شهروند| راه درازی تا تغییر رفتارمان با حیوانات مانده؛ اخباری که تند و تند از کشته‌شدن حیوانات به گوشمان می‌رسد، این‌طور نشان می‌دهد. سگ‌کشی‌های پیمانکاران شهرداری و اعتراض به این موضوع باعث شد سال 87 سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد را برای کنترل بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان از طریق شناسایی کانون تجمع سگ‌های ولگرد و... به تصویب برساند و حالا 10سال از ابلاغ این دستورالعمل گذشته است و آخرین خبری که جنجالی شده، سگ‌کشی در اهواز و سوزاندن لاشه‌های این حیوانات است. علاوه براین، بیستم آبان هم تصاویری منتشر شده که گفته می‌شد مربوط به تیراندازی ماموران شهرداری همدان به سگ‌هاست. اما تلاش برای توقف حیوان‌آزاری به همین لایحه ختم نشده و جرمی به نام حیوان‌آزاری با حبس‌های سه‌ماهه تا دوساله و جریمه 100میلیونی در لایحه حمایت از حقوق حیوانات تعریف شده؛ لایحه‌ای که البته پیش‌نویس آن دو‌سال پیش ارایه شد تا به قانونی برای توقف حیوان‌آزاری تبدیل شود اما هیچ‌وقت به این مرحله نرسید. در روزهای اخیر هم ماجرایی مثل دارزدن بی‌رحمانه سگی در رشت اتفاق افتاد و ماجرا را پیچیده‌تر کرد.
شکایت از افشاگر سگ‌سوزی در اهواز
13 آبان بود که خبر آمد شهرداری اهواز ۳۰۰ قلاده سگ را زنده‌زنده سوزانده. اگرچه زنده‌سوزی تکذیب شد اما کسی کشتن و آتش‌زدن لاشه‌ها را رد نکرد. هرچند فعالان محیط‌زیست می‌گفتند 300 سگ در کوی مهدیس بنکداران کشته شده و پیمانکار شهرداری می‌گفت کار آنها نبوده و تعداد حیوانات هم فقط 3 سگ بوده است. یک روز بعد از انتشار فیلمی درباره این سگ‌سوزی دبیرخانه حقوقی شبکه تخصصی سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست و منابع طبیعی استان خوزستان به دادستانی عمومی و انقلاب مرکز استان خوزستان نامه داد که با توجه به منسوخ‌شدن روش‌های سنتی، معدوم‌سازی با گلوله و اسلحه گرم «دستورات لازم برای شناسایی و تعقیب قانونی مباشران و معاونان این جرم که متاسفانه بازتاب بسیار منفی در سطح جامعه محیط‌زیستی داشته» صادر شود. در ادامه اما با وجود اینکه فعالان محیط‌زیست خوزستان می‌گویند پیمانکاران برای کشتن سگ‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند، مدیرعامل سازمان پسماند شهری اهواز کشتار ۳۰۰ قلاده سگ در این شهر را تکذیب کرده و از شکایت از افسانه عربی‌فرد، فعال محیط‌زیست و افشاگر این اتفاق خبر داد تا این‌بار هم صورت مسأله به طریق دیگری پاک شود. هرچند درنهایت رئیس اداره حفاظت از محیط‌زیست اهواز زنده‌سوزی ۳۰۰ سگ را تکذیب کرد و از بررسی‌هایی گفت که نشان داده شهرداری منطقه 8 اهواز و شهرداری کوت عبدالله در منطقه پشت بنکداران به‌طور غیرقانونی زباله‌های خود را در منطقه پشت بنکداران تخلیه می‌کنند و همین عامل سبب شده تا سگ‌های ولگرد در این منطقه تجمع کنند. به گفته او، با توجه به اینکه زباله‌ها را در منطقه مذکور آتش می‌زنند، 3 قلاده سگ که مشخص نیست چه کسی لاشه آنها را آن‌جا رها کرده، همراه با زباله سوخته‌اند.
سگ‌کشی در فیروزکوه و آبسرد و قم
کتی جهانگیری، مستندساز و فعال محیط‌زیست معتقد است: «دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد که سال 87 با تمام نواقصش تنظیم شد، کلیتی بود با ایرادات بسیار.» او به «شهروند» می‌گوید: «هنوز بسیاری از شهرداری‌ها می‌گویند یا بهشان ابلاغ نشده، یا تازه ابلاغ شده. آنها هیچ شرح دقیقی از این ندارند که باید با حیوانات بی‌سرپرست چه کرد. این دستورالعمل پرنقص به کسانی ابلاغ شده که هیچ شناختی از حیوانات ندارند و نمی‌دانند پس از جمع‌آوری آنها یا عقیم‌کردنشان باید چه کنند. در بعضی از سایت‌های زیرنظر شهرداری‌ها، یک‌سری از سگ‌ها عقیم شده و بدون رسیدگی نگهداری می‌شوند.»
