ليلا مهداد| لباس چريکي، حسابي به قد و سبيل‌هاي بلند سفيدش مي‌آيد، پوتين‌هايش ابهت خاصي به او داده و به محض ورود همه را جذب تيپ و صداي رسايش مي‌كند. هفت‌سالي است دست همسر آمريكايي‌اش را گرفته و در پارك جنگلي باراجين زندگي مي‌كند، در دهكده طبيعت قزوين. «نادررضا نوري» متولد 1337 است و بر اين باور كه «آدم 60ساله مي‌تواند 600ساله باشد.» او بعد از بازنشستگي، تمام وقتش را صرف علاقه‌اش كرده، در دهكده طبيعت در ميان حيواناتش زندگي مي‌كند و به آموزش و تيمار آنها پرداخته و حفظ و زادوولدشان برايش اهميت زيادي دارد. «نوري» از كودكي به واسطه مادرش با حيوانات دوستي نزديكي داشته است. پنج‌سال بيشتر نداشته كه با پلنگي بزرگ مي‌شود و تجربيات همه اين سال‌ها باعث شده چيزي به‌عنوان غريزه را قبول نكند و تمام واكنش حيوانات را وابسته به هوشمندي بداند.
از «نادررضا نوري» برايمان بگوييد.
چهار فرزند دارم، دو دختر و دو پسر. ايلخان، رئيس فدراسيون نجات غريق و آب‌درماني كشور است. دل‌شير برق خوانده و مجموعه حيات‌وحش كرج در پارك چمران را دارد. يكي از دخترهايم دانشجوي دكتراي شهرسازي است و ديگري در رشته دامپروري تحصيل مي‌كند. همسرم موسيقي خوانده و آمريكايي است اما علاقه زيادي به حيوانات دارد. در واقع خوب دروتخته با هم جور شديم. واقعا هيچ كسي نمي‌توانست با من زندگي كند. در يكي از دانشگاه‌هاي آمريكا مهندسي عمران خوانده‌ام و تخصصم مهندسي رزمي زلزله و سازه‌هاي سنگين زيرزميني است.
رد پاي شما را مي‌توان در متروي تهران هم ديد، از آن دوران بگوييد.
زمانی كه افسر مهندس بودم، متروي تهران را به‌عنوان ساخت پناهگاه‌هاي تهران شروع كردم و افتخار اين را داشتم که به‌عنوان مدير راه‌اندازي فعاليت كنم و در همان زمان با دو مدير خوب همكاري داشتم؛ ابراهيمي و محسن هاشمي و در آن دوران خطوط كرج را راه‌اندازي كرديم.
كارهاي محيط‌زيستي‌تان را از چه سالي شروع كرديد؟
با 40سال سابقه بازنشسته شده‌ام، البته به اين دليل كه تمام مدت كارم ضريب سختي كار و زيان‌آور را شامل شد و بعد از آن كارهاي زيست‌محيطي كه يكي از علايق و دغدغه‌هايم بود را شروع كردم. در اين زمينه قزوين رغبت نشان داد و در بوستان بارجین كارم را شروع كردم. ما انصاري‌ايم، از رگه انصاري بزرگ و در خانواده نزدیکی با حيوانات هميشه وجود داشته و اين مسئوليت در هر دوره به عهده كسي بوده است تا جايي كه به خاطر دارم مادرم اين كار را مي‌كرد و من به‌عنوان پسر ارشد اين مسئوليت را به عهده گرفتم.
قبل از آمدن به قزوين و ساكن‌شدن در دهكده طبيعت هم به اين اندازه با حيوانات رابطه نزديك داشتيد؟
در دوران كودكي‌ام هميشه 50-40 حيوان دست‌وپا شكسته و تيرخورده داشتيم، البته همه اهلي و اين حس و حال از من به پسر دومم شيردل رسيده است. قبل از اينجا ما در كرج زندگي مي‌كرديم و تنها خانه‌اي بوديم كه مجوز نگهداري شير تا گرگ را داشتيم، براي همين زماني كه به قزوين آمديم، حدود 550 حيوان را آورديم پارك حيوانات. واقعيت امر اين است كه سازمان محيط‌زيست و سازمان نظام دامپزشكي آشنايي كاملي با فعاليت‌هاي ما دارند و براي همين مي‌توانيم از هر حيواني نگهداري كنيم؛ اگرچه يكي ديگر از فعالیت‌هاي اين پارك تيمار از حيوانات آسيب‌ديده است و در كنار آن سعي دارد از انقراض بعضي حيوانات جلوگيري كند.
در اين دهكده حيوانات مختلفي به چشم مي‌خورند، آنها را چه كساني به شما مي‌سپارند؟
بيشتر حيوانات اين پارك را سازمان محيط‌زيست، سازمان دامپزشكي يا مردم مي‌آورند و از سال 91 كه كارمان را شروع كرده‌ايم، رويه به همين شكل بوده، البته بايد به اين مسأله اشاره كنم كه تمام اين فعاليت‌ها با هماهنگي سازمان محيط‌زيست انجام مي‌گيرد.
پراكندگي گونه‌هاي جانوري به چه شكل است؟
با جرأت مي‌توان گفت؛ دام اهلي‌شده دنيا 14هزارسال پيش از پرشيا رفته است! از اسب، بز و گوسفند تا... واقعيت اين است كه بيشتر دام‌هاي اهلي دنيا از پرشيا به ساير نقاط دنيا برده شده‌اند اگرچه بخشي از آنها به افغانستان و پاكستان تعلق دارند. در حقيقت ريشه تمام دام‌ها اينجاست.
از دامپزشكاني كه با شما همكاري دارند، بگوييد.
پارك حيوانات از تمام نقاط كشور دامپزشكاني را به خود اختصاص داده است و بيشتر آنها با اين پارك همكاري دارند، البته بيشتر اين همكارها بلاعوض است و هيچ چشمداشتي در قبال همكاري‌شان ندارند.
چند پرسنل تحت‌نظر اين دهكده مشغول به كارند؟
پارك حيوانات باعث ايجاد شغل براي چندهزار نفر شده است، به اين معنا كه حدود چندهزار پرسنل در پارك فعاليت مي‌كنند اما تعداد افرادی كه با حيوانات كار مي‌كنند، به 25نفر مي‌رسد كه آموزش‌هاي لازم را مي‌بينند. من و همسرم تنها آدم‌هايي هستيم كه در پارك زندگي مي‌كنيم.
اين دهكده مجهز به چه امكاناتي است؟
ان‌شاءالله امسال اولين بيمارستان حيات‌وحش كشور افتتاح مي‌شود. در همين پارك حيوانات قزوين و نخستين قرنطينه حيات‌وحش هم مراحل تكميل را پشت‌سر گذاشته است، البته ما كافي‌شاپي را هم داريم كه خانواده‌ها مي‌توانند با فرزندانشان در كنار حيوانات وقت بگذرانند و اين در كنار استاديومي است كه تمام صندلي‌هايش از سنگ تراشيده شده است. در اين دهكده، آشنايي كودكان با حيوانات را هم داريم. در اين باغ‌وحش حتي بچه گرگ و بچه شير هم داريم و كودكان مي‌توانند از نزديك حيوانات را لمس كنند و با آنها آشنا شوند. يكي از اهداف ما در اين باغ‌وحش اين است که قصه‌هايي مانند شنگول‌ومنگول از ذهن كودكان پاك شود. به نظرم اين داستان بدترين قصه دنياست. براي بچه‌هاي كوچك تعريف مي‌كنيم كه گرگ در لباس مادر رفته و... و هربار كودك به مادرش نزديك مي‌شود، به اين فكر مي‌كند؛ مادرش است يا گرگي كه در جلد مادرش رفته!
دیگر اهداف دهكده طبيعت چیست؟
يكي از كارها جلوگيري از انقراض حيوانات است؛ كاري كه نياز به مطالعات علمي- پژوهشي دارد و اين در كنار التيام حيوانات آسيب‌ديده است. در اين دهكده مطالعاتي در زمينه نحوه نگهداري حيوانات هم انجام مي‌شود؛ به‌عنوان مثال با كاركردن روي چند خرس در سن‌هاي مختلف و نهايتا زايمانشان در اينجا پروتكل نحوه حفظ خرس را تهيه كرده‌ايم و به اين مهم دست يافته‌ايم كه چطور مي‌توان خرس‌ها را در طبيعت حفظ كرد.
با توجه به تجربيات‌تان ريشه مشكلات زيست‌محيطي كه با آنها درگيريم را در كجا مي‌بينيد.
مسائل متعددي دست‌دردست هم داده‌اند تا امروز ما با اين مشكلات دست‌وپنجه نرم كنيم اما يكي از ريشه‌هاي اين مشكلات را كه نقش مهم و اساسي هم دارد، بايد در ناآگاهي مردم جست‌وجو كرد؛ متاسفانه مردم را روشن نمي‌كنيم. در سيستان‌وبلوچستان بسياري از آدم‌ها با خرس مشكي مشكل دارند، چون ميوه درختي كه ميوه‌اش شبيه خرماست را مي‌خورند درحالي كه خرس‌ها با خوردن اين ميوه و دفع آن در طبيعت به تكثير اين درخت كمك مي‌كنند يا در الموت زنبوردارها مخالف خرس‌ها هستند، درحالي كه خرس‌ها با خوردن گل‌ها و دفع آنها در طبيعت به چندبرابرشدن اين گل‌ها كمك مي‌كنند.
چرخه حيوانات و تأثير آنها بر محيط‌زيست به چه شكل است.
بگذاريد پاسخ اين سوال را با مثال شروع كنم. چرا جنگل‌ها مي‌سوزند چون ما گرازها را مي‌كشيم. هر حيواني وظيفه‌اي در طبيعت دارد. گراز، تراكتور طبيعت است. دندان‌هاي مثل خيش او زمين را زيرورو مي‌كند. گراز ريشه گياهان را مي‌خورد و علف‌ها را زير خاك مي‌كند و سوختن جنگل‌ها به حداقل مي‌رسد. واقعيت اين است كه اگر پلنگ‌ها از بين بروند، گرازها و جوجه‌تيغي‌هاي بزرگ جنگل‌ها را از بين مي‌برند. چرا تهران غرق موش شده؟ چون جغدها و پرنده‌هاي شكاري كوچ كردند و خيلي از كلاغ‌ها رفته‌اند و حالا شهر پر از موش شده و بعد از مدتي روباه‌ها مي‌آيند و بعد نوبت به آمدن گرگ‌ها مي‌رسد. در حقيقت زماني مي‌توانيم، بگوييم كشورمان قابل زندگي است كه سر هر شهري دو لك‌لك لانه كرده باشد، كبوترها و گربه‌ها باشند.
يكي از اهداف دهكده برگرداندن حيوانات آسيب‌ديده به زيستگاه‌شان است؛ در اين ميان تكليف حيواناتي كه چنين توانايي را هيچ‌گاه پيدا نمي‌كنند، چيست؟
پاركي در حال راه‌اندازي است تا در آن از حيوانات نگهداري شود. پاركي مناسب با زيستگاه حيوانات كه منطقه وسيعي است و بازديدكنندگان مي‌توانند بخشي از آن را پياده‌روي و بخشي را با خودرو طي كنند. در اين پارك قرار است حيوانات آسيب‌ديده مورد مطالعه و تحقيق قرار بگيرند و حيواناتي كه به دليل آسيبي كه ديده‌اند و توانايي بازگشت به طبيعت را ندارند در اين پارك زادوولد كنند و فرزندانشان به طبيعت برگردند، البته آشپزخانه حيوانات هم در دست احداث است؛ آشپزخانه‌اي كه قرار است محل نگهداري دارو و كنسانتره باشد كه به همين منظور به سردخانه‌هايي با دماهاي مختلف مجهز خواهد شد.
يكي از موارد شگفت‌انگيز دهكده، خانه چوبي است كه با حركت دست تكان مي‌خورد و كمي از سطح زمين بالاتر است.
بله، خانه زلزله. اين خانه را كه تكان مي‌دهيد حالت زلزله پيش مي‌آيد و مي‌توانيم به كودكان آموزش بدهيم چطور در زلزله رفتار كنند. واقعيت امر اين است كه مشكل ما زلزله نيست، بلكه سردرگمي در زلزله است. در كشورهاي زلزله‌خيزي مانند ژاپن يكي از بچه‌هاي كودكان خانه زلزله است، البته صحبت‌هايي انجام گرفته که در تمام شهرها در پارك‌ها در مقياس كوچكتر خانه‌هاي زلزله را داشته باشيم.
در دهکده دیگر مشغول چه تحقیقاتی هستید؟
در اين دهكده روي تمامي حيوانات تحقيق مي‌شود؛ نوع رفتار، زيستگاه، موارد موردنياز براي حفظ نسل‌شان و ... اگرچه تحقيقات سطح وسيع‌تري دارد. به‌عنوان نمونه ما بز كوهي سفيد دورگه‌اي داريم كه ايراني - فرانسوي است و مي‌توان گفت پرشيرترين بز دنيا به حساب مي‌آيد و به همين منظور روي آنزيم شير اين بز تحقيقات زيادي صورت گرفته؛ تحقيقاتي در زمينه خواص دارويي آن.
علم به ما كمك مي‌كند تا تحقيقات دقيق‌تري در مورد حيوانات و جهان پيرامون‌مان داشته باشيم يا نه اين انسان است كه موارد موجود در طبيعت را كشف مي‌كند؟
به‌واقع بايد بگوييم نيرویی در حيوانات وجود دارد كه در ميان انسان‌ها نمي‌توان آن را يافت و هنوز بسياري از آنها براي ما ناشناخته است. به‌عنوان مثال ايگوآنا چشم سوم فعال دارد به‌طوري كه هنوز چشم سوم دالايي‌‌لاما بسته است.(باخنده) ايگوآنا علاوه بر چشم سوم كه با عصبي به مغز اتصال دارد زمان راه رفتن زبانش را به زمين مي‌زند تا مختصات را به دست بياورد و راحت‌تر به مكاني كه دوست دارد، برسد! يكي ديگر از ويژگي‌هاي اين حيوان اين است كه از هرجا دمش را حيواني سفت بگيرد دمش را رها مي‌كند و به مرور زمان دم جديد درمي‌آورد و بعضي از آنها حتي زماني كه پايشان را از دست مي‌دهند پا در مي‌آورند و اين در حالي است كه ما به دنبال ساختن اعضاي بدن هستيم.به عنوان مثال تمام پشت كوروكوديل سلول‌هاي خورشيدي است و اگر پشتش را با پارچه مشكي بپوشانيد به هيچ‌وجه خورد و خوراك نمي‌كند و حركتش متوقف مي‌شود و متابوليسمش را به صفر مي‌رساند.
اینجا بازداشتگاه حيوانات هم دارید، درست است؟
حيواناتي كه باعث آزار همنوعان‌شان يا مردم شوند يا شيطنت كنند در اين بازداشتگاه‌ها نگهداري مي‌شوند تا متوجه كار زشت‌شان شوند و بعد از آن به ميان بقيه برمي‌گردند، البته به شرط خوب شدن اخلاق‌شان.
در آينده قرار است دهكده طبيعت چه تغييراتي کند؟
يكي از برنامه‌هاي پيش‌رو كه اجرايي شدن آن تاثير خوبي بر فعاليت‌هاي پارك خواهد داشت، فرستادن بعضي از اساتيد به هند، آفريقا و چين است، چون اين كشورها سابقه 300 ساله در زمينه نگهداري از حيوانات را دارند و براي همين تصميم داريم اساتيد را براي آموزش به اين كشورها بفرستيم تا در اين عرصه قوي‌تر ظاهر شويم.