| آزاده جعفریان |
هفت‌نگاه با هدف فرهنگ‌سازى خريد آثار هنرى ميان مردم و رونق‌افزايى به جريان اقتصاد هنر شكل گرفت؛ از همين‌رو عنوان «فروش سال هنرهاى تجسمى» را براى خويش برگزيده و با شعار «هر خانه ايرانى، يك اثر هنرى» تلاش كرده است، اين گونه هنرى را از ماهيت نخبه‌گرايى‌اش به متن جامعه آورد؛ اتفاقا يكى از بزرگترين توفيق‌هاى هفت‌نگاه معرفى خريداران تازه به جامعه هنرى است؛ شهروندان معمولى كه با پس‌اندازهاى كوچك به هفت‌نگاه آمدند و با خريد اولين اثر، تحت تاثير انرژى مثبت آن قرار گرفتند و رفته‌رفته ولو با خريد سالانه يكى، دو اثر، همراه با اين رويداد روندى آهسته اما پيوسته به سوى مجموعه‌دارى طى كردند.
هفت‌نگاه، سال ٨٥ كه خريد آثار هنرى ايرانيان در حراجى‌هاى بين‌المللى مانند كريستيز، ساتبيز و بونامز در منطقه خاورميانه جهش و رونقى خارق‌العاده يافت شكل گرفت و بالطبع بازتاب اين موفقيت بين‌المللى و ركوردسازى‌هاى بزرگانى چون تناولى، احصايى، زنده‌رودى و... توانست علاقه‌مندى‌ها به خريد آثار هنرى در داخل را دو چندان كند؛ با گذشت زمان و تثبيت روند فروش هنر هنرمندان‌مان در منطقه و حتى مناطقى از اروپا و آمريكا، تقويت بازار داخلى هنر به‌عنوان پشتوانه بازار بين‌الملل هدف بزرگتر گالرى‌ها و نيز هفت‌نگاه شد تا اين مهم در جامعه ايرانى نهادينه شود.
در همين راستا، در همه اين سال‌ها هفت‌نگاه براى تشويق هر چه بيشتر و در برگيرى قشرهاى بزرگترى از مردم به خريد اثر هنرى از رقم‌هاى بسيار پايين تا ارقام بالا كار ارایه مى‌كند؛ ارایه آثار با كيفيت‌هاى متنوع و سبك‌هاى متعدد هنرى درواقع نوعى پاسخگويى به نيازهاى مردم و جلب‌نظر سليقه طيف‌هاى وسيع‌تر مخاطبان است زيرا هفت‌نگاهى‌ها می‌پندارند هركس يك بار يك اثر هنرى بخرد، احتمال اين‌كه به اين امر عادت كند و تا آخر عمر نتواند آن را ترك كند بسيار است؛ و اين يعنى تسرى فرهنگ خريد اثر هنرى در ميان خانواده‌هاى ايرانى. لذا تعجب نكنيد اگر شنيديد فروش آثار به صورت‌هاى چك يا اقساط طولانى مدت از راهكارهاى اعضاى تشكيل دهنده هفت‌نگاه است كه البته شايد در قالب اين رويداد كمتر رخ دهد اما در هر يك از 7 گالرى تشكيل‌دهنده هفت‌نگاه به‌طور معمول انجام مى‌شود.
هفت‌نگاه با اتخاذ چنين سياست‌گذارى توانسته است به يك برند موفق و تاثيرگذار با محوريت فروش در جامعه تجسمى ايران بدل شود و حتى توجهات رسانه‌اى هم بگيرد.
هفت‌نگاه به همت 6 بانوى گالرى‌دار راه‌اندازى شد كه هر يك از آنها به‌طور ميانگين 2 دهه است در اين كار در زمره بهترين‌ها هستند: آنها كارى كارستان كردند تا ثابت كنند گاه كارهاى بزرگ از دامان بانوان توانمند پرورش مى‌يابد؛ هفت‌نگاهى‌ها متشكل از مديران گالرى‌هاى گلستان، والى، هفت‌ثمر، آريا، الهه، ماه‌مهر و دى بودند كه در دوره اخير گالرى دى به دليل برخى مشكلات شخصى حضور نداشت.
