استفاده از روش‌های تبلیغاتی نادرست و قدیمی مانع معرفی جاذبه‌های تاریخی و گردشگری بکر و کم‌نظیر سیستانوبلوچستان به‌عنوان یکی از دریچه‌های باز به تاریخ کهن ایران باستان در سطح ملی و بین‌المللی شده است.
به‌گزارش ایرنا، سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان مهد شاهنامه، رستم و سهراب و اسفندیار، دیار دلاورمردان و شیرزنان بلوچ و سیستانی از هیرمند در شمال تا چابهار در جنوب این استان مأمن زیبایی‌های طبیعی و جذابیت‌های گردشگری است که در کمتر جایی نظیر آن دیده می‌شود.
با وجود اطلاع‌رسانی اندک و ناکافی، طبیعت زیبا، بکر و دیدنی، آثار متعدد باستانی، تاریخی، فرهنگی و اماکن تفریحی و از همه مهم‌تر مردمی مهربان، خونگرم و میهمان‌نواز همه‌ساله به‌ویژه در ایام نوروز و تابستان هزاران نفر از هموطنان را جذب سیستان و بلوچستان می‌کند.
سفر به مناطق مختلف سیستان و بلوچستان از شمال گرفته تا مرکز و جنوب استان مساوی با سفر به دنیایی از جذابیت‌ها و شگفتی‌های طبیعی و گردشگری بکر و دست‌نخورده است که متأسفانه تاکنون هزینه چندانی برای معرفی آنها در سطح ملی و بین‌المللی نشده است.
به‌گفته یکی از گردشگران، خداوند هر آنچه در زمین خلق کرده گوشه کوچکی از آن را در سیستان و بلوچستان آفریده است.
استفاده از اعتبارات محدود دولتی برای تبلیغات با روش‌های مختلف از جمله تهیه بروشور و کتابچه و برگزاری نمایشگاه‌هایی از آثار و صنایع‌دستی سیستانوبلوچستان در خود استان بدون توجه به این مسأله که در مرحله نخست باید برنامه‌های تبلیغاتی برای این استان به‌صورت محوری در استان‌هایی که بیشترین حجم گردشگر و توریست را دارند انجام شود از شاخص‌ترین فعالیت‌های نادرست در معرفی استان به حساب می‌آید.
بسیاری از آثار طبیعی و تاریخی کم‌نظیر موجود در سیستان و بلوچستان به دلیل نبود امکانات کافی برای تردد و استقرار و رفاه گردشگران مورد اغفال و بی‌مهری قرار گرفته است و جز اهالی بومی منطقه و در مواردی نادر حضور گردشگرانی که بنا به وضع خاص از آن نقطه شناخت داشته باشند، این آثار بازدید‌کننده دیگری ندارند.
جذب اسپانسرهای بخش خصوصی برای توسعه فعالیت‌های تبلیغاتی از جمله معرفی مناطق زیبای گردشگری، باستانی و تاریخی سیستان و بلوچستان از طریق برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی استان در استان‌های توریست خیز ازجمله اصفهان، شیراز و مشهد، تهیه کاتالوک‌های تبلیغاتی برای هتل‌ها و اماکن توریستی با الگوگیری از جاذبه‌های گردشگری استان و اجرای تورهای آشناسازی گردشگران با مناطق مختلف استان می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
سیستانوبلوچستان در جنوب شرق ایران با گستره 187 هزار و 502 کیلومترمربع با بیش از 2میلیون و 600هزار نفر جمعیت از دو منطقه سیستان در شمال استان شامل جلگه‌های حاصل از آبرفت‌های رود هیرمند و پست‌ترین نقطه آن‌هامون صابری به‌عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران که اکنون خشک است و بلوچستان در جنوب استان با گستره‌ای وسیع و نسبتا کوهستانی با رودخانه‌های فصلی و دایمی تشکیل شده است، اگر چه بلوچستان خود نیز به دو منطقه «سرحد» شامل دو شهرستان معتدل زاهدان و خاش در دامنه تفتان و «مکران» شامل سایر شهرستان‌های گرمسیری جنوب استان تقسیم شده است.