او سایت نگهداری سگ‌ها در فیروزکوه را مثال می‌زند که زیرنظر شهرداری به راه افتاده اما وضع نامناسبی دارد: «چندوقت پیش با خود شهرداری به بازدید از این سایت رفتیم؛ چند تا فضای کوچک بود که دورش فنس کشیده بودند، با کف بتنی، سرد و خشک، سقفی که اصلا مقابل باد و باران مقاومت نداشت و علاوه بر این بدون هیچ‌گونه امکانات اولیه برای درمان سگ‌های آسیب‌دیده و توله‌ها. اوضاع در این سایت به قدری وخیم بود که حتی به حیوانات غذا نمی‌دادند. یک روز شنبه بود که ما به این سایت سر زدیم و برای سگ‌ها غذا بردیم اما فهمیدیم تا سه‌شنبه همان هفته که دوباره پیگیر وضع حیوانات شدیم، به آنها غذا نداده‌اند. چند توله مرده بودند. مامور پسماند می‌گفت پولی برای تهیه غذا نداریم، حامی‌ها باید کمک کنند. شهرداری حتی حاضر نیست تکه‌ای چوب یا لحاف دورریزی کف محوطه سرد بتنی بیندازد. می‌گفتند به کارگر سایت اعتماد نداریم و در را رویش قفل می‌کردند. معلوم نیست اگر اتفاقی داخل آن بیفتد، چه کسی جوابگوست. کارگر هم به ناچار از دیوار رفت‌وآمد می‌کرد.» به گفته این مستندساز فعال محیط‌زیست، نبود نظارت بر سایت‌های نگهداری سگ‌ها باعث شده این نهادهای زیرنظر شهرداری، هیچ آماری از وضع حیوانات نداشته باشند؛ میزان مرگ‌ومیر، آمار ورودی و خروجی، تعداد عقیم شده‌ها.
جهانگیری ادامه می‌دهد: «یکی از مسائل مهم سایت‌های نگهداری سگ‌ها این است که این محوطه‌ها اغلب در کنار سایت‌های زباله است. این درحالی است که آنها قرار است سلامت این حیوانات را تأمین کنند اما آنها را در مرکز آلودگی جا می‌دهند و به محض مردن، مستقیم میان زباله‌ها می‌اندازند.»
چندی پیش یکی از فعالان از قم هم در تماس با این فعال محیط‌زیست از سگ‌کشی شهرداری قم خبر داده که در سکوت انجام می‌شود و کسی جلودارشان نیست: «این کار درحالی انجام می‌شود که نگهداری از حیوانات شهری، تکلیفی است که شهرداری زیربار آن نمی‌رود. آنها می‌گویند بودجه نداریم اما میلیاردها بودجه به اسم سگ‌ها تا امروز خرج شده اما هیچ خروجی درستی از این خرج‌ها ندیده‌ایم. سگ‌هایی که با بی‌رحمی کشته می‌شوند، می‌توانند سدی برای حفاظت از شهرها باشند. برای متوقف‌کردن این روند می‌توان از تجربه دیگر کشورها استفاده کرد که چطور از پس عقیم‌سازی، غذارسانی و کنترل بیماری‌ها برمی‌آیند.»
او معتقد است بعد از دستورالعمل سال 87، عملکرد شهرداری‌ها در رابطه با سگ‌ها پنهان ماند: «قبلا آشکارا می‌دیدیم که چطور با چوب و چماق و تیراندازی حیوانات را می‌کشند. حالا 10سال پس از آن دستورالعمل، بعید می‌دانم که سگ‌کشی کم شده باشد. آماری هم در این‌باره نیست اما گاه و بی‌گاه خبر می‌شنویم: تزریق اسید، سوزاندن لاشه‌ها و...»
جهانگیری می‌گوید: «سایت کهریزک هم مورد دیگری است که میلیاردها تومان برایش هزینه شده اما سگ‌کشی‌های بسیاری در آن صورت گرفته که آماری از آن در دسترس نیست.» اینها همه نشان می‌دهد که بعد از دستورالعمل هم سگ‌کشی اتفاق افتاده است: «برخی شهرداری‌ها حتی اگر بودجه هم داشته باشند، سگ را موجودی لایق زیستن نمی‌دانند.»