ويژگى‌هاى هفت‌نگاه هفتم
هفتمين دوره هفت‌نگاه در حالى هفتم آذر به پايان راه خود مى‌رسد كه از جهت‌هايى مختلف متفاوت‌تر از هميشه بوده است؛ بدون شك مهم‌ترين وجه تمايز آن حضور ٣٥٠ هنرمند با ٤٠٠ نقاشى و مجسمه است كه از يك اعتبار بزرگ حكايت مى‌كند. نكته ديگر اين است كه براى جلب خريد از سوى مردم عادى در اين شرايط خاص اقتصادى ارایه آثار با قيمت‌هاى پايين هر‌چند الزامى است اما كيست كه نداند در اين اوضاع قيمت اثر هنرى هم رشد يافته و ايجاد تعادل در اين ميانه بسيار دشوار است؛ اما هفت‌نگاه توانسته با پيشنهاد پايين‌ترين نرخ‌هاى ممكن، مسيرش را ادامه دهد كما اين‌كه آثارى با قيمت‌هاى 50هزار تومانى و ٢٠٠ و ٣٠٠هزارتومانى در اين نمايش و فروش حضورى پررنگ دارند البته سقف اين دوره با قيمت ٢٨٠ ميليون تومان به يك نقاشيخط از رسيد محمد احصايى تعلق گرفته است. جالب است كه در هفته نخست از اثر ٥٠هزار تومانى نزديك به ٢٠ اثر به فروش رسيده كه همه آنها را مردمى تشكيل دادند كه براى اولين‌بار يك اثر هنرى خريدند.
هفت‌نگاه با هدف همگرايى بيشتر گالرى‌ها، به مناسبت هفتمين دوره نمايشگاه‌شان، در اين دوره از هفت‌گالرى ميهمان دعوت كرده‌اند تا در برپايى اين رويداد، همراهى‌شان كنند كه باعث جامعيت هر چه بيشتر آثار و نيز بالا رفتن قدرت انتخاب مردم شده است. اين گالرى‌هاى ميهمان عبارتند از: آران، اعتماد، حنا، زیرزمین دستان، سین، سیحون و طراحان آزاد.
ليلى گلستان، سخنگوى هفت‌نگاه كه به تازگى نشان شواليه را از سفارت فرانسه كسب کرده است ارایه آثار با کیفیت بالا و قیمتى پایین‌تر از قیمت بازار هنر را راهکار مستمر این گروه براى توسعه فرآیند خریدار سازى خواند و ابراز امیدوارى کرد که شعار «هر خانه ایرانى، یک اثر هنرى» تحقق یابد و خرید آثار هنرى اصل در سبد خانوار ایرانى به یک فرهنگ و عادت تبدیل شود.
او اعلام کرد: براى آن‌که هرکس از هر طبقه اجتماعی و هر بودجه‌ای بتواند از موهبت حضور اثر هنرى در محیط کار و خانه خود بهرمند شود، در این نمایشگاه آثارى هم با قیمت‌های مناسب روى دیوار است. او در عین حال تأکید دارد برگ برنده هفت‌نگاه هفتم حضور بسیار چشمگیر هنرمندان جوان است که با آثارى نوگرا و تکنیک بالاى نقاشانه به یقین نظر خریداران آثار هنرى را مثل هر سال به خود جلب مى‌كند.
از نخبگان تا جوانان
آثار معتبر‌ترین نام‌هاى تجسمى ایران در این دوره همراه هفت‌نگاه هستند، برخى از این اسم‌هاى بزرگ عبارتند از: سهراب سپهرى، محمد احصایی، آیدین آغداشلو، پرویز تناولى، على شيرازى، غلامحسین نامى، ایران درودی، نصرالله افجه‌ای، فریده لاشایی، فرح اصولی، هانیبال الخاص، احمد اسفندیاری، رضا درخشانی، علی‌اکبر صادقی، پروانه اعتمادی، جلال شباهنگی، محمود جوادی‌پور، حسین محجوبی، صداقت جباری، محمد ابراهیم جعفری، تاها بهبهانی، رعنا فرنود، شیرین اتحادیه، شهره مهران، ایرج شافعی و ...
از ميان جوانان هم بسيارند از بهنوش فروتن، هومن فولاد قلم و عليرضا سعادتمند گرفته تا مريم درويش و ... كه پالت رنگى هفت‌نگاه را جذاب‌تر كرده است؛ از نكات جالب اين دوره اين است كه از هنرمند جوانى به نام سپيده نژادستارى كه آثار ٥٠هزار تومانى عرضه كرده بود در 7 روز نخست ١٦ نقاشى به فروش رسيده بود كه عمده خريدارانش براى اولين‌بار يك اثر هنرى مى‌خريدند و اين خود ثابت مى‌كند اگر قيمت آثار هنرى براى اقشار متوسط مناسب باشد آنها هم در زمره خريداران قرار مى‌گيرند؛ البته در همين هفته نقاشى انتزاعى سهراب‌سپهرى ١٥٠ ميليون و نقاشيخط على شيرازى ٦٠ ميليون تومان به فروش رسيده است كه گوياى طيف وسيع خريداران هفت‌نگاهى‌هاست.