جاذبه‌های طبیعی سیستان و بلوچستان
دهستان ییلاقی «تمین» واقع در 65 کیلومتری جنوب غربی شهرستان میرجاوه و قسمت شمالی قله تفتان، غار زیبا و پرآب «لادیز» در فاصله 100 کیلومتری زاهدان، کوه خواجه با 609 متر ارتفاع واقع در 30 کیلومتری غرب زابل و کوه تفتان به‌عنوان تنها آتشفشان نیمه‌فعال جنوب شرق ایران در فاصله 50 کیلومتری شمال‌شرقی شهر خاش از شاخص‌ترین جاذبه‌های طبیعی سیستان و بلوچستان است.
کوه‌های مینیاتوری (مریخی) به‌عنوان یکی از پدیده‌های ژئومورفولوژی منطقه چابهار که در هیچ‌جای ایران به چشم نمی‌خورد و چشم‌اندازی سحرانگیز و بدیع آفریده است، سواحل زیبای دریای عمان، تالاب زیبای لیپار در میان دو کوه با انواع بوته‌ها و درختچه‌های گز وحشی در فاصله 15 کیلومتری شهر چابهار، درخت انجیر معابد از تیره درختان کائوچویی با قدمت دیرین و میوه‌های نارنجی خوراکی به درشتی فندق در نوار ساحلی چابهار از دیگر جاذبه‌های طبیعی سیستان
و بلوچستان است.
چشمه آبگرم بزمان در فاصله 100 کیلومتری شمال‌غربی ایرانشهر، رودخانه زیبای دامن با ترکیب نخلستان‌های سرافراز و شالیزارها خرم در حاشیه آن در مجاورت روستایی به همین نام به‌عنوان یکی از مواهب طبیعی بکر منطقه بلوچستان، منطقه تفریحی چاهان با تنوع پوشش گیاهی و باغات زیاد در نزدیکی نیکشهر، گل‌فشان «ناپگ» با خواص درمانی در 20 کیلومتری روستای کهیر از توابع شهرستان بندری کنارک و بندر ماهیگیری پزم تیاب با ساحلی به شکل پلاژ و ماسه‌ای واقع در جنوب استان از دیگر مناطق بکر طبیعی جنوب شرق کشور است.
گودال‌های طبیعی موجود در شرق شهرستان زهک که با توجه به خشکسالی‌های متوالی به‌عنوان چاله‌های بزرگ ذخیره آب برای مصارف مورد نیاز مردم استفاده می‌شد و بعدها با تغییراتی به چاه نیمه تغییر نام داد با بیش از 500 هکتار مساحت در منطقه سیستان جاذبه‌ای طبیعی ایجاد کرده است که در کنار آن مجتمع تفریحی و باغ وحش ایجادشده و برای گردشگران جاذبه دارد.
جاذبه‌های تاریخی شاخص سیستانوبلوچستان
شهر سوخته به‌عنوان یکی شاخص‌ترین آثار باستانی، تاریخی ایران و سیستان و بلوچستان با بیش از پنج‌هزار سال قدمت و 151 هکتار وسعت واقع در 56 کیلومتری شهرستان زابل شناسنامه پر افتخار سیستانیان قلمداد می‌شود که نخستین چشم مصنوعی، تصویرسازی متحرک و جمجمه جراحی‌شده، ظروف پلی‌کروم و تخته نرد دنیا در این منطقه کشف شده است.
کوه خواجه مجموعه‌ای از آثار دوره‌های مختلف تاریخی شامل آتشکده، قلعه‌های خشتی، راه‌ها و دالان‌های قدیمی، چند زیارتگاه، قبور سنگی، کاخ و شهری کوچک، دالان گالری و آثار به نام‌های کک کهزاد، ارگ چهل‌دختر، قلعه کافران، اتاق بی‌باد، ارگ سرسنگ، زیارت خواجه غلطان، آرامگاه آسیابان و پیرگندم بریان در منطقه سیستان واقع شده است.
