شهرستان خاش سرشار از گونههای متعدد و منحصربهفرد گیاهی با مصارف خوراکی و دارویی است که هرکدام از آنها ارزش خاصی میان مردم بومی منطقه دارند.
بهگزارش ایرنا، در گذشتههای نه چندان دور بیشتر مردم شهرها و روستاها از گیاهان دارویی برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده میکردند و چه بسا طبیبان محلی بودند که با داروهای گیاهی امراض سخت و طاقتفرسا را درمان میکردند.
با وجودی که امروزه به سبب پیشرفت علم، دانش و کشف داروهای متعدد شیمیایی، بیماریهای گوناگون درمان میشود اما گیاهان دارویی همچنان ارزش خود را تا حدودی میان مردم بهویژه روستاییان حفظ کردهاند و درمانگر بیماریها هستند.
اگر در گذشته طبیبهای محلی عازم بیابانها میشدند تا گیاهان دارویی را کشف و جمعآوری کنند امروزه برخی از همین گیاهان دارویی به صورت مکانیزه یا سنتی کشت و تولید میشود تا عطاریها بازارشان کساد نشود.
برخی گیاهان دارویی و خوراکی اکنون به منبع درآمدی برای روستاییان و کشاورزان تبدیل شدهاند و آنانی که با بهرهگیری از نظرات کارشناسان به توسعه کشت این نوع گیاهان میپردازند از درآمد بسیار خوبی نیز بهرهمند میشوند.
خنجک، بنه یا پسته وحشی و به اصطلاح مردم محلی و زبان بلوچی «گون» یکی از همین گونههای گیاهی منحصربهفرد است که در مناطق حاشیه تفتان و سیاهبند از توابع بخش مرکزی شهرستان خاش میروید و به سبب داشتن چربی، عطر و طعم لذیذ در فصل پاییز طرفداران زیادی دارد.
درخت بنه که به پسته وحشی، خنجک و گون نیز مشهور است دارای میوه سبز رنگ و سرشار از چربی با عطر و طعم لذیذ در میان مردم این منطقه از ارزش بالایی برخوردار است.
گون با نام علمی Pistacia Atlantica، درختی با ارتفاع 2 تا 7 متر است و معمولا در کوهها میروید و در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی در میآید.
بنه دارای برگهای تک شانهای و 5 تا 7 برگچه گل آذین است که در زیر گونههای مختلف دارای شکلهای گوناگون است.
وجود گونههای مقاوم در برابر شرایط نامساعد طبیعی، موهبتی الهی است.
بنه، درختی چند منظوره است که از چوب آن برای سوخت، تولید ذغال و ذوب فلزات، از بذر آن در غذاهای محلی و از قسمتهای مختلف آن برای مصارف دارویی استفاده میشود.
درختان بنه دارای دو ارزش غذایی و دارویی است و از آن علاوهبر استفاده خام بهعنوان انواع مختلف غذا آماده و طبخ میشود.
در مناطقی از ایران ازجمله بلوچستان بهویژه شهرستان خاش مغز میوه بنه رسیده را پس از آسیاب یا له کردن در آب جوش ریخته و غذایی به نام آب بنه با آن درست میکنند.
بنه یا گون از حبوبات بسیار گرم محسوب میشود و به سبب داشتن دانههای روغنی از انرژی بسیاری برخوردار است.
بسیاری از مردم خاش میوه درخت بنه را کوبیده و با آن حلوا درست میکنند و معتقدند که بهترین مواد مغذی برای اعصاب و قدرت بدنی محسوب میشود.
میوه تازه آن دارای طبع گرم و خشک و خشک شده آن نیز بسیار گرم و خشک است.
بنهدارای خواص دارویی فراوان ازجمله زهکش کلیه، ریزکننده سنگ کلیه، خلطآور و تمیزکننده سینه و ریه و خارجکننده کرم معده از بدن انسان است.
شیره درخت بنه در طب سنتی ایران دارای خواصی به مراتب بیشتر از میوه آن بوده و مردم منطقه شیره آن را گونجک مینامند.
در منطقه خاش از جوشانده آن به همراه نبات برای درمانهای عفونی استفاده میشود.
دود کردن شیره این درخت نیز در بهبودی سریع زخمهای عمیق کاربرد دارد.
این دارو مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک میکند، محرک اشتها است و با محلول الکلی آن در صنعت نوعی ورنی فسادناپذیر ساخته میشود.
مردم منطقه به خواص درمانی این درخت اعتقاد داشته و به همین دلیل است که از شیره درخت بنه برای درمان زخمهای چرکین و عفونی و نیز برای تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی استفاده میکنند.
روغن بنه سبب باز کردن گرفتگی صدا و ضد پلاکهای عروقی میشود و برای درمان کمر درد، یرقان، درد زانو و فلج موثر است.
برگ بنه خاصیت ضدسرطانی و آنتیاکسیدانی قوی دارد.