شهروند| عاشورا و تاسوعای امسال زباله کمتری در خیابان‌ها ماند؛ این کاری بود که شرکت‌کنندگان در مراسم عزاداری، هیأتی‌ها، روحانیون و تشکل‌های محیط زیستی با هم انجام دادند. هنوز از محرم رد نشده‌ایم اما محرم امسال با سال‌های پیش فرق دارد. این را می‌شود در عکس‌هایی که با هشتگ «محرم بدون زباله» دست به دست می‌شود، دید؛ از وانتی که پشتش نوشته: «در صورتی که سطل زباله‌ای در نزدیکی شما نیست، جهت رفاه حال پاکبانان عزیز زباله‌های خود را در ماشین من بیندازید» تا زباله جمع‌کردن عضو شورای شهر و قرار «پاکبانی» فعالان محیط زیستی در نزدیکی هیأت‌های
 عزاداری.
این اتفاق افتاده چون آمارهای گوناگون از تولید و مصرف بالای مواد پلاستیکی در ایران می‌گوید. اگر این واقعیت در مشاهدات ما به چشم نیامده، شاید نگاهی به این جمله‌ها کافی باشد: «ایران با مصرف ۵۰۰‌هزار تن پلاستیک در سال پنجمین کشور مصرف‌کننده پلاستیک است»، «میزان تولید پلاستیک در کشور حدود ۲۴۸‌هزار تن در‌ سال است»، «مصرف پلاستیک در ایران سه برابر بیشتر از میزان مصرف جهانی است»، «آمارهای مختلف نشان می‌دهد که سالانه حدود ۲,۱ تا ۲,۴‌میلیون تن پلاستیک در ایران مصرف می‌شود» و «بر اساس گزارش کمیسیون آب، محیط‌ زیست و اقتصاد سبز اتاق ایران در‌ سال 95 میزان تولید پلاستیک در داخل برابر با 248‌هزار تن در ‌سال و میزان مصرف مواد پلاستیکی اعم از تولیدات داخلی و وارداتی بالغ بر 2.1‌میلیون تن در‌ سال برآورد شده است». همه این آمارها و مشاهدات را باید گذاشت کنار این گزاره: 2 تا 4 قرن طول می‌کشد تا ظروف پلاستیکی یک‌بارمصرف در طبیعت تجزیه شوند. همین آمارها و مشاهدات باعث شد که عاشورا و تاسوعا به‌ عنوان یکی از مهمترین زمان‌های مصرف ظروف پلاستیکی، نقطه عطفی برای شروع فعالیت‌های محیط زیستی باشد. امسال هم آغاز یک حرکت تازه بود برای کمتر ریختن زباله.
غوغای محیط زیستی‌ها در محرم
امسال تصویر آزاردهنده تپه‌های ظروف یک‌بارمصرف در کوچه‌ها و خیابان‌ها کمتر به چشممان آمد. این اتفاق خوب حاصل برنامه فعالان محیط‌ زیست و هیأتی‌ها در روزهای عاشورا و تاسوعا بود. از دو روز پیش عکس‌های این گروه‌ها که با کلاه‌ها و کاورهای یک رنگ میان سیاه‌پوشان به جمع‌کردن زباله مشغول‌اند، دست به دست می‌شود و باعث واکنش‌های زیادی شده است. می‌شود تعدادی از این فعالیت‌ها را مرور کرد:  
 حجت نظری، عضو شورای شهر تهران در مراسم عزاداری روز عاشورا در کنار فعالان محیط‌ زیست به صورت داوطلبانه زباله‌های خیابان رودکی تهران را جمع‌آوری کرد.
«من هم یک پاکبانم» عنوان برنامه پاکسازی معابر شهر ایلام به همت انجمن مردم‌نهاد دوستداران محیط‌زیست ایلام. آنها پس از پایان مراسم عزاداری روز عاشورا در میدان 22 بهمن جمع شدند و مسیر بزرگی را از ظروف یک‌بارمصرف خالی کردند.
دوستداران محیط‌ زیست در اهواز مراسم شام غریبان را برای یک حرکت متفاوت انتخاب کردند. این گروه برای برگزاری محرم بدون زباله سینی‌های ساخته‌شده از در بطری را بین عزاداران پخش کردند تا آنها شمع‌ها را روی زمین روشن نکنند.
گروه محیط زیستی «سرزمین ایده‌آل ما»  تمامی مسیر‌های عبور دسته‌های عزاداری شهر رشت را تمیز کردند. این گروه در طول امسال نذری بدون پلاستیک را تبلیغ کردند، مدیریت پسماند را آموزش دادند و پاکبانی کردند.
 یک هیأت عزاداری در شهر فومن بعد از مراسم عاشورا مسئولیت تمیزکردن محله را به عهده گرفت.
 اعضای جمعیت زیست‌محیطی یارپاق، در روز عاشورا معابر شهر خوی در تبریز را از ظروف یک‌بار مصرف پاک کردند.
  انجمن حامیان طبیعت زاگرس در اندیمشک برای فرهنگ‌سازی علاوه بر جمع کردن زباله‌ها و استفاده از شعارهای محیط زیستی، در دهه محرم نهال‌هایی میان مردم توزیع کردند و آنها را به حفظ محیط‌ زیست تشویق کردند.
 اعضای «جامعه سبز اندیش»  برای داشتن محرم بدون پلاستیک در روزهای عاشورا و تاسوعا در میادین اراک همایشی برای پاکسازی و جمع‌آوری ظروف یک‌بار مصرف برگزار کردند.
اینها همه با واکنش کاربران توییتر همراه بود؛ مثل دریا بیدل که نوشت: «بی هیچ عاری، تا تونستم لیوان‌های پلاستیکی ریخته روی زمین رو جمع کردم. مخصوصا اونا که پای درختا ریخته بود، ادای دِین کردم.» محمدرضا هم به استفاده از استکان به جای ظروف یک‌بار مصرف در هیأت‌ها اشاره کرد؛ اتفاقی که در نقاط مختلفی از تهران مشاهد شد: «امسال واقعا به واسطه استفاده خیمه‌ها توی مشهد از استکان، حجم زباله‌های اطراف خیمه‌ها و سطح شهر خیلی کمتر به چشم می‌آمد.» کاربران دیگر در مشهد به این موضوع اشاره کردند و نوشتند که در بعضی از خیمه‌های هیأت‌های بزرگ مشهد از استکان و نعلبکی استفاده شده است. سوگل هم با انتشار عکسی از سینی پر از استکان‌های شیشه‌ای چای در یک هیأت در آران و بیدگل نوشت: «بهش گفتم خیلی خوبه که ظرف یه‌بار مصرف ندارید. گفت آره این‌طوری سخت‌تره ولی برای محیط زندگیمون بهتره!»
کاهش استفاده از ظروف یک‌بار مصرف و روی آوردن به ظروف گیاهی که تجزیه آنها در طبیعت 6 ماه زمان می‌برد، اما هنوز باعث نشده که پلاستیک از مراسم مذهبی حذف شود یا دست کم کسی زباله‌اش را روی زمین رها نکند. از طرف دیگر گرانی ظروف یک‌بار مصرف در ایام محرم باعث کاهش مصرف نشد و با وجود این‌که پلاستیک تولیدی پتروشیمی‌ها به کشورهای دیگر صادر می‌شود، باز هم در تولید و استفاده این مواد رکورد زدیم.
کمتر زباله ریختیم اما مصرفمان مثل همیشه بود
سهیل اولادزاد، فعال و کارشناس محیط ‌زیست مازندران یکی از کسانی است که در فعالیت‌های محیط زیستی در روزهای عزاداری شرکت داشته است. او درباره این فعالیت‌ها به «شهروند» می‌گوید:  «امسال در نریختن زباله پیشرفت داشته‌ایم، اما در مصرف نه. خیلی از گروه‌های هیأتی، حتی بدون همکاری تشکل‌های محیط زیستی، به صورت خودجوش ظرف‌های یک‌بار مصرف را از روی زمین جمع‌آوری کردند و این برای ما یک پیشرفت است اما مثل همیشه مصرف کردیم؛ درحالی‌که می‌توانستیم مصرف را هم کاهش دهیم. می‌توانستیم، چون ما از گذشته برگزاری گسترده این مراسم را داشته‌ایم اما پذیرایی هیچ‌وقت با ظروف یک‌بار مصرف نبود.»
او خبر می‌دهد که پیش از محرم تشکل‌های محیط زیستی نشست‌هایی با هیأتی‌ها برگزار کرده‌اند، نامه‌نگاری‌هایی هم با نهادهایی مثل سازمان تبلیغات اسلامی درباره لزوم کاهش استفاده از ظروف یک‌بار مصرف و جمع‌آوری آنها انجام شده و علاوه بر این روحانیون هم همکاری و درباره این موضوع با مردم صحبت کردند. با این همه باز هم می‌گوید: «انتظار نداشتیم که اوضاع بهتر از قبل شود، اما این کارها و فعالیت‌های سال‌های اخیر تأثیر داشت و شاهد این بودیم که زباله کمتری ریخته شد.»
به گفته این کارشناس محیط ‌زیست، مناسبت‌های این‌چنینی فرصت خوبی برای گروه‌های فعال محیط‌ زیست است تا با مردم بومی صحبت کنند. اولادزاد هم  از این فرصت استفاده کرده و همراه با فعالان دیگر مازندران به میان مردم بومی رفته تا درباره شکار با آنها صحبت کند. او امسال شاهد بوده که در تکیه‌ها و مساجد روستاهای مازندران هم سفره یک‌بار مصرف استفاده نشده: «آنها اغلب از سفره‌های پارچه‌ای استفاده می‌کردند. سال‌های قبل فعالیت‌های این‌چنینی خیلی کمتر بود و طوری نبود که به چشم بیاید. راستش بعد از این همه زحمتی که سازمان‌های مردم‌نهاد برای نریختن زباله کشیده‌اند، خوشحال شدیم که دست کم این اتفاق به این گستردگی افتاد. با این همه باز هم تعداد مردمی که زباله‌هایشان را روی زمین و جوی رها می‌کنند خیلی بیشتر است. فرهنگ غالب، فرهنگ سابق است. اما باز هم ما به قدم‌های کوچک عادت داریم و فکر می‌کنیم فرهنگ‌سازی که قدم به قدم انجام شود، ماندگارتر است.»
محرم بدون زباله امسال باعث شده فعالان محیط زیست بیشتر از پیش سر ذوق بیایند و بخواهند نظیر چنین کاری را برای ماه رمضان و هر مناسبت دیگری که در آن مصرف ظروف پلاستیکی زیاد می‌شود، انجام دهند.