قلعه مسکونی و تدافعی بمپور با ساختی خشتی و گلی متشکل از قسمت‌های ارگ‌نشین، حاکم‌نشین و عامه‌نشین، قلعه ناصری با ساختی نظامی واقع در شهر ایرانشهر، قلعه زیبای سب واقع در شهر سوران (نزدیکی سراوان) با ساختی خشتی و گلی به‌عنوان یکی از سالم‌ترین قلعه‌های تاریخی بجامانده از دوره اسلامی، قلعه کنت متعلق به دوران افشاریه واقع در شهرستان سوران، آرامگاه سید غلام رسول در بافت قدیمی شهر بندری چابهار و روستای تیس با جاذبه‌های گردشگری فراوان در هشت کیلومتری شمال غرب این شهر از مهم‌ترین آثار تاریخی استان محسوب می‌شوند. دهانه غلامان به‌عنوان بقایای شهر عظیم از روزگار هخامنشیان واقع در دو کیلومتری روستای قلعه‌نو از توابع شهرستان زهک، قلعه خشت و گلی حیدرآباد در حومه شرقی انتهای خیابان سرباز شهرستان خاش، قبرستان هفتاد ملا با حدود 500 متر مربع وسعت در بخش شرقی روستای روپس از توابع میرجاوه، قلعه مهم و باستانی نیکشهر، گورستان اسپیدژ واقع در شهرستان ایرانشهر و زاهدان کهنه بقایای شهر سیستان دومین دارالحکومه و پایتخت سیستان بزرگ در دوران اسلامی در شهرستان زهک از دیگر آثار تاریخی سیستان و بلوچستان است.
سرپرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفت: تاکنون‌هزار و 657 اثر از مجموع آثار موجود در استان ثبت ملی شده است.
«علیرضا شه بخش» افزود: هفت مورد از این آثار با نام‌های «قلعه رستم و ارگ ورمال‌هامون، سرای بزی یک و دو و منار دولت‌آباد در شهرستان نیمروز»، «خانه ملک زاهدان» و «عمارت بخشداری قدیم نیکشهر» اخیرا به لیست آثار ملی اضافه شده است.
وی با بیان این‌که سیستان و بلوچستان به لحاظ ثبت آثار تاریخی در جایگاه چهارم بین استان‌های کشور قرار دارد گفت: آثار تاریخی دهانه غلامان و شهرسوخته و جاذبه‌های طبیعی کوه تفتان، گل‌فشان و کوه‌های مینیاتوری بیشترین جذب گردشگر را در استان به خود اختصاص داده‌اند.
وی با تأیید کم‌کاری در زمینه معرفی جاذبه‌های تاریخی و طبیعی سیستان و بلوچستان به دلیل کمبود اعتبارات افزود: باید در روش‌های معرفی آثار زیبا و منحصربه‌فرد موجود در استان تغییراتی ایجاد کرد.
سرپرست میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان اظهار داشت: با توجه به محدودیت‌های اعتباری دولت باید اولویت فعالیت‌های تبلیغاتی میراث فرهنگ به سمت جذب اسپانسرهای بخش خصوصی باشد.
وی گفت: باید با کمک بخش خصوصی تبلیغات را به سمت برپایی نمایشگاه‌های آثار تاریخی و صنایع دستی سیستان و بلوچستان در استان‌های مقصد گردشگری و توریست‌خیز و استفاده از ظرفیت‌های محلی این استان‌ها ازجمله بیلبوردها و تلویزیون‌های محلی در معرفی این استان هدایت کرد. شه بخش تأکید کرد: بیشتر کار کردن در زمینه معرفی جاذبه‌های سیستان و بلوچستان به این معنا نیست که همان روش‌های قبلی را ادامه دهیم باید نگاه را عوض کنیم زیرا در تبلیغات با اعتبارات دولتی به‌طور قطع با محدودیت مواجه خواهیم بود بر این اساس نیازمند بهره‌گیری از اسپانسر بخش خصوصی هستیم.
وی اضافه کرد: بعضی از صنعتگران و فعالان اقتصادی برای حمایت از برنامه‌های تبلیغاتی به منظور معرفی جاذبه‌های گردشگری استان اعلام آمادگی کردند.
وی گفت: تلاش داریم با همکاری بعضی از هتل‌ها و مجتمع‌های گردشگری طرح‌هایی از جاذبه‌های تاریخی و باستانی استان را به صورت کاتالوک و پوستر تهیه و علاوه بر توزیع بین گردشگران در این محل‌ها نصب شود.
بخش افزود: همچنین درتلاش هستیم با مشارکت دفاتر خدمات جهانگردی تورهای آشناسازی گردشگران ملی و بین‌المللی با جاذبه‌های تاریخی و گردشگری سیستان و بلوچستان راه‌اندازی شود که در این زمینه از بعضی مدیران فنی دفاتر خارجی و تور اپراتورهای ملی گردشگری دعوت شده است.