به گفته او، در فیروزکوه نگهداری از حیوانات به کسی سپرده شده که قبلا کار کشتار سگ‌ها را انجام می‌داد و حالا بعید است که دلش به حال حیوانات بسوزد و اطلاعاتی در این‌باره داشته باشد: «او حتی نمی‌داند این سگ‌ها روزی سه وعده غذا می‌خواهند و آنها را در گرسنگی رها می‌کند.» علاوه بر این، در آبسرد دماوند هم وضع نگهداری از سگ‌ها در سایت شهرداری نامناسب است: «سایتی زده بودند در یک جای پرت میان مرکز دفع زباله، یک چهاردیواری بدون امکانات بهداشتی و مراقبتی برای حیوانات. این اتفاقی است که در بسیاری از سایت‌ها می‌افتد؛ حیوانات پلاک خورده‌اند اما معلوم نیست کدامشان عقیم شده‌اند، کی و چطور غذا می‌خورند و چه تعدادی از آنها مرده‌اند و... هیچ نظارتی به این مسأله
وجود ندارد.»
اعتراض به کشتار سگ‌ها و تلاش برای توقف این روند درحالی است که برخی مسئولان از سوی دیگر معتقدند باید برای جلوگیری از انتقال بیماری و آسیب به شهروندان این سگ‌ها را کشت. جهانگیری هم در این‌باره می‌گوید: «معاون اداره محیط‌زیست فیروزکوه می‌گفت مسئول اداره بهداشت در جلسه بررسی نگهداری از حیوانات بی‌سرپرست گفته سگ‌ها را بکشید هرچند محیط‌زیست مخالفت کرده و درنهایت شهرداری سایتی برای نگهداری از آنها زده؛ سایتی که سگ‌ها در آن از سرما و گرسنگی و بیماری می‌میرند.» با وجود مدیریت نامناسب سایت‌های فیروزکوه و آبسرد و قم، این فعال محیط‌زیست می‌گوید: «بهتر است هزینه نگهداری از حیوانات در سایت‌ها، برای عقیم‌سازی سگ‌ها صرف شود و آنها را درحالی که خطرساز و ناقل بیماری نیستند
رها کنند.»
تا وقتی که لایحه حیوان‌آزاری به سرانجام نرسد...
از شهرداری‌ها اگر بگذریم، گزارش‌هایی که از حیوان‌آزاری در نقاط مختلف کشور می‌رسد، نشان می‌دهد جای قانونی برای توقف این روند خالی است. جهانگیری دراین‌باره می‌گوید: «ما برای قانونی‌شدن لایحه ممنوعیت حیوان‌آزاری تلاش کردیم و پیش‌نویس آن تهیه شد، اما هنوز به سرانجام نرسیده است. تا زمانی که لایحه جلوگیری از آزار حیوانات به‌عنوان قانون تصویب شود و به اجرا برسد، زمان زیادی طی خواهد شد که در طول این مدت با وجود خشونت موجود در جامعه و نبود فرهنگ‌سازی، همچنان شاهد آزار حیوانات خواهیم بود.»
مرور حیوان‌آزاری‌های اخیر، نظر این فعال محیط‌زیست را تایید می‌کند. چندی پیش ویدیویی از دار زدن یک سگ منتشر شد. در این ویدیو سه نفر یک سگ را به دار آویخته و با چوب کتک می‌زدند. اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان رشت اما روز یکشنبه از بازداشت سه نفر در این رابطه خبر داد و گفت: « این ماجرا در «لشت نشاء» شهرستان رشت روی داده است.» به گفته اصغر خودکار، رئیس این اداره، متهم اصلی همراه با دو نفر دیگر «یک قلاده سگ را در انبار واحد برنجکوبی به دار آویخته و با چوب دستی مورد ضرب و شتم قرار داده بود.» اداره محیط‌زیست رشت در همکاری با یک گروه مردم‌نهاد محیط‌زیستی و اداره حراست کل متهمان را شناسایی کردند و درنهایت متخلفان «بر اساس احکام صادره به مرجع قضائی معرفی شدند.»
پیشنهاد قانون «مقابله با حیوان‌آزاری» نخستین‌بار در مجلس ششم مطرح و متن اولیه لایحه منع حیوان‌آزاری از سوی وزارت دادگستری پیشنهاد شده بود. اما بحث تدوین این قانون تا اواخر دولت یازدهم مختومه ماند، تا فروردین ۱۳۹۵ و به دنبال انتشار فیلم شکنجه یک سگ در گلستان، محمد درویش، مدیرکل وقت دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان محیط‌زیست از تدوین لایحه «مقابله با حیوان‌آزاری» خبر بدهد.
