبا ارسال خواهد شد: محدودیت ارسال 500 دلار در هر 3ماه توسط مهاجران کوبایی مقیم آمریکا برای خانواده‌هایشان، به مبلغ 2000 دلار افزایش می‌یابد و شهروندان کوبایی می‌توانند حواله‌های بیشتری دریافت کنند.
2- ارسال پول از آمریکا برای طرح‌های بشردوستانه (کمکهای اهدایی) یا برای حمایت از توسعه شرکت‌های خصوصی در کوبا نیاز به مجوز ویژه نخواهد داشت.
3-موسسات مالی و بانکی آمریکا می‌توانند حساب‌ها یا شعباتی را در کوبا با هدف تسهیل روند نقل و انتقالات مالی دایر کنند
4-حساب‌های بانکی شهروندان کوبایی که خارج از این کشور زندگی می‌کنند، در بانک‌های آمریکایی رفع توقیف می‌شود
5-تشکل‌ها و نهادهای کوبایی در کشورهای ثالث که تحت کنترل شرکت‌های آمریکایی قرار دارند، می‌توانند خدمات دریافت کنند و نقل و انتقالات مالی با شهروندان کوبایی در کشورهای ثالث داشته باشند.
سفر از آمریکا به کوبا
مجوز برای مسافرت از آمریکا به کوبا برای همه شهروندانی که دارای هر یک از شرایط ذیل باشند، صادر خواهد شد:
1-دیدارهای خانوادگی
2-فعالیت‌های رسمی دولت آمریکا، دولتهای خارجی و سازمان‌های شناخته شده غیردولتی
3-فعالیت‌های خبری
4-تحقیقات حرفه‌ای و نشست‌های تخصصی
5-فعالیت‌های آموزشی
6- فعالیت‌های مذهبی
7- نمایش‌های هنری، عمومی، مسابقات ورزشی و نمایشگاه‌ها
8-فعالیت‌های حمایت از مردم کوبا
9- طرح‌های بشردوستانه
10-فعالیت‌های صندوق‌های مالی، خصوصی یا نهادهای آموزشی و تحقیقاتی
11-صادرات، واردات یا انتقال اطلاعات و منابع اطلاعاتی
12- روند مشخص صادراتی که بتواند مطابق با قواعد و مقررات موجود، جواز لازم را دریافت کند
13-مسافران مجاز برای سفر از آمریکا به کوبا می‌توانند کالاهایی به ارزش 400 دلار از کوبا وارد کنند. این رقم برای سیگار حداکثر 100 دلار تعیین شده است
14-این افراد اجازه دارند بهای کالاها را با کارت‌های اعتباری در کوبا پرداخت کنند
روابط تجاری
1-می‌توان از آمریکا مصالح ساختمانی و تجهیزات لازم را برای اقامتگاه‌های خصوصی و شرکت‌های بخش خصوصی کوبا صادر کرد. این وضع شامل تجهیزات کشاورزی برای کشاورزان خرده مالک نیز می‌شود.
2-صادرات تجاری برای اقلام مشخص جهت توسعه اینترنت در کوبا ازجمله انواع نرم‌افزار و سخت افزار مجاز خواهد بود.
3-شرکت‌های مخابراتی آمریکا برای سهیم شدن در ارایه خدمات ارتباطی و سرویس‌های اینترنتی در کوبا مستقر می‌شوند.