وی با اشاره به این‌که تمام آثار تاریخی و گردشگری سیستان و بلوچستان دارای امکانات برای تردد و اسکان مسافران نیستند گفت: انجام اقدامات لازم جهت مناسب‌سازی فضای تمام آثار استان از برنامه‌های این اداره است، اما اولویت فعلی سازمان، معرفی فضاهای گردشگری با امکانات مناسب است. وی افزود: برپایی نمایشگاه‌های صنایع‌دستی سیستان و‌بلوچستان در استان‌های توریست خیز ازجمله اصفهان، شیراز، مشهد و تهران به‌عنوان مبدأ سفر و ایجاد غرفه‌های دایمی از سوغات و خوراکی‌های سنتی استان در این شهرها از دیگر اقدامات مورد نظر برای جذب توریست و گردشگر داخلی و خارجی به استان است.
وی خاطرنشان کرد: در گذشته نمایشگاه‌های صنایع‌دستی سیستانوبلوچستان در خود استان برپا می‌شد به همین دلیل باعث افزایش سفر به استان نمی‌شد درصورتی که این نمایشگاه‌ها باید در محل شروع سفرها برگزار شود.
سرپرست میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان این‌که با ثبت اثر باستانی شهر سوخته در فهرست آثار جهانی یونسکو، رفته رفته آثار استان در سطح ملی و بین‌المللی درحال مطرح شدن است گفت: هم‌اینک با ورود به سایت یونسکو می‌توان آخرین اطلاعات از شهر سوخته سیستان و موقعیت این استان را مشاهده کرد.
وی تأکید کرد: تلاش داریم کارهای ثبت جهانی دهانه غلامان و کوه خواجه به‌عنوان پیوست‌های شهرسوخته انجام شود.
وی گفت: با وجود فعالیت‌های تبلیغاتی میراث فرهنگی برای معرفی جاذبه‌های گردشگری باید زیرساخت‌های لازم در بخش راه ازجمله ساخت جاده‌های دسترسی، ایجاد خطوط هواپیمایی و ریلی به شهرهای محل گردشگری، ساخت هتل‌های با کیفیت مطلوب و ایجاد بیمارستان برای حضور راحت مسافران و گردشگران داخلی و خارجی در استان فراهم شود.
یک کارشناس میراث فرهنگی گفت: دستگاه‌های دست اندرکار معمولا به دنبال اسپانسر و حضور بخش خصوصی در حوزه گردشگری سیستان و بلوچستان هستند که آن هم بنا به اظهار مسئولان تاکنون در این زمینه تقاضایی وجود نداشته است، سوال اینجاست: حال که بخش خصوصی وارد عرصه نشده دستگاه‌های دولتی دست اندرکار و سایر تشکیلات استان چه اقدام و حرکت تأثیرگذاری در زمینه توسعه صنعت گردشگری انجام داده‌اند؟
از دستگاه‌های تبلیغی و اطلاع‌رسانی به‌ویژه رسانه ملی و رسانه‌های نوشتاری انتظار است زیبایی‌ها و جذابیت‌های سرشار و کم‌نظیر این استان را به تصویر کشند، البته شاید به سبب موقعیت خاص جغرافیایی و قرار گرفتن سیستانوبلوچستان در همسایگی دو کشور مسأله‌دار از نظر امنیتی بعضا حوادث ناامنی به وجود آید اما به لطف تلاش شبانه‌روزی نیروهای امنیتی، انتظامی و نظامی و همت و توجه دولت تدبیر و امید اکنون این استان از امنیت مطلوبی برخوردار است.
رفت و آمد بی‌دغدغه مردم و مسافران در نقاط مختلف این استان حتی روستاهای دورافتاده نشان از برقراری امنیت در منطقه است به‌طوری که حتی دختران معلم به تنهایی در بسیاری از روستاها سفر می‌کنند و این نشان از هموار شدن مسیر برای رشد و توسعه استان دارد.
به امید روزی که باید‌ها از سوی مسئولان دستگاه‌های دست اندرکار به سرانجام رسد و استانی با آن همه آثار باستانی، تاریخی، فرهنگی و گردشگری و مهم‌تر از همه وجود مردمانی مهربان، زحمت‌کش، خونگرم و میهمان‌نواز همواره از میزبانی هموطنان و گردشگران داخلی و خارجی خرسند و با نشاط شود.