متن اولیه پیش‌نویس لایحه حمایت از حیوانات دی ماه سال 59 تقدیم هیات دولت شد و آبان ماه سال گذشته از سوی وزارت دادگستری پیشنهاد و تهیه شد و در این مرجع از جنبه حقوقی و قضائی مورد بررسی کارشناسی قرار گرفت. همان ماه بود که فرهاد دبیری، مشاور ارشد وقت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از ارایه لایحه منع حیوان آزاری در قالب اصلاحیه قانون مجازات اسلامی و الحاق ۵ تبصره به ماده ۶۷۹ قانون مجازات اسلامی به مجلس شورای اسلامی در آینده خبر داد اما حالا درست یک سال گذشته، لایحه حمایت از حیوانات هنوز به جریان نیفتاده و زمان تصویب آن در اختیار قوه قضائیه است.
این لایحه اگر به سرانجام برسد، خلأ های قانونی را پر خواهد کرد، چرا که بر اساس آن هر گونه شکنجه و آزار حیوانات با هر انگیزه و به هر شیوه اعم از اینکه منتهی به مرگ حیوان شود یا نشود به هر طریق ممنوع است و بر اساس آن، حیوانات از حقوقی برخوردار هستند که باید بر اساس قانون جرم انگاری شود.
با این همه، کار لایحه هنوز به سرانجام نرسیده است و در نبود اهرم قانونی، اکنون ماده ۶۷۹ مجازات اسلامی تنها بند قانونی برای مقابله با حیوان‌آزاری است. براساس این قانون «هر کس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال‌گوشت متعلق به دیگری یا حیوانی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند، به حبس از ۹۱ روز تا 6 ماه یا جزای نقدی از یک‌میلیون و500هزار ریال تا 3میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
حکم‌های خلاقانه برای متخلفان حیوان‌آزار
با وجود خلأ قانونی اما از نظر محیط‌زیست هرگونه حیوان‌آزاری و آسیب رساندن به حیات‌وحش جرم محسوب می‌شود و پیگرد قانونی دارد. در یکی دو سال اخیر، دست‌اندرکاران قانون دست به خلاقیت زده و برای متخلفان محیط‌زیستی حکم‌های محیط‌زیستی صادر می‌کنند. اجرای مجازات جایگزین حبس یکی از ظرفیت‌های قانون مجازات اسلامی است که با هدف توسعه فرهنگ عمومی و ترویج اقدامات و مشارکت‌های زیست‌محیطی انجام می‌شود.
نمونه‌های صدور حکم‌های جایگزین محیط‌زیستی بسیار است.در یک نمونه مرداد ماه امسال دو مجرم حیوان‌آزار به انجام ۵۰۰ ساعت خدمت رایگان به محیط‌زیست و مطالعه و پخش کتابی درباره نقش و اهمیت حیوانات در طبیعت یا نحوه ارتباط انسان با حیوانات محکوم شدند. این حکم از سوی دادگاه عمومی هوراند برای دو فرد حیوان‌آزاری صادر شد که یک قلاده روباه گرفتار در چاه را با سنگ و چوب شکنجه کرده و کشته بودند. این حکمی جایگزین برای 5 ماه حبس تعزیری بود. یا تیرماه امسال که در لرستان قاضی شعبه ۱۰۱ دادگاه عمومی بخش کوهنانی دو شکارچی غیرمجاز را به جرم شکار کبک، به جای چهار ماه حبس تعزیری درجه ۶ به پرورش و رهاسازی ۱۰ بال کبک در طبیعت محکوم کرد. این نخستین حکم سبزی بود که در شعب رسیدگی به جرایم زیست‌محیطی استان لرستان صادر شد.
محیط‌زیست: حیوان‌آزاری
زنده‌فروشی و تاکسیدرمی‌کردن جرم است
مسئولان یگان حفاظت محیط‌زیست هفته پیش در جلسه‌ای با حضور مدیران ارشد پلیس فتا، یک رابط بین یگان محیط‌زیست و پلیس فتا مشخص کردند. با افزایش انتشار ویدیوهایی از حیوان‌آزاری در فضای مجازی، انتخاب رابطی بین محیط‌زیست و پلیس باعث می‌شود جرایم سایبری با سرعت، دقت و شناخت بیشتری پیگیری شود. جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط‌زیست به «شهروند» می‌گوید: «از نظر سازمان محیط‌زیست حیوان‌آزاری، زنده‌فروشی و تاکسیدرمی‌کردن جرم است و ما در تلاشیم چه در فضای حقیقی و چه مجازی جلوی این تخلفات را بگیریم. ما پیش از این، به این جرایم در فضای حقیقی رسیدگی می‌کردیم و مردم و دوستداران محیط‌زیست مدام به ما گزارش می‌دادند، اما آن‌چه در سال‌های اخیر برای ما مسأله‌ساز شده، تخلف در فضای مجازی است که حالا درصدد رسیدگی به آن هستیم.» به گفته او با انتخاب رابطی میان یگان حفاظت محیط‌زیست و پلیس فتا اعلام آمادگی شده که گزارش‌های مردمی و همین‌طور گزارش‌های محیط‌بانان به‌طور صد‌درصد ترتیب اثر داده شود.
