عطیه کریمی| ورزش‌کردن در هر فصلی آداب خاص خود را دارد که باید با نکات و ضروریات انجام آن آشنا شوید. به اعتقاد بسیاری از دوستداران ورزش، به‌خصوص آنهایی که فصل زمستان را دوست دارند، کوهنوردی در این فصل بسیار لذت‌بخش است اما لازمه آن دقت بیشتر، رعایت نکات ایمنی و همچنین تدارک مناسب است. ممکن است برای کوهنوردان تازه‌کار و ورزشکاران مبتدی، صعود در زمستان به‌ظاهر ساده و بی‌خطر باشد اما تجربه نشان می‌دهد که میزان تلفات کوهستانی در زمستان به نسبت فصول دیگر بیشتر است. به سبب بارش برف در فصول پاییز و زمستان در ارتفاعات، نیمه دوم هر سال شرایط خاص آب‌وهوایی در کوهستان حکمفرما است که می‌تواند نه‌تنها کوهنوردان تازه‌کار بلکه حرفه‌ای‌ها را نیز قربانی خود کند. بنابراین صعود در زمستان نیاز به آمادگی، توان و استقامت بیشتری در مقایسه با فصول دیگـــر دارد؛ کوچکترین بی‌احتیاطی باعث صدمات و خطرات جدی می‌شود.در روزهایی که شاهد صعودهای زمستانی زیادی هستیم، تصمیم گرفتیم مطلبی کامل و پرمحتوا در مورد این شکل از صعود آماده کنیم؛ در همین رابطه با محمد خادم، مربی و مدرس تیم‌های واکنش سریع امدادونجات کوهستان گفت‌وگویی کردیم که خواندن آن نکات خوبی را به شما می‌آموزد.
با استفاده از تجربیات کوهنوردان حرفه‌ای کوهپیمایی کنید
کوهنوردان حرفه‌ای چه نکاتی را باید در صعودهای خود مدنظر داشته باشند؟
کوهنوردان حرفه‌ای باید برنامه‌ریزی‌های دقیق برای صعودهای خود داشته باشند. اگر قصد صعود مرتفع دارند، حتما برنامه‌ریزی خوب و آمادگی جسمانی بالایی انجام دهند و از صعودهای انفرادی پرهیز کنند تا دچار حادثه‌ای نشوند. در کوهنوردی قانونی داریم به نام قانون ساعت 2. که به ما می‌گوید ساعت دو ظهر هرجا که هستید باید به سمت پایین برگردید. متاسفانه حادثه‌ای که برای کوهنوردان در‌سال گذشته در اشترانکوه اتفاق افتاد و 9 نفر جان خود را از دست دادند به دلیل رعایت نکردن این قانون بود، کوهنوردان به تاریکی شب رسیدند و دچار بهمن نیز شدند.
کوهنوردان حرفه‌ای نمی‌توانند به صورت انفرادی صعود کنند؟
صعود به تنهایی به هیچ وجه کار درستی نیست. به تنهایی کوه رفتن نه از دید ما امدادگران و کوهنوردان حرفه‌ای و نه از دید کوهنوردی دنیا رسم نیست. کوهنوردانی هستند که به صورت انفرادی صعود می‌کنند و افراد بسیار حرفه‌ای هستند. اما در بحث حرفه‌ای افراد نباید به صورت انفرادی به کوه بروند.
اگر شرایط آب وهوایی ناگهان تغییر کند، کوهنوردان باید چگونه برخورد کنند؟
کوهنوردان حرفه‌ای بین خود جمله معروفی را دارند؛ «کوه همیشه زمستان است». یعنی اگر در فصل بهار، تابستان یا پاییز به کوه بروید، باید آمادگی برنامه زمستانی را داشته باشید. در کوهستان شرایط آب وهوایی یکباره تغییر می‌کند، ناگهان مه می‌شود، تگرگ می‌بارد، صاعقه و باران می‌بارد. شما باید آمادگی هرگونه تغییرات را داشته باشید. اگر کوهنوردان با چنین تغییراتی مواجه شدند، در مرحله اول سعی کنند پناه بگیرند. پناه گرفتن به این معنا است که برای ساعاتی در مکانی مناسب توقف کنند. اگر دچار مشکلات جدی‌تری شدند و قادر به اقدامی نبودند با شماره‌های امدادی خصوصا شماره 112 تماس بگیرند، درخواست کمک کنند و موقعیت خود را اطلاع دهند.