هنرمندان از هفت‌نگاه مى‌گويند
بهنوش فروتن، نقاش جوان كه براى سومين‌بار پياپى است در هفت‌نگاه حاضر است و در دوره پنجم عنوان پرفروش‌ترين هنرمند را از آن خود کرده بود هفت‌نگاه هفتم را تعامل جالب توجه گالرى‌ها خواند و اين‌گونه همكارى‌ها را در جامعه تجسمى لازم دانست؛ فروتن كه با نقاشى انتزاعى از مجموعه آرامش در فروش‌سال هنرهاى تجسمى حضور دارد درباره اثرش گفت: «در اين اثر توناليته‌هاى رنگ آبى الهام‌بخش و تأمل برانگيزند، نوعى آرامش منبعث از تمركز با ديدار اين مجموعه به مخاطب انتقال مى‌يابد؛ من معمولا اين‌گونه آثارم را با توجه به ابعادشان از ١٢ تا ١٥ ميليون تومان به فروش مى‌گذارم اما باتوجه‌به اهداف بزرگ هفت‌نگاه قبول كردم تخفيف بدهم تا اثر توسط خريداران نوظهور خريدارى شود و فرهنگ خريد اثر در جامعه‌مان نهادينه شود.»
علی شیرازی که تابلوی نقاشیخط او در همان افتتاحيه نمایشگاه با قیمت ٦٠میلیون‌تومان به فروش رفت، درباره بازار خوب نقاشیخط در ايران و منطقه خاورميانه گفت: «نقاشیخط در چند‌سال اخیر پای ثابت و جزو آثار پرفروش نمایشگاه‌ها است. شاید به این دلیل که هویت ما ایرانی‌ها به وسیله خوشنویسی بیشتر دیده می‌شود. از طرفی خط را همه می‌شناسیم و زبان ما است. وقتی خوشنویس خطی مانند نستعلیق یا ثلث را می‌نویسد همه مردم و تاریخ در تکامل آن سهیم بودند. خط یک پدیده اجتماعی است که به مرور به وجود آمده و یک عنصر مشترک میان همه ایرانیان است که در کشورهای اسلامی و اروپا شناخته شده است. تابلوی من در این نمایشگاه جزو جدیدترین کارهایم است که با استفاده از سیاه‌مشق‌های سنتی با رویکردی مدرن‌تر و در عین حفظ اصالت‌ها به وجود آمده است.
او نظر خود را در مورد «هفت‌نگاه» این‌گونه بیان کرد: خوشبختانه هفت‌نگاه به یک اتفاق مهم هنری تبدیل شده و برای هنرمندان، گالری‌دارها و خریداران آثار هنری به خوبی جاافتاده است و به نظر من این موضوع اتفاق بسیار مهمی در زمینه هنرهای تجسمی است.»
هفت‌نگاه گاه فرصت آشنايى با هنرمندان شاخص و صاحب سبكى است كه ساليان دراز است جلاى وطن كرده‌اند؛ ابوالقاسم شمسى مقيم آلمان چندى پيش در گالرى خاورميانه نقاشیخط‌هايش را به تماشا گذاشته بود و اينك نسل تازه‌اى از آثارش در هفت‌نگاه هفتم رونمايى شده است؛ قيمت ٤ ميليون و ٥٠٠هزار تومان براى نقاشیخط متفاوت اين هنرمند حدودا ٦٠ ساله فرصت خوب خريد است.
تاها بهبهانی، مجسمه‌ساز پيشكسوت كه به آفريننده پرندگان آهنى معروف است با دو مجسمه در هفت‌نگاه شرکت دارد كه يكى از آنها در روز اول نمايشگاه فروخته شد؛ او گفت: «من در بیشتر دوره‌های هفت‌نگاه حضور داشتم و این نمایشگاه همیشه برای من حادثه خوبی است، چون اتحاد این هفت گالری برایم خیلی مهم است و فکر می‌کنم تأثیر مهمی در روند تکاملی هنرهای تجسمی دارد. این‌جا بازار هنر است و می‌تواند سلیقه‌های مختلف را پوشش دهد. بعضی به دلیل علاقه به هنر پیشکسوتان به دنبال آثار آنها می‌آیند و عده‌ای به دنبال کار جوانان هستند. هفت‌نگاه موفق شده است تلفیقی از کارهای جوانان و پیشکسوتان به کسانی که اقتصاد هنر را دنبال می‌کنند، ارایه دهد.» بهبهانی ادامه داد: «کارهایم را در این نمایشگاه با قیمت کمتری نسبت به معمول ارایه کردم چون مایلم این‌گونه بازارها همیشه برپا باشند. برای من خیلی جالب است که یک فرد عادی کارم را بخرد. پشت فروش هر کار یک حادثه جالب وجود دارد که دلگرم‌کننده است. هر بار برخوردهای تازه‌ای ایجاد می‌شود و مخاطبان جدیدی پیدا می‌کنم.»
لیلا نورایی نقاش و انيماتور جوان كه نقاشی کوچکی با قیمت ٣٠٠هزار تومان را به نمایشگاه ارایه داده، گفت: کارم در نمایشگاه هفت‌نگاه یکی از مجموعه‌ای است که با تکنیک کلاژ و راپید در ابعاد 20 در30 سانتی‌متر خلق کردم. در این تابلو فیگور یک زن در کنار بخش‌هایی از بدن گورخر قرار گرفته است. انتخاب گورخر به این دلیل بود که در طبیعت پوست بدنش خطای دید ایجاد می‌کند و حالت گرافیکی آن نماد پنهان‌کاری است. این حیوان را در کنار بدن زنانی قرار دادم که برای عکاسی مد استفاده می‌شوند. البته دیدگاه انتقادی به این موضوع ندارم بلکه می‌خواهم آن پنهان کاری و جذابیت‌هایی که به شکل مصنوعی ایجاد می‌کنند را نشان دهم.
او ادامه داد: تاثیر بعضی اتفاقات را باید در بعد زمان دید، ولی تجربه ثابت کرده است که همیشه کارهای گروهی تأثیر زیادی برای هنرمندانی که در کنار هم هستند و برای کسانی که آثار را می‌بینند، دارد. هنرمندها امیدوارند با فروش تعداد بیشتر کارها و نه قیمت بالای یک کار، شرایط اقتصادی بهتری برای آنها فراهم شود. اگر این فرهنگ به وجود بیاید که آثار هنری با قیمت‌های مختلف توسط طبقات مختلف خریداری شود، هنرمندها هم از آن بیشتر استقبال می‌کنند تا این‌که یک کار با قیمت بالا بفروشند.
رضا بانگیز، نقاش پيشكسوت هم یکی از چاپ‌های معروفش را به هفت‌نگاه آورده است. او در مورد کار خود گفت: تابلوی من «ماهی فروش کلاچای» نام دارد و مردی را نشان می‌دهد که یک چوب مخصوص را بر دوش گذاشته و دو طرف آن سبدهای ماهی آویزان است. این تابلو که 15میلیون تومان قیمت دارد، با تکنیک چاپ و نقاشی اجرا شده و رنگ آن سیاه و سفید است. به دلیل سال‌ها فعالیت در زمینه چاپ، با رنگ سیاه عجین شدم و از قرار گرفتن آن روی زمینه سفید خوشم می‌آید. در کارهایم معمولا موضوعات اجتماعی را استفاده می‌کنم و آنچه در جامعه می‌گذرد را روی بوم می‌آورم.
بانگیز افزود: 7 گالری که با هم یکی شده‌اند واقعا زحمت می‌کشند و علاوه‌بر این‌که کار گروهی انجام می‌دهند، فرهنگ‌سازی هم می‌کنند. نمایشگاه گروهی باعث می‌شود بیننده نمایشگاه زیادتر شود و در نتیجه علاقه به هنر بیشتر می‌شود. فروش کار به یک مخاطب عادی لذت زیادی دارد. برای من پیش آمده کسی در نمایشگاه کارم را دیده و انتخاب کرده و وقتی از او درمورد خریدش سوال کردم، گفته است از آمریکا آمده تا چند اثر از هنرمندان ایرانی را بخرد و در خانه خود قرار دهد. این‌که یک نفر اثر هنرمند را برای خانه خود ببرد حس خیلی خوبی دارد.