در لغتنامه دهخدا در تعریف واژه «ترجمه» آمده است: «نقل مطلبی از زبانی به زبان دیگر». اما آیا به همین سادگی است؟ اتفاقی که در ماجرای ترجمه اظهارات سرمربی تیم‌ملی ایران افتاد این بود که مخاطب ایرانی در وهله نخست و به خاطر ترجمه اشتباه مترجم دقیقا متوجه نشد کارلوس کی‌روش واقعا چه گفته و چه منظوری داشته است! شاید برخی «کلام» و «منظور» را دو عنصر جدا از هم ارزیابی کنند اما موضوع زمانی بغرنج می‌شود که یک «واسطه» بین گوینده و شنونده قرار گیرد و به عمد یا سهو هم «کلام» و هم «منظور» را تغییر دهد. امروز به یمن پیروزی‌های تیم‌ملی در جام ملت‌های آسیا و البته روشن‌شدن نقش مترجم در انتقال غیرواقعی کلام و منظور کارلوس کی‌روش، التهاب ناشی از این ماجرا نیز فروکش کرده است؛ اما براساس شواهد تاریخی چنین اشتباهاتی همیشه هم ختم به خیر نشده و بعضا تبعات وخیمی نیز از خود بر جای گذاشته‌ است.
بار سنگین واژه‌ها، کلمات و معانی  
داستان ترجمه غلط صحبت‌های کارلوس کی‌روش را که مرور می‌کنیم، تازه به یاد حرف‌های محمدجواد ظریف و دیگر اعضای تیم دیپلماتیک کشورمان در مذاکرات «برجام» می‌افتیم که از بحث و جدل روی «واژه»ها و «کلمات» به مدت چندین و چند ساعت می‌گفتند. آن‌ روزها و در حین مجادلات سیاسی که برخی برای اثبات کشفیات محیرالعقول خود با استناد به متن انگلیسی برجام آن را خیانت می‌خواندند و برخی دیگر نیز متن فارسی را دقیقا کپی نعل به نعل و عین به عین متن انگلیسی قلمداد کرده و بر بهانه‌جویی‌های گروه‌های سیاسی رقیب خط بطلان می‌کشیدند، بسیاری تنها نظاره‌گر ماجرا بودند و این همه جدل بر سر تفاوت‌های یک متن به زبان‌های مختلف را درک نمی‌کردند. اما امروز گویی لازم است نگاهی دیگر به موضوع زبان و بار کلمات داشته باشیم؛ کلمات و واژه‌هایی که در هر زبان معنا و مفهومی شناور دارند و بسته به زمان، مکان، موقعیت و بسیاری اِلمان‌های دیگر معنایی خاص می‌یابند.
در باب مصیبت‌های ترجمه اشتباه
به این مثال‌ توجه کنید؛ در اوج جنگ سرد، نیکیتا خروشچف رهبر اتحاد جماهیر شوروی در یک سخنرانی خطاب به جهان غرب و کاپیتالیسم جمله‌ای گفت که ترجمه انگلیسی آن چنین شد: «ما شما را خاک خواهیم کرد»! این ظاهرا یک تهدید جدی از سوی یک قدرت مهیب اتمی است اما در حقیقت منظور خروشچف از بیان جمله فوق این بود: «ما بیشتر از شما دوام می‌آوریم»! حالا بیایید به یک مثال فاجعه‌بارتر نظر بیفکنیم؛ در آگوست‌ سال 1945 هری ترومن، رئیس‌جمهوری آمریکا طی پیامی به دولت ژاپن به‌طور غیرمستقیم احتمال حمله اتمی به این کشور را مطرح کرده و از توکیو می‌خواهد که تسلیم شود. نخست‌وزیر وقت ژاپن در پاسخ به این پیام واژه «mokusatsu» به معنای «فرصت خواستن برای تفکر و صحبت بیشتر» را به کار می‌برد اما در هنگام برگردان این واژه برای ترومن، مترجم از معنی دیگر آن‌که عبارتی تحقیرآمیز است، استفاده می‌کند. نتیجه این ترجمه اشتباه را خودتان بهتر می‌دانید. پس آقای مترجم دقت کن!