برابر قانون تنها افرادی می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند که به‌ صورت غیر ارادی از کار بیکار شده باشند و خروج از اشتغال به اراده و خواست آنها نبوده باشد؛ بنابراین کارگرانی که برخلاف میل و اراده خود بازخرید شوند ولی آماده کار باشند، از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند خواهند بود.
چنانچه کارگر استعفا یا ترک کار کند و یا بیکاری وی ناشی از خاتمه کار و تسویه‌حساب باشد، بیکاری غیر ارادی محسوب نشده و طبعا شامل دریافت مقرری بیمه بیکاری نخواهد شد؛ همچنین کارگرانی که برخلاف میل و اراده خود بازخرید شوند ولی آماده کار باشند از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند
 خواهند بود.
کارگر اخراجی پس از اخراج یک ماه فرصت دارد تا به هیأت‌های حل اختلاف وزارت کار مراجعه و درخواست مقرری بیمه بیکاری کند. در صورت عذر موجه مثل بیماری امکان مراجعه تا حداکثر سه ماه نیز وجود دارد. این مدت برای کارگرانی که از خدمت سربازی یا حضور در جبهه مراجعه می‌کنند و کارفرما از پذیرش آنها خودداری می‌کند، دو ماه است.
تشخیص ارادی و غیر ارادی بودن بیکاری بیمه‌شده‌ها نیز بر عهده کمیته‌ای متشکل از نماینده‌های اداره تعاون، کار و رفاه ‌اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی است. این در حالی است که شعب تامین‌ اجتماعی بر اساس معرفی اداره تعاون، کار و رفاه‌ اجتماعی در خصوص برقراری مقرری بیمه بیکاری برای بیمه‌شده‌ها اقدام می‌کنند.
چقدر مهلت داریم؟
بیمه‌شده‌ای که کار خود را به صورت غیر ارادی از دست می‌دهد، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری موضوع را به واحدهای اداره تعاون، کار و رفاه ‌اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.
کریم یاوری، مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت کار به ایسنا می‌گوید: هم‌اکنون بیش از ۲۳۰‌هزار کارگر که بدون میل و اراده از کار بیکار شده‌اند، مقرری بیمه بیکاری می‌گیرند که از این تعداد بیش از ۵۰‌هزار نفر متعلق به استان
 تهران هستند.
او با بیان اینکه مقرری بیمه بیکاری واجدان شرایط از همان روز اول شروع بیکاری آنها محاسبه و پرداخت می‌شود، می‌افزاید:   تنها کسانی استحقاق‌ گرفتن مقرری را دارند که واقعا بیکار شده باشند و ما اجازه نداریم مقرری بیمه بیکاری را به افراد شاغل بدهیم.
مزایای دریافت بیمه بیکاری
دریافت مقرری بیمه بیکاری برای افراد مزایایی دارد که قانونگذار آن را مد نظر داشته است. یکی از مزایا این است که تمام مدتی که فرد بیمه بیکاری می‌گیرد، برای او به‌ عنوان سابقه خدمت منظور می‌شود؛ یعنی ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت محسوب می‌شود. همچنین در صورت پیدا‌شدن کار در اولویت معرفی به واحدهای پذیرنده نیروی کار  و اشتغال به کار جدید قرار می‌گیرد.
شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری
متقاضیان برای دریافت بیمه بیکاری نباید تبعه کشورهای خارجی باشند. بیمه‌شده باید قبل از بیکارشدن حداقل 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد. همچنین بیمه‌شده‌هایی که به خاطر بروز حوادث غیرمترقبه نظیر آتش‌سوزی، سیل و زلزله بیکار می‌شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری نیاز به داشتن حداقل سابقه پرداخت حق بیمه ندارند و اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، می‌توانند مقرری بیمه بیکاری
 دریافت کنند.
بر اساس جدول ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، کارگران مجرد حداقل ۶ ماه و حداکثر ۳۶ ماه و کارگران متاهل حداقل ۱۲ ماه و حداکثر ۵۰ ماه با داشتن سابقه پرداخت حق بیمه می‌توانند از حمایت اجتماعی بیمه بیکاری برخوردار شوند. مجموع دریافتی هم نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰‌درصد متوسط مزد یا حقوق فرد بیشتر باشد.
فردی که از کار بیکار شده، موظف است حداکثر یک ماه (ظرف ۳۰ روز) بعد از تاریخ بیکاری وضع خود را به اداره کار محل اشتغال خود گزارش کند.
کارگرانی که از مقرری بیمه بیکاری استفاده می‌کنند، در صورت اشتغال مجدد،‌ مقرری بیمه بیکاری آنان قطع می‌شود. چنانچه مدت پرداخت بیمه بیکاری تمام شود یا اینکه فرد به کار جدیدی مشغول شود یا در صورت پیداشدن کار تخصصی‌اش از قبول آن خودداری کند، همچنین اینکه مشمول دریافت مستمری بازنشستگی و از کارافتادگی کلی شود، دیگر نمی‌تواند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کند. در صورتی که پس از برقراری مقرری بیمه‌ بیکاری مشخص ‌شود که بیکاری بیمه‌‌شده ناشی از اراده شخصی وی بوده یا بیمه‌شده بیکار اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده و به‌رغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری ادامه داده، باید وجوه دریافتی و کمک‌هزینه بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی مسترد کند.
یک اسـتثنا!
تنها استثنا در مورد سقف مدت زمان پرداخت مقرری بیمه بیکاری مربوط به افراد مسن مشمول قانون بیمه بیکاری است که در زمان وقوع بیکاری ۵۵‌سال یا بیشتر و ۱۰‌سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند. این قشر در صورت بیکاری و تا زمانی که مشغول به کار نشده‌اند، می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند.