شهروند| حج تمتع مهمترین رویداد دینی مسلمانان سراسر جهان است که هر ساله با حضور میلیون‌ها زائر از سراسر جهان در سرزمین وحی برگزار می‌شود. از کشور ما هم هر ساله چندین‌هزار نفر برای به جا آوردن مناسک و حاجی‌شدن به عربستان سفر می‌کنند. بدون‌شک امنیت و سلامت این حجم عظیم جمعیت و برگزاری مراسم به بهترین نحو، یکی از دغدغه‌های مهم و اصلی برگزارکنندگان حج در کشور است؛ در این میان البته رویدادهای بسیار تلخی مثل فاجعه منا سال 1394 در تاریخ حج تمتع اتفاق افتاده که بی‌مسئولیتی دولت سعودی مقصر اصلی آن بوده است. در حوزه سلامت، بحث‌های درمانی زائران زیر نظر مرکز پزشکی حج و زیارت که زیرمجموعه جمعیت هلال‌احمر است، گذاشته شده؛ این مسئولیت براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی است که درمان هموطنان خارج از کشور به جمعیت هلال‌احمر سپرده شده است. این مسئولیت براساس یکی از اهداف جمعیت هلال‌احمر هم محسوب می‌شود، رفتار خیرخواهانه و نوعدوستی جزو اصول اصلی کار هلال‌احمر است. به مناسبت نزدیک شدن به ماه ذیحجه و مقدمات برگزاری هرچه بهتر مراسم حج تمتع برای زائران ایرانی، صبح دیروز دکتر محمدتقی حلیساز، رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر نشست خبری پیرامون برنامه‌های این سازمان با حضور اصحاب رسانه برگزار کرده و از خدمت‌رسانی به بیش از 86هزار زائر ایرانی در مراسم حج تمتع امسال خبر داد. رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر گفت: «کادر درمانی حج امسال در ۱۳۱ مطب در هتل‌ها، ۸۷ مجموعه درمانی و ۳ پلی‌کلینیک در مدینه و ۴ پلی‌کلینیک در مکه خدمات درمانی لازم را به ۸۶هزار و ۵۰۰ زائر حج تمتع امسال ارایه خواهند کرد.» به گفته حلیساز معاینات ۹۵درصد زائران انجام و توانایی آنها برای اعزام تایید شده است، آزمایش غربالگری بیماری‌های زائران انجام شده و بر این اساس ۲۲درصد زائران مبتلا به فشار خون، ۱۴درصد مبتلا به قند خون و ۵درصد مبتلا به بیماری‌های قلبی بوده‌اند.
تلاش برای استفاده از پزشکان باتجربه و به‌روز نگه داشتن تیم پزشکی حج امسال
حلیساز با اشاره به انتخاب پزشکان برای این مسئولیت گفت: «برای پیدا کردن پزشکان از طریق نظام پزشکی و سایت مرکز پزشکی حج فراخوان داده شد و بیش از ظرفیت مورد نیاز پزشکان اعلام آمادگی کرده و آمدند. به دلیل این‌که این سفر، سفر خدمت است، تصمیم گرفته شد پزشکانی انتخاب شوند که پیش از این خودشان سفر حج را انجام داده‌اند و در زمانی که به بیشترین کمک آنها نیاز است، این افراد تمام‌وقت بتوانند به ما کمک کنند. بنابراین در بین این افراد نزدیک به 70درصد کسانی که انتخاب شده‌اند، افراد باتجربه تلقی می‌شوند و قبلا اعمال حج را انجام داده‌اند و می‌توانند کمک بیشتری به ما در برگزاری این فریضه کنند.» وی در عین حال اذعان داشت: «طبیعتا به‌روز نگه داشتن این ناوگان نیازمند حضور افراد متخصصی است که بار اول مشرف می‌شوند، پس 30درصد از پزشکان را از این افراد انتخاب کرده‌ایم تا تجربه کسب کنند.» وی ادامه داد: «به ازای هر 300 زائر یک پزشک انتخاب شده است که نخستین خط درمانی زائران محسوب می‌شوند و نقش مهمی در سلامت زائران دارند، به عبارتی به ازای هر دو کاروان یک پزشک خدمات درمانی لازم را به زائران ارایه می‌کند و در مجموع کادر درمانی حج امسال ۵۵۰نفر اعم از پزشکان کاروان‌ها و کادر بیمارستانی است.» حلیساز توضیح داد: «در مسائل درمانی زمانی که یک پزشک در دسترس باشد، بسیار کمک‌کننده است و همین موضوع می‌تواند از بسیاری از بیماری‌های دیگر جلوگیری کند.»
رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر گفت: «۸۵درصد داروهای مورد نیاز حج امسال برای ارسال آماده شده است، بر این اساس از ۱۵ شوال (۲۹ خرداد)، به مدت دو هفته فرصت داده شده تا داروهای مورد نیاز به عربستان ارسال شود و معاینات زائران و آزمایش‌های غربالگری صورت گرفته که بیش از 95درصد زائران استطاعت جسمی برای به جا آوردن مناسک حج تمتع را دارند و در این مراسم با ما همراه خواهند بود. طبیعتا با توجه به الگوی بیماری‌ها و تجربیات سال‌های گذشته شامل بیماری‌های ریوی، قلبی، گرمازدگی، اسکلتی و عضلانی؛ داروها و تجهیزات پزشکی مورد نیاز تامین شده است.» حلیساز با اشاره به موضوع دسترسی زائران به پزشک توضیح داد: «مانند سال‌های قبل یک مرکز درمانی مفصل در مدینه و یک مرکز در مکه داریم و براساس تجمع زائران در هتل‌های مختلف پلی‌کلینیک‌هایی برقرار خواهد شد که در مدینه سه پلی‌کلینیک و در مکه چهار مرکز فعال است؛ این رقم علاوه بر مطب‌هایی است که در هر هتل وجود دارد.»
تجمع انبوه، احتمال واگیری بیماری‌ها و اهمیت رعایت بهداشت فردی
وی گفت: «تجمع انبوه در مراسم حج و تراکم جمعیت بسیار زیاد باعث واگیر بیماری‌ها و ویروس‌ها می‌شود، با توجه به این‌که در فصل گرما هم قرار داریم، بهداشت فردی زائران و رعایت موارد سلامت بسیار اهمیت دارد. اگر افراد در گرمای هوا به مدت طولانی بمانند و موارد سلامت را رعایت نکنند، حتما دچار مشکل گرمازدگی می‌شوند. آموزش‌های لازم برای رعایت بهداشت به زائران ارایه شده و تاکید پزشکان همانند گذشته بر رعایت اصول بهداشت فردی، شست‌وشوی دست‌ها، استفاده از سجاده و لوازم غذایی شخصی و … بوده و امسال آموزش‌های اصلاح سبک زندگی به زائران ارایه شده و علاوه بر آن چهار برنامه پژوهشی برای ارزیابی مشکلات و چالش‌های حج در دست اجرا داریم.» حلیساز ضمن اطمینان خاطر در مورد تمهیدات لازم بابت دارو و تجهیزات پزشکی تاکید کرد: «در این فرآیند تلاش خودمان را می‌کنیم تا از امکانات سعودی هم استفاده کنیم، در مواردی که باید از داروی لازم یا اقدامات جراحی و خدمات بیمارستانی طولانی‌مدت برای زائران استفاده کنیم، به همین دلیل پزشکان مسلط به زبان عربی در جمع ما هستند، تا بتوانیم خدمات لازم را از بیمارستان‌های سعودی بگیریم.»
وی توضیح داد: «الان در فصلی هستیم که بیماری‌های واگیردار کم نیستند، در ایام حج که تراکم جمعیت هم بسیار زیاد است، مثلا هنگام طواف احتمال انتقال ویروس خیلی زیاد است؛ بنابراین ما از زائران می‌خواهیم بهداشت فردی را رعایت کنند و از وزارت بهداشت کارشناسانی داریم که موارد خاص را شناسایی می‌کنیم و بعد از بازگشت هم زیر نظر پزشکان قرار دارند. با این حال، موارد زیادی از بیماری‌ها، سرماخوردگی‌های معمولی هستند که حاجیان دچارش می‌شوند؛ شستن دست‌ها کار بسیار ساده اما مهمی است، استفاده از سجاده و وسایل شخصی و این‌که هر غذایی را هرجایی نخورند، در آموزش‌های ما وجود دارد و اگر رسانه‌ها هم بتوانند در این میان کمک‌کننده باشند، بسیار خوب است؛ با ظرفیت بالایی که رسانه‌ها در آموزش می‌توانند داشته باشند، برای مثال اگر موارد بهداشتی و سلامت و به‌طورکلی اخبار حج را در گوشه‌ای از رسانه خود مدنظر قرار دهند، بسیار موثر خواهد بود.
حلیساز با بیان این‌که امیدواریم در بحث سلامت تمهیدات را عملیاتی کنیم و صرفا چند خط قرمز برای زائران تعریف شده، تأکید کرد: «آمار غربالگری لزوم توجه زائران به نکات ایمنی و بهداشتی را دو چندان می‌کند. زائرانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند باید داروهای تخصصی خود را به همراه نسخه عربی که از سوی پزشک کاروان به آنها داده می‌شود همراه خود داشته باشند، برخی از داروهای تخصصی را مرکز پزشکی حج و زیارت هلال‌احمر در سطح جزیی به عربستان می‌برد تا اگر زائری داروی خود را گم کرد یا همراه نداشت بتوان در اختیار او قرار دهد؛ در موارد دیگری که دارویی در فارماکوپه ارسال نباشد، گاهی از عربستان خریداری می‌شود و موارد خاصی که نیاز به استفاده از داروهای ممنوعه‌ای چون مورفین برای مبتلایان به سنگ کلیه باشد، دولت عربستان به صورت کاملا محدود و به شرط تحویل گرفتن پوکه داروی مصرفی، در اختیار ما قرار می‌دهد.»
ورود مواد مخدر به خاک عربستان بسیار
دردسر ساز است
رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر با تأکید بر موارد ممنوعه اعزام زائران، تأکید کرد: «با توجه به قوانین جمهوری اسلامی و دولت سعودی، خروج هرگونه مواد و داروی مخدر از ایران و ورود هرگونه دارو و مواد مخدر به عربستان ممنوع است. ضمن این‌که در آبرو و شأن نظام ما این نیست که زائرانی از این دست به حج بروند و لذا اگر این زائران به هر علتی بتوانند از قوانین سختگیرانه ایران و عربستان عبور کرده و وارد عربستان شوند، نه فقط برای خود که برای سایر زائران نیز دردسرساز خواهند بود. کسانی که وابسته به مواد مخدر هستند در صورتی که وارد خاک عربستان شوند با مشکل جدی مواجه خواهند شد و حتی این مشکلات آنها را در اعمال حج نیز با سختی مواجه می‌کند. قوانین بسیار بسیار سختگیرانه است، ما وظیفه داریم هشدارهای لازم را بدهیم. البته این مشکل برای مبتلایان به بیماری‌های روانی حاد نیز وجود دارد. من در چند سفری که توفیق حضور داشتم، شاهد بودم که بیماران روانی اختلال جدی در مناسک خودشان ایجاد می‌کنند و نه‌تنها حج خودشان، بلکه حج همه افراد همراه خود را نیز مشکل‌دار می‌کنند و در موارد حاد کنترل آنها غیرممکن می‌شود.» وی با اشاره به این‌که شأن زائر برای ما بسیار اهمیت دارد و به هیچ وجه نمی‌خواهیم این شأن خدشه‌دار شود، ادامه داد به همین دلیل فرم‌های خود اظهاری برای این افراد تعریف شده تا خودشان را به پزشک کاروان معرفی کنند و تأکید ما به پزشکان کاروان‌ها توجه به این دست از مشکلات متقاضیان بوده است.
تونل‌های سرد تجربه موفق برای جلوگیری از گرمازدگی
وی گفت: «زائران در صورت نیاز به جراحی و استفاده از خدماتی چون دیالیز به بیمارستان‌های سعودی اعزام می‌شوند، زائرانی که به هر علت بستری شده باشند برای انجام اعمال خود در عرفات، مشعر و منا در سرویس‌های درمانی خاص به حج اعزام می‌شوند. به علاوه برای ارایه خدمات درمانی به زائران یک بیمارستان در عرفات، یک بیمارستان در منا و یک آمبولانس درمانی سیار در مشعر در نظر گرفته شده است.» دکتر حلیساز گفت: «تمامی اطلاعات درمانی پزشکان در پرونده الکترونیک آنها ثبت شده، امسال نیز تونل‌های سرد برای زائران در نظر گرفته شده و بر خلاف‌سال گذشته که دستبندهایی برای دستیابی به اطلاعات اقامت و کاروان و … آنها در نظر گرفته شده بود، امسال این دستبندها حذف شده است. البته اطلاعات پزشکی و درمانی هر زائر ثبت شده است و با مراجعه به هرکدام از مراکز درمانی ایران در هنگام موسم حج، با توجه به اطلاعات درمانی و پزشکی قبلی، خدمات دریافت خواهند کرد.» وی همچنین گفت: «تمامی زائران باید واکسن مننژیت را تزریق کنند، این واکسن وارداتی است و با وجود همه مشکلات برای واردات داروها، قیمت واکسن افزایش زیادی نداشته و لذا ضروری است تا زائران به نزدیکترین پایگاه هلال‌احمر برای تزریق واکسن مراجعه کنند.»