محمدحسین بخشیان کارشناس مذهبی
داشتن صبر در دعای روز سیزدهم یکی از خواسته‌های ما از خداوند متعال است. زندگی انسان در دنیا، آمیخته با مشکلات عجیبی است که اگر در مقابل آن بایستد و شکیبایی و مقاومت به خرج دهد، به یقین پیروز خواهد شد و اگر ناشکیبایی کند و در برابر حوادث زانو زند، هیچ گاه به مقصد نخواهد رسید.
منظور از«صبر» همان استقامت در برابر مشکلات و حوادث گوناگون است که نقطه مقابل آن «جزع »، بی‌تابی، از دست دادن مقاومت و تسلیم‌شدن در برابر مشکلات است. علاوه بر زندگی مادی، در زندگی معنوی نیز این مسأله وجود دارد. اگر انسان در برابر نفس سرکش و هوا و هوس‌ها و زرق و برق دنیا و جاذبه‌های گناه ایستادگی نکند و در طریق «معرفه الله» و اطاعت فرمان او با مشکلات نجنگد، هرگز به جایی نمی‌رسد. از این رو علمای علم اخلاق، صبر را به سه دسته تقسیم می‌کنند: 1- صبر بر اطاعت، یعنی شکیبایی در برابر مشکلاتی که در راه اطاعت وجود دارد./ 2- صبر بر معصیت، یعنی ایستادگی در برابر انگیزه‌های نیرومند و محرک گناه./ 3- صبر بر مصیبت، یعنی پایداری در برابر حوادث تلخ و ناگوار و عدم برخورد انفعالی و ترک جزع و فزع.
«صبر» از مهمترین ارکان ایمان است، امیرمومنان علی علیه‌السلام موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن می‌دانند. در قرآن مجید نیز کمتر موضوعی را مانند صبر مورد تاکید قرار داده است. در حدود 70 آیه از صبر سخن به میان آمده که بیش از 10 مورد آن به شخص پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌واله اختصاص دارد.
قرآن برای صابران، اجر فراوانی قایل شده، «انما یوفی الصابرون اجرهم بغیر حساب و کلید ورود بهشت، صبر و استقامت شمرده شده است، آنجا که می‌گوید:
«فرشتگان بر در بهشت به استقبال می‌آیند و به آنها می‌گویند: «سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی الدار، سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان، چه نیکو است سرانجام آن سرای جاویدان.»
در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) صبر نیمی از ایمان شمرده شده است. در میان پیامبران الهی که هر یک ویژگی خاصی از فضایل اخلاقی را (به صورت درخشان تر) دارا بودند، حضرت ایوب علیه‌السلام به‌عنوان پیامبر صبور شناخته می‌شود. او الگوی «صبر» و مقاومت در برابر مشکلات بود، به همین دلیل حالات او در سوره «ص»، موقعی که مسلمانان در مکه تحت فشار شدید قرار داشتند، به عنوان یک سرمشق بزرگ نازل شد و به مسلمانان درس صبر و استقامت داد. درست است که نام یا سرگذشت حضرت ایوب علیه‌السلام در چندین سوره از قرآن آمده است، ولی مشروح‌تر از همه، در سوره «ص» دیده می‌شود که نخستین آیه مورد بحث از آیات همان سوره است. در آیه 44 سوره «ص» آمده است: «ما ایوب را شکیبا یافتیم، چه بنده خوبی بود که بسیار بازگشت‌کننده به سوی خدا بود، ... انا وجدناه صابرا نعم العبد انه اواب حضرت ایوب علیه‌السلام به‌عنوان یک آزمون بزرگ، گرفتار مصایب عظیمی شد تا درجه شکرگزاری او آشکار شود و به مقام قرب پروردگار نزدیک‌تر شود. او که اموال، زراعت و گوسفندان فراوان و فرزندان برومند و لایق و متعدد داشت، در یک آزمون بزرگ، همه چیز، حتی فرزندان خویش را از دست داد و خود نیز به بیماری شدیدی مبتلا شد. آن حضرت در برابر مصایب بزرگ ایستادگی کرد و شیطان را مایوس ساخت، به گفته «ابن مسعود» مفسر و قاری معروف: «این افتخار را برای خود در تاریخ بشریت ثبت کرد که سرسلسله صابران تا روز قیامت خواهد بود، راس الصابرین الی یوم القیامه».