شهروند| ده سالی می‌شود که پای ریلیتی‌شوها به تلویزیون ایران باز شده است. این ژانر توانسته به مسابقه‌های تلویزیونی رنگ و بوی تازه‌ای بدهد و مخاطبان خود را پیدا کند. شبکه افق در این میان توجه ویژه‌ای به ژانر مستندمسابقه داشته و سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این حوزه کرده است. ناهار فامیلی، ضدگلوله، فرمانده، هفت روز و هفت ساعت و خانه ما نمونه‌هایی از برنامه‌های ساخته شده در این حوزه است. ویژگی مهمی که این برنامه‌ها دارند، تکیه بر مردم عادی و شیوه ثبت‌نام شفاف آن است. غیر از «هفت روز و هفت ساعت» چهره‌های بقیه مستندمسابقه‌های یادشده، مردم عادیِ جامعهاند.
خانه ما
این مستند مسابقه را می‌توان موفق‌ترین ریلیتی‌شوی شبکه افق دانست. « خانه ما» هر فصل در یک شهر و توسط خانه مستند انقلاب اسلامی تولید می‌شود. همه آدم‌های علاقه‌مند به شرکت در مسابقه خانه ما می‌توانند به صفحه ثبت‌نام مسابقه مراجعه و تقاضای خود را ثبت کنند. هر شهری که بیشترین متقاضی را داشته باشد در اولویت قرار می‌گیرد. ثبت‌نام در مسابقه خانه ما، فقط به صورت اینترنتی انجام می‌شود. متقاضیان باید به صورت خانوادگی ثبت‌نام کرده و برای شرکت در مسابقه رضایت همه اعضای خانواده الزامی است. شرکت‌کننده‌ها در مدت فیلمبرداری می‌توانند برنامه عادی زندگی خود را دنبال کرده و به شغل خود ادامه دهند. مراحل ثبت‌نام و شرکت در مسابقه هزینه ندارد و همه هزینه‌های جاری هر خانواده در مدت برگزاری مسابقه نیز برعهده مجموعه خانه ما است. هر خانواده‌ای با سبک زندگی متفاوت و جذابی که فکر می‌کند الگوی مصرف خاص خود را دارد، می‌تواند در این مسابقه شرکت کند. البته انگیزه بالا برای تغییر و همراه شدن با مسابقه مهمترین امتیاز برای حضور در این مسابقه است. صد برابر پس‌انداز خانواده برتر نیز به آنها جایزه داده می‌شود. خانه ما با هدف ترویج زندگی ساده و فرهنگ صرفه‌جویی ساخته می‌شود و مروج سبک زندگی اسلامی – ایرانی است.
فرمانده
«فرمانده» نام دیگر مستندمسابقه شبکه افق است که طرفداران پروپاقرصی دارد و با کیفیت قابل توجهی ساخته می‌شود. این برنامه را هم خانه مستند انقلاب اسلامی تولید کرده است. ایده این مستند مسابقه در سال ۱۳۹۰ شکل گرفت و آغاز پخش نخستین سری این برنامه از‌سال ۱۳۹۳ در شبکه افق آغاز شد. نفرات برتر این مسابقه علاوه بر جایزه نقدی، کلاه سبز تکاوری نیروهای ویژه دریایی و اجازه ورود به نیروهای ویژه دریایی را دریافت می‌کنند. کارگردانی سری اول و دوم این مجموعه را حسام اسلامی و حامد شکیبانیا برعهده داشتند. این برنامه مستند مسابقه‌ای جذاب شامل آیتم‌های برگرفته از تمرین‌های تفنگداران دریایی سپاه پاسداران است. سری نخست این مسابقه در ۱۰قسمت ۵۲ دقیقه‌ای و در پادگان آموزشی سیدالشهدای نیروی دریایی سپاه واقع در منطقه زیباکنار گیلان فیلمبرداری شد و سردار علی مسجدیان فرماندهی ۱۰ شرکت‌کننده نهایی این مسابقه را برعهده داشت و مهدی گلکار و هاشم قنبری به عنوان دستیاران فرمانده حضور داشتند که در نوروز ۱۳۹۳ از شبکه افق پخش شد و منوچهر والی‌زاده راوی مسابقه بود. سری دوم این مستند در جزیره فارور در خلیج فارس تولید شد. فیلمبرداری سری دوم در فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۲ انجام شد. سردار شهید محمد ناظری، فرمانده وقت نیروی ویژه دریایی سپاه مستقر در جزیره فاروری خلیج‌فارس؛ فرماندهی سری دوم مسابقه را برعهده داشت و امیر عطایی و علی مولایی به‌عنوان دستیاران فرمانده حضور داشتند. فصل پنجم فرمانده در ایام نوروز امسال پخش شد و باز هم مثل سری‌های پیشین خود جذاب و متفاوت از آب درآمد. سازندگان فرمانده آن چنان از کاراکترهای معمولی «چهره» می‌سازند که هرکدام‌شان به تنهایی جذابیت یک سلبریتی را دارند. مستندمسابقه‌های شبکه افق هرکجا که از سلبریتی‌پرستی دور شده، موفق عمل کرده‌اند.
هفت روز و هفت ساعت
«هفت روز و هفت ساعت» نام یک مستندمسابقه با حضور هنرمندانی از ایران و لبنان است. تولید این رالی در لوکیشن‌های داخل و خارج از کشور صورت گرفت. به گفته سازندگان، «هفت روز و هفت ساعت» در عین جذابیت‌های بصری و حضور سلبریتی‌ها، به پیوندهای تاریخی و اجتماعی میان مردم ایران و لبنان و تأثیر فرهنگ مقاومت بر دو ملت پرداخته است. سعید ابوطالب، تهیه‌کننده و کارگردان یکی از افرادی است که ساخت چند مستندمسابقه را در کارنامه خود دارد. او «سرزمین دانایی» را برای شبکه تهران ساخته بود که در منطقه محافظت‌شده میانکاله و جنگل‌های بهشهر ساخته و جلوی دوربین رفت و فینال سری اول هم در جزیره کیش و هندورابی تهیه شد. او بعد از تجربه چند مستند مسابقه این بار «هفت روز و هفت ساعت» را ساخت؛ مستندمسابقه‌ای که در آن بازیگران سینما و تلویزیون و خوانندگانی از ایران و لبنان در 6 گروه به رقابت با هم پرداختند و یک گروه داوری نیز بر کار آنها نظارت کرد. گروه اول زوجی لبنانی بودند، عدی رعد و همسرش رباه الشریف، گروه دوم علی‌رام نورایی بازیگر تئاتر و سینما و کارلوس آزار سوپراستار و خواننده لبنانی، گروه سوم الناز حبیبی بازیگر سینما و تلویزیون و ساره قصیر، گروه چهارم حمیدرضا حامی خواننده جوان کشورمان و محمد شمص، گروه پنجم امیرحسین رستمی هنرمند ایرانی و مهدی فخرالدین بازیگر لبنانی و گروه ششم نیز لیندا کیانی بازیگر سینما و تلویزیون و سالی بسمه و لادن و شیرین مستوفی هم داوران «هفت روز و هفت ساعت» بودند.
ناهار فامیلی
مستندمسابقه «ناهار فامیلی» رقابتی خانوادگی و فرصتی برای کسانی بود که می‌خواستند هنر آشپزی را به سبک ایرانی یاد بگیرند. در هر قسمت از این مستندمسابقه، پدربزرگ و مادربزرگ یک خانواده حضور داشتند و براساس قرعه‌کشی از میان همه بچه‌ها و نوه‌هایشان، دو خانواده را برای مسابقه آشپزی انتخاب می‌کردند. تهیه‌کننده و کارگردان «ناهار فامیلی» بلال الفت است. در این مستند مسابقه که هر بار به یکی از شهرهای کشور سر می‌زند، غذاهای سنتی شهرهای مختلف ایران پخته می‌شود و درمعرض داوری فامیل و دو داور خانم خارجی قرار می‌گیرد. سازندگان این برنامه، هدف «ناهار فایلی» را معرفی و آموزش پخت غذاهای سنتی ایرانی می‌دانند. فصل نخست این مستندمسابقه در بیست شهر و در پنج گروه برگزار شد.
ضد گلوله
مستند مسابقه «ضد گلوله» هم توسط خانه مستند انقلاب اسلامی تهیه شده است. این برنامه پس از تجربه موفق مستند مسابقه فرمانده طرح ریزی شد. این مستندمسابقه شامل آیتم‌های رزمی و نظامی است که در آن از سلاح جنگی با گلوله‌های گازی استفاده شده است. سامانه امتیازدهی مسابقه یک سامانه لیزری است که در کنار تیراندازی واقعی اهداف را مورد اصابت قرار می‌دهد و بعد از آن در سامانه ثبت می‌کند. شرکت‌کنندگان این مسابقه 7 شب و 6 روز تمام در صحنه ساخت مستند و در محیط کاملا نظامی هستند؛ همچنین سلاح‌هایی که کار با آنها به شرکت‌کنندگان آموزش داده می‌شود و در اختیار آنها قرار می‌گیرد. شرکت‌کنندگان هدف این مسابقه، جوانان بین 17 الی 40 سال‌اند و از سراسر کشور انتخاب و پس از مصاحبه حضوری در خانه مستند به مسابقه دعوت می‌شوند. عمده توانایی موردنیاز در این مسابقه نشانه‌گیری صحیح در کنار هوش و ذکاوت و توانایی‌های جسمی و حرکتی است. «ضد گلوله» با تمام جذابیت‌هایش اما نتوانست به پای «فرمانده» برسد.