وسایل ارتباط ضروری برای کوهنوردان چیست؟
بهترین وسیله برای کوهنوردان GPS است، افرادی که این وسیله را ندارند، می‌توانند از اپلیکیشن‌های متنوعی که در فضای مجازی برای گوشی‌های موبایل وجود دارد، استفاده کنند که می‌تواند نقطه دقیق جی‌پی‌اس را به آنها بدهد. بدین صورت که حتی اگر گوشی موبایل در حالت آف لاین هم باشد، با روشن کردن موقعیت مکانی در این نرم‌افزارها، موقعیت دقیق GPS به دقیقه، درجه وثانیه مشخص می‌شود. با این روش کوهنوردان می‌توانند موقعیت دقیق خود را برای تیم‌های امدادی بفرستند.
اگر کوهنوردان در بهمن گرفتار شوند چگونه می‌توانند جان خود را نجات دهند؟
نخستین نکته این است که بتوانیم پیشگیری کنیم و در مسیرهایی که مستعد ریزش بهمن است حرکت نکنیم. عوامل متفاوتی در حرکت بهمن مانند عوامل انسانی، عوامل محیطی و عوامل فیزیکی کوه تأثیرگذار است. پیش از حرکت، باید اطلاعات کامل و دقیق را در رابطه با شرایط منطقه و مسیر داشته باشیم. شیب‌هایی که بین 35 تا 45 درجه است مستعد ریزش بهمن هستند. 48 ساعت بعد از بارش برف باید به منطقه برویم زیرا برفی که ثابت نشده است مستعد ریزش است. در این موقعیت عامل انسانی باعث ایجاد بهمن می‌شود. چنانچه کوهنوردان در بهمن گرفتار شوند باید سریعا کاپشن و دستکش‌های خود را بپوشند، به وسیله یقه کاپشن جلوی دهان خود را بگیرند، بند کوله پشتی خود را آزاد کرده و وسایل خود را بر روی برف پرتاب کنند. همچنین باید به سمت مکان‌هایی ثابت مانند صخره‌ها بروند.
در زمان صعود، کوهنوردان حرفه‌ای باید افزایش ارتفاع را به چه صورت انجام دهند؟
تمام صعودهایی که در کشور انجام می‌شود به نام صعودهای آلپی است؛ به این معنا که برنامه‌ریزی یک روزه می‌شود و حرکت از ابتدای کوه شروع شده، قله را صعود می‌کنیم و به سمت پایین برمی‌گردیم. اما اگر در برنامه‌ای شب مانی داشته باشیم، غالبا انسان از ارتفاع 3500 متر به بالا امکان دارد دچار ارتفاع زدگی شود. پایین‌تر از این ارتفاع را کوه گرفتگی می‌گویند. اما بالاتر از 3500 متر اگر فرد به سمت پایین حرکت نکند، دچار بیماری ارتفاع‌زدگی می‌شود. چنانچه کوهنوردان حالت تهوع، سرگیجه دارند و به صورت گیج ومنگ هستند، بهترین کار این است که سریعا ارتفاع را کم کنند. در صعودهای بلند مانند قله دماوند بدین شکل است که اگر فرد آمادگی ضمنی داشته باشد، صعود در دو مرحله انجام می‌شود. در ارتفاع 4هزار متر توقف و شب مانی دارد، اگر روز بعد حال فرد خوب باشد می‌تواند به صعود ادامه دهد و تا قله برود.
آیا گروه‌های کوهنوردی نیاز به وسایل کمک‌های اولیه دارند؟
یکی از ملزومات اساسی برای هر تیمی که قرار است مسیری را طی کند این است که یکی از اعضای تیم که معمولا 12 نفرهستند، به‌عنوان امدادگر تخصصی در تیم باشد. این شعار کوهنوردان است که «هر کوهنورد یک امدادگر». اگر اتفاقی برای شما بیفتد، نخستین کسی که می‌تواند به شما کمک کند خودتان یا هم تیمی شما است. اگر قرار است کوهنوردی را به صورت نیمه حرفه‌ای و حرفه‌ای در زمستان انجام دهید، حتما باید دوره‌های کمک‌های اولیه را بگذرانید. این دوره‌ها در جمعیت هلال احمر به صورت رایگان برگزار می‌شود. با گذراندن این دوره‌ها می‌توانید به صورت امدادگر به خود و هم‌تیمی‌ها کمک‌رسانی کنید.
راهنمای کوهنوردی برای مبتدی‌ها
افراد مبتدی برای کوهنوردی در زمستان باید چه نکاتی را مورد توجه قرار دهند؟
فصل زمستان برای کوهنوردان مبتدی فصل مناسبی برای صعود به قله نیست. کوهنوردی در زمستان نیاز به آمادگی جسمانی خاص دارد؛ زیرا شرایط منطقه برفی است و کوهنورد ساعت‌های طولانی را باید در برف حرکت کند. بنابراین بهتر است کوهنوردان مبتدی در فصل زمستان در برنامه‌های صعود شرکت نکنند؛ اما اگر برنامه‌ای برای کوهنوردی دارند حتما باید زیر نظر مربی و تیم کوهنوردی کار خود را شروع کنند. بعد از داشتن تجربه، همراه‌داشتن تجهیزات و امکانات مناسب مهمترین نکته در زمستان است تا کوهنورد بتواند صعود ایمنی داشته باشد.
نکته بسیار مهم درباره کوهنوردان مبتدی و نیمه‌حرفه‌ای این است که مسیر خود را حتما به خانواده و دوستانشان که در شهر هستند، اطلاع بدهند و همچنین از تنهایی به کوه رفتن اجتناب کنند. بسیاری از مشکلاتی که در بحث کوهستان و خصوصا امدادونجات وجود دارد، مخصوصا در استان تهران که کوه‌های شمال آن شلوغ است این است که کوهنوردان تنها به کوه می‌روند و خانواده‌های‌شان از مکان دقیق آنها و مسیری که صعود می‌کنند، اطلاعی ندارند؛ برای مثال مشخص نیست کدام سمت توچال می‌روند.
کوهنوردان مبتدی، پیش از شروع کار خود نیاز به چه تمرین‌هایی دارند؟
از آنجا که کوهنوردی ورزشی هوازی است و با افزایش ارتفاع از سطح دریا غلظت اکسیژن نیز کم می‌شود، کوهنوردان باید پیش از صعود ورزش‌های هوازی مانند دوچرخه‌سواری، شنا و دویدن را انجام دهند. این ورزش‌ها می‌تواند کمک کند که آنها شرایط بهتری در ارتفاع داشته باشند.
کوهنوردان نیاز به چه وسایل و تجهیزاتی دارند؟
داشتن کفش مناسب خصوصا در زمستان از ملزومات و جزو پایه‌های اصلی ورزش کوهنوردی است و باید مناسب با فصل کفش را تهیه کنند. آنها برای صعودهای فنی باید پوشاک مناسب داشته باشند که شامل شلوار و لباس پولار، بارانی، عینک آفتابی، کلاه آفتابی و همچنین کلاه ودستکش گرم می‌شود؛ به همراه داشتن GPS برای برنامه‌های فنی و سخت بسیار ضروری است.
نوع تغذیه کوهنوردان در فصل زمستان باید به چه شکل باشد؟
کوهنوردان در رابطه با مواد غذایی که باید به همراه داشته باشند حتما به تعداد روزهایی که در کوه هستند، توجه کنند؛ برای مثال آنها اگر برنامه‌ای یک روزه دارند، حتما جیره غذایی یک وعده‌ای مانند خرمای خشک، کنسرو ماهی و... را نیز جدا از وعده اصلی به همراه داشته باشند.
آنها چه مواد غذایی را هنگام کوهنوردی نباید مصرف کنند؟
بستگی به نوع برنامه دارد؛ با توجه به مبتدی یا حرفه‌ای‌بودن برنامه کوهنوردی نوع مواد غذایی متفاوت است. در کل خوردن غذاهای چرب 24 ساعت پیش از برنامه توصیه نمی‌شود و از غذاهای سنگین نباید استفاده کنند. بهتر است از مواد قندی مانند خرما، شکلات و یا بیسکویت‌هایی که انرژی‌زا هستند، استفاده کنند و از خوردن نوشابه و استفاده از مخدر‌ها جداً خودداری کنند.
کوهنوردان از چه مدت پیش از شروع کوهنوردی باید از وضع آب‌وهوایی مطلع شوند؟
معمولا بهترین سایت‌های هواشناسی چه در ایران و چه در دنیا از سه تا پنج روز قبل وضع آب‌وهوایی چند روز آینده را پیش‌بینی می‌کنند که سه روز قبل دقیق‌ترین آن است؛ برای مثال اگر قرار است روز جمعه برنامه کوهنوردی را آغاز کنند، می‌توانند از روز چهارشنبه یا یک تا دو روز قبل از آن نیز از شرایط آب‌وهوایی آگاه شوند.
برای کوهنوردان مبتدی چه فصلی مناسب‌تر برای صعود به کوه است؟
شروع کار برای کوهنوردان مبتدی در فصل تابستان آغاز می‌شود تا بتوانند با محیط کوه بهتر آشنا شوند و زیر نظر فدراسیون کوهنوردی آموزش‌های لازم را ببینند. نخستین دوره‌ای که می‌توانند بگذرانند، دوره کارآموزی کوهپیمایی است که باید در این دوره شرکت کنند تا با اصول و مبانی کوهنوردی آشنا شوند و عوارض و شرایط توپوگرافی کوه را بشناسند و در کل بیاموزند که در برنامه کوهنوردی باید چه برخوردی داشته باشند، چه ساعتی حرکت کنند، کوله‌پشتی خود را چگونه بچینند و تمام مواردی که بیس کوهنوردی است را یاد بگیرند. همچنین در دوره‌های دیگری مثل کارآموزی سنگ‌نوردی، یخ و برف نیز می‌توانند شرکت کنند.
وضعیت جسمانی کوهنوردان در فصل زمستان باید به چه شکل باشد؟
باز هم بستگی به نوع برنامه و شخص کوهنورد دارد؛ اگر برنامه عادی و ساده باشد، حتی کوهنوردان مبتدی نیز می‌توانند آن را انجام دهند اما کوهنوردی در فصل زمستان نیاز به آمادگی جسمانی ویژه دارد. آنها اگر برنامه کوهنوردی در فصل زمستان دارند باید از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار باشند و تجربه صعود به قله‌های پایین‌تر از آن را نیز داشته باشند. اگر قرار است در فصل زمستان دماوند را صعود کنند، باید سابقه صعود به چهارقله 4هزار متری در چند ماه اخیر را داشته باشند. آنها برای صعودهای ارتفاع زیاد حتما باید تمرین در قله‌های کم‌ارتفاع‌تر را داشته باشند و جایگزین بهتری برای تمرین وجود ندارد. کوهنوردان باید برای صعود به قله‌های مرتفع حتما در ارتفاع 4هزار متری هم هوایی داشته باشند و یک شب را در این ارتفاع توقف کنند تا بتواند در صعودهای مرتفع موفق‌تر عمل کنند.