مرور بعضی حیوان‌آزاری‌ها
سوله مرگ رشت
فروردین 95، بعد اعتراض‌ها به کشتار سگ‌های ولگرد در رشت، با فراخوان سازمان پسماند شهرداری رشت قرار شده بود این حیوانات به محلی برای نگهداری، درمان و عقیم‌سازی منتقل شوند. اما فروردین 95، تصاویری از «سوله مرگ رشت» (سامانکده رشت) منتشر شد و نشان داد که پیمانکار پروژه سه ماه سگ‌ها را در سوله رها کرده است؛ سوله‌ای که همان زمان گفته می‌شد حدود 50میلیون تومان برایش هزینه شده بود، اما درنهایت بسیاری از سگ‌ها پوست و استخوان شده بودند و رو به مرگ.
«پردیس وفاداران» با 2هزار سگ گرسنه
اواخر شهریور امسال از مشهد خبر رسید که در «پناهگاه پردیس وفاداران» بیش از ۲هزار قلاده سگ به حال خود رها شده‌اند، تا از گرسنگی و تشنگی بمیرند و شهرداری هر روز تعداد بیشتری سگ ولگرد را به آن اضافه می‌کند. این‌جا جایی بود که پیش از این از سوی یک سازمان مردم‌نهاد اداره و ۱۸۰۰ سگ در آن نگهداری می‌شد که طبق برنامه واکسن می‌زدند، عقیم می‌شدند و بعد برای واگذاری یا رهاسازی آماده می‌شدند. اما شهرداری مشهد کار را به سازمان مدیریت پسماند سپرده و آنها جلوی رهاسازی سگ‌ها را گرفته‌اند. فعالان حقوق حیوانات مشهد می‌گوید که «روزهاست به این حیوانات نه آب داده‌اند، نه غذا. آنها را رها کرده‌اند تا از گرسنگی بمیرند. اجازه نمی‌دهند هیچ‌کس وارد پناهگاه شود. مسئولان سازمان پسماند هم که مدیریت این پناهگاه را به عهده دارند، از پاسخگویی خودداری می‌کنند.»
آزار سگ‌ها در خیابان
تیرماه امسال، حیوان‌آزاری در اردبیل بود که سروصدا به پا کرد. فیلمی منتشر شد که نشان می‌داد راننده یک خودروی ال‌نود، گردن سگی را با طناب به پشت خودرویش وصل کرده و پشت سرش روی زمین آسفالت می‌کشد. در ویدیوی منتشر شده، پیدا بود که سگ دیگر جان دویدن ندارد و خودش را روی زمین رها کرده است. اما یک روز بعد عامل حیوان‌آزاری در استان اردبیل دستگیر و برای تشکیل پرونده به محاکم قضائی معرفی شد و درنهایت عاملان آن مجرم شناخته شده‌اند.
با 1540 تماس بگیرید
گاه و بی‌گاه کلیپ‌های مختلفی از حیوان‌آزاری منتشر می‌شود و سروصدا می‌کند. اما می‌توان در مواجهه با این اتفاق سکوت نکرد و ماجرا را به گوش مسئولان رساند. براساس اعلام سازمان حفاظت محیط‌زیست شهروندان می‌توانند موارد حیوان‌آزاری یا مصادیق مجرمانه مرتبط با محیط‌زیست را به اداره‌های محیط‌زیست اطلاع دهند تا با همکاری پلیس فتا نسبت به شناسایی و برخورد با این جرایم اقدام شود. سازمان حفاظت محیط‌زیست با سامانه ارتباط مردمی 1540 آماده دریافت شکایات و گزارشات زیست‌محیطی مردم از طریق تلفن ثابت و همراه به صورت شبانه‌روزی و بدون نیاز حضور مردم در ادارات حفاظت محیط‌زیست در سراسر کشور است. در صورت مشاهده حیوان‌آزاری فقط کافی است با این شماره تماس بگیرید:1540.