در مبحث مربوط به مبارزات سیاسی نام دو نفر به‌عنوان منادیان مبارزه بدون توسل به خشونت در پیشانی تاریخ ثبت شده است؛ نخست مهاتما گاندی رهبر استقلال هند و دیگری نلسون ماندلا رهبر مبارزات مردم آفریقای جنوبی بر ضد تبعیض نژادی. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید ماندلا برخلاف همتای هندی خود از ابتدا مشی صلح‌طلبانه در مبارزاتش نداشت و اگر موقعیت اقتضا می‌کرد به خشونت نیز متوسل می‌شد. این میان شاید حبس طولانی مدت او و همچنین شدت عمل دولت نژادپرست آفریقای جنوبی در برابر معترضان موجب شد تا خشونتورزی ماندلا و طرفدارانش آنقدرها به چشم نیامده و کسی برای کشف تفاوت‌های او و گاندی ذره‌بین دست نگیرد.
69 کشته و تغییر مشی مبارزه
55سال پیش در چنین روزی، برابر 11 ژوئن 1964 میلادی، نلسون ماندلا به جرم شرکت در اقدامات خشونت‌آمیز، همچنین تحریک دیگر کشورها برای حمله به آفریقای جنوبی به حبس ابد محکوم شد. ماندلا اتهام نخست را پذیرفت، اما اتهام دوم را رد کرد. او برای گذراندن دوران محکومیت خود به جزیره روبن فرستاده شد و تا 27سال بعد رنگ آزادی را به خود ندید. ماندلا در ابتدای راه مبارزه از طرفداران سفت و سخت اعتراض مدنی و خالی از خشونت بود. او در‌سال 1956 وقتی برای نخستین بار دستگیر شد برای پاسخگویی به اتهام خیانت به دادگاه رفت، اما از مشی صلح‌طلبانه خود عدول نکرد. یکی از اتفاقاتی که روی تصمیم ماندلا برای استفاده از زور و حتی خرابکاری تأثیر بسزایی داشت، قتل‌عام شارپ‌ویل بود. مارس 1960 میلادی، در شهر شارپ‌ویل آفریقای جنوبی، یک تجمع مردمی با تیراندازی پلیس رنگ خون به خود گرفت. کشتار 69 مرد، زن و بچه که مقابل اداره پلیس ایستاده و سرود می‌خواندند نسلون ماندلا را به این نتیجه رساند که دولت آفریقای جنوبی بین مبارزه خشونت‌آمیز و بدون خشونت تفاوتی قایل نیست و با هر دو به یک شکل برخورد می‌کند.
اِعمال خشونت، اما کنترل شده
البته نباید بر این واقعیت چشم بست که نوع خشونتورزی ماندلا و دیگر دوستانش در کنگره ملی آفریقا با دیگر جنبش‌های استقلال‌طلب و آزادیبخش افتراقی اساسی داشت. ترور شخصیت‌های سیاسی یا حتی افراد پلیس در این نوع از مبارزه جایی نداشت و اگر هم اتفاق افتاد خارج از محدوده قدرت و تصمیم‌گیری ماندلا بود. نهایت چیزی که نسلون ماندلا را تحت اتهام اقدامات خشونت‌طلبانه قرار داد و از قضا خود او نیز آن را پذیرفت بمب‌گذاری در 4 منطقه صنعتی (پست برق و غیره) بود. شکی نیست دامنه خشونت‌ها در آفریقای جنوبی بعد از زندانی شدن ماندلا افزایش یافت و دو طرف در ایجاد ترس و وحشت چیزی کم نگذاشتند، کما این‌که در‌سال 1983 و همچنین 1986 میلادی نیز چند رشته بمب‌گذاری باعث مرگ نزدیک به 30 سفیدپوست شد. اما این‌که ماندلا از درون زندان با این خشونت‌ها موافق بود یا خیر سوالی است که تاریخ جوابی سرراست برای آن دارد؛ او این اعمال را تشویق نکرد.