پولاد امین| چندسالی میشود که تب سریال «بازی تاجوتخت» دنیا را فرا گرفته. سریالی فانتزی حماسی؛ که تاکنون هفت سری از آن ساخته شده؛ و نکته مهم و جالب اینکه برخلاف اغلب فیلمها و سریالها، «بازی تاجوتخت» سری به سری وسال به سال بر محبوبیت و فراگیریاش افزوده شده است.
داستان یک دوره سپریشده
اگر بخواهیم داستان بازی تاجوتخت را خلاصه کنیم، باید بگوییم داستان در قارههای خیالی وستروس و اسوس اتفاق میافتد و چندین خط داستانی ازجمله جنگ بین خانوادههای اشرافی برای به دست آوردن تخت آهنین و پادشاهی هفت اقلیم، یورش موجوداتی افسانهای از شمال و تلاش فرزندان شاه مخلوع برای بازپسگیری تاجوتخت را دنبال میکند.
اگرچه در سریهای بعدی سریال گریزهایی به خطوط داستانی کمرنگ دیگری نیز زده شده؛ ولی مسائلی چون طبقات اجتماعی، مذهب، وفاداری، فساد، جنگ داخلی و مجازات خطوط اصلی بازی تاجوتخت هستند؛ که باعث شدهاند این سریال بهرغم اینکه به واسطه وجود برهنگی و خشونت مورد انتقاداتی گاهبهگاه قرار گرفته، اما در کل واکنش مثبت اکثر منتقدین و جوایز بیشماری چون امی، گلدن گلوب، هوگو را به دست آورده است.
پیرمرد رویاساز
خالق اصلی سریال بازی تاجوتخت نویسندهای است به نام جورج آر.آر مارتین؛ که با کتاب نغمه آتش و یخ منبع اصلی الهام سازندگان سریال بوده. مارتین نوشتن نغمه آتش و یخ را در سال ۱۹۹۱ شروع و آن را در سال ۱۹۹۶ منتشر کرد. کتابی که در ابتدا قرار بود سهگانهای به سبکوسیاق دیگر رمانهای بزرگ فانتزی باشد، ولی مارتین در ادامه راه اعلام کرد این مجموعه را در هفت جلد روایت خواهد کرد. هفت جلد با نامهای بازی تاجوتخت، نبرد پادشاهان، یورش شمشیرها، ضیافتی برای کلاغها، رقص با اژدهایان، بادهای زمستان و رویایی از بهار؛ که البته این دو رمان آخر هنوز عرضه نشدهاند و نویسنده عنوان کرده که درحال تکمیل نگارش آنهاست.منتقدین در سالهای اول انتشار نغمه آتش و یخ آن را یادآور ارباب حلقههای تالکین و سهگانه سینمایی پیتر جکسن عنوان کردند. در ادامه مرزهای شهرت داستان مارتین حتی از تالکین نیز وسیعتر شد؛ و جورج آر.آر مارتین که تا شصتوچند سالگی بهرغم دریافت جوایزی چون هوگو و نبیولا نامونشان چندانی نداشت، در کوتاهزمانی به یکی از معروفترین نویسندگان جهان تبدیل شد، تا حدی که آثارش به زبانهای زیادی بالغ بر سیوچند زبان
ترجمه شد.
گمشده در ترجمه
بازار ترجمه در ایران بازار بسیار نابسامانی است و این امر بارها و بارها با هجوم ناگهانی انواع و اقسام مترجمان به آثار محبوب جهانی به اثبات رسیده. این امر که جلوه آشکارش را در ماجرای هریپاترهای رنگارنگ بازار دیده بودیم، با مجموعه بازی تاجوتخت یکبار دیگر هم این موقعیت ناخوشایند را پیش چشم آورد.بعد از محبوبیت جهانی بازی تاجوتخت مترجمان بیشماری به سوی آثار جورج آر.آر مارتین لشکر کشیدند. مترجمانی که به واسطه نبود کپیرایت دست بازی در استفاده و حتی سوءاستفاده از آثار داشتند؛ و ناگاه دیدیم که ترجمههای رنگارنگی از این رمانها به بازار عرضه شد. ترجمههایی از مترجمینی چون سحر مشیری، رویا خادمالرضا، کیارش آفاقی، میلاد بابانژاد، علی نصرالهی، مهرزاد جعفری و حتی گروهی به نام وینترفل...
گمشده در کپیرایت
اولین مترجمی که صحبت از کپیرایت و حق ترجمه مجموعه نغمه آتش و یخ کرد، میلاد بابانژاد بود. او که اولین کتاب مارتین را هم روانه کتابفروشیها کرده بود، خبری از خرید حق رایت کتاب به اضافه دستنوشتهای از جورج آر.آر مارتین داد. خبری که البته بعدتر به این شکل تکمیل شد که به دلیل عدم همکاری انتشارات آذرباد و خودداری از پرداخت تنها 720دلار برای خرید حق تکثیر کتاب از مالک اثر، این مترجم به همکاری خود با این انتشارات پایان میدهد.بعد از او نوبت به مترجمی به نام میلاد فشتمی رسید تا او از خرید رایت این مجموعه بگوید. طبق ادعای او، نشر بهنام موفق به خریداری کپیرایت ترجمه و انتشار تمامی آثار جورج آر.آر مارتین به زبان فارسی شده، و در واقع امتیاز ترجمه و نشر تمامی آثار مارتین به زبان فارسی در تمامی کشورهای فارسیزبان به نشر بهنام واگذار شده است. ماجرایی که این نیز به نتیجه نرسید؛ و در سالهای بعد تنها انتشاراتی که کتابی از این مجموعه را به بازار نفرستاد، همین نشر بهنام بود!
بازی جعلی تاجوتخت
دیروز مدیر نشر بهنام گفت که چرا دنبال انتشار آثار این نویسنده محبوب نرفته است. جمال خداپناهی مدیر نشر بهنام میگوید که این انتشارات به دلیل محتوای کتاب بازی تاجوتخت که داستانش براساس روابط خاص بنا شده و میدانستند که امکان ترجمه، اشاره یا بیانش وجود نداشت، سراغ این کار را نرفته و آن را کنار گذاشته؛ ولی سایر ناشران بیتوجه به این مسأله، اقدام به چاپ ترجمههایی ناقص کردهاند.
خداپناهی ماجرا را به تفصیل بیان میکند: «حدود 10سال پیش میلاد فشتمی 10 فصل کتاب بازی تاجوتخت را ترجمه کرد. در فصل هفت این قصه، مطلبی هست که تمام داستان نغمه آتش و یخ را تحتالشعاع خود قرار میدهد و این اتفاق به هیچوجه در ایران قابل ترجمه نیست. درحالی که تمام جنگی که در این داستان اتفاق میافتد، به این دلیل است که تنها شاهدی که اتفاقا به قتل هم میرسد، پیش از مرگش این راز را به کسی گفته و در قصه مشهود میشود». با این اوصاف یعنی تمام کتابهای چاپشده، از انگیزه اصلی تمام این رخدادها بیاشاره گذشتهاند؟ جمال خداپناهی در صحبت با موج جعلیبودن روایت تمام کتابهای ترجمهشده را تأیید میکند: «کتابی ترجمه کردهاند که زیربنا و اساسش بر واقعه و روابطیاست که امکان ترجمه، اشاره و بیانش وجود ندارد و اصل موضوع که همه جنگها به خاطرش اتفاق افتاده، وجود ندارد! و در واقع هرچه که چاپ شده، ساخته مترجم و ناشر است. این یک قصه مندرآوردی است و باید پرسید وقتی فصل هفتم آن ترجمه نشده، چگونه مابقی آن با این متن غلط ترجمه شده»؟مدیر نشر بهنام ترجمههای موجود را موجسواری روی شهرت سریال میخواند: «بعضی از آثار آنقدر ارزشمندند که نباید بهشان دست زد، ازجمله همین کار. چون نمیتوانیم هرمتنی را که دلمان خواست، تغییر دهیم و باید از خیر ترجمه آنها گذشت. قاطبه کسانی که ترجمه کردهاند، جوانان گمنامی بودهاند که زیرنویس فیلم ترجمه میکردند و اصولا توان و اطلاعات کافی برای ترجمه یک متن ادبی را ندارند»!
این روزها که تب حماسه «بازی تاجوتخت» بالا گرفته و به پخش قسمت نهاییاش رسیده، سوال بسیاری از علاقهمندان مجموعه این است که دو کتاب باقیمانده نویسنده و خالق مجموعه که احتمالا متفاوت از سریال خواهد بود، چه سرنوشتی خواهند یافت؛ و مارتین هم مدام میگوید هنوز نوشتن این دو کتاب را به پایان نرسانده است. و حالا آنگونه که سرمووی کامیکس گزارش داده؛ ایان مکالینی در جدیدترین مصاحبه خود اعلام کرده است که مارتین نگارش دو جلد پایانی مجموعه را به پایان رسانده است اما قرار بر این شده است که این کتابها بعد از پایان مجموعه منتشر شوند.