شهروند| اوایل هفته جاری خبری درباره محکومیت جالب دو حیوان‌آزار منتشر شد. این دو مجرم به دلیل آزار و اذیت یک روباه ماده در یکی از روستاهای شهرستان هوراند آذربایجان‌شرقی از سوی دادگاه شهرستان به  500 ساعت خدمات رایگان ‌زیست‌محیطی، مطالعه یک کتاب درباره نقش و اهمیت حیوانات در طبیعت و توزیع 50 جلد از همان کتاب در روستای محل وقوع جرم محکوم شدند. این خبر را برای نخستین بار رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان هوراند رسانه‌ای کرد. به گفته او این دو مرد جوان یک قلاده روباه گرفتار در چاه را با سنگ و چوب شکنجه کرده و باعث مرگ این حیوان شده بودند. درنهایت اما این دو حیوان‌آزار با پیگیری‌های محیط‌زیست از سوی پلیس دستگیر و در اختیار دادگاه قرار گرفتند و قاضی این پرونده هم در اقدامی قابل توجه این دو مرد جوان را با احکام جالبی مجازات کرد.
ابراهیم رنجیرزاده قاضی این پرونده است. او پیش از این هم چنین احکامی را صادر کرده است. خودش می‌گوید صدور چنین احکامی بازدارندگی بیشتری دارد و می‌تواند از ارتکاب مجدد این جرایم جلوگیری کند، به همین دلیل هم ترجیح می‌دهد به جای روانه کردن مجرمان به زندان، آنها را با احکام جایگزین محاکمه ‌کند. این قاضی جوان معتقد است که زندان برای برخی از جرایم کارایی را لازم را ندارد و حتی باعث بروز مشکلات و بزه‌های دیگری می‌شود که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم جامعه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
چه شد که تصمیم به صدور چنین حکمی گرفتید؟
 به هرحال چند وقتی است که قوه قضائیه و قضات به سمت صدور احکام جایگزین رفته‌اند که دلایل خاص خودش را دارد. به هرحال هدف نهایی از مجازات متنبه شدن مجرم و آگاهی او از کار خلافی است که انجام داده است. درنهایت هم مجرم پس از تحمل حکم باید به جامعه بازگردد. وقتی می‌توان با احکام مختلف و بدون زندان به این هدف رسید، چرا نباید این کار را کرد؟   البته این احکام همه در چارچوب قانون است. من هم براساس همین قانون تشخیص دادم این دو نفر را به جای زندان به ارایه خدمات رایگان محکوم کنم.
این متهمان دقیقا چه جرمی مرتکب شده بودند؟
این دو نفر یک روباه ماده را که در چاه گیر افتاده بود، شکنجه کرده و با چوب و سنگ به جان این حیوان بی‌گناه افتاده بودند. متاسفانه این روباه در اثر شکنجه آنها جانش را از دست داد.
متهمان نوجوان بودند؟
نه. یکی از آنها 35 ساله بود و نفر دوم 40‌سال داشت.
آنها چطور شناسایی و دستگیر شدند؟
یکی از اهالی روستا به‌طور اتفاقی در همان لحظه از آن محل رد می‌شده که با تلفن همراه از حیوان‌آزاری و شکنجه این روباه فیلمبرداری می‌کند، بعد هم موضوع را به محیط‌زیست اطلاع می‌دهد. مسئولان این سازمان هم پلیس را در جریان این حادثه قرار می‌دهند و این افراد تحت تعقیب قرار می‌گیرند و درنهایت شناسایی و بازداشت می‌شوند.
از زمان ارتکاب به جرم تا دستگیری و صدور حکم چقدر زمان برد؟
حدود 2 ماه، یعنی اواخر خردادماه روباه ماده به دنبال شکنجه این دو نفر کشته شد و چند روز پیش هم حکم آنها صادر شد.
اگر قرار نبود حکم جایگزین صادر شود، این دو نفر چه مدت را باید در زندان سپری می‌کردند؟
با توجه به این‌که متهمان این پرونده سابقه‌دار نبودند، 4 ماه زندان برای آنها درنظر گرفته می‌شد. اما همان‌طور که گفتم به عقیده من زندان برای این گونه از مجرمان کارایی لازم را ندارد، به همین دلیل من این دو نفر را به انجام 500 ساعت خدمات رایگان به‌عنوان همیار محیط‌زیست و خواندن یکی از کتاب‌هایی که در مورد نقش و اهمیت حیوانات در طبیعت یا نحوه ارتباط انسان با حیوانات است، زیر نظر اداره حفاظت محیط‌زیست و توزیع 50جلد از همان کتاب در روستا به‌عنوان جایگزین 4 ماه حبس تعزیری محکوم کردم.
یکی از مواردی که درخصوص صدور این گونه احکام جایگزین وجود دارد، نحوه نظارت بر انجام آن است. این‌که واقعا این دو نفر همه 500 ساعت خدمات رایگان را انجام می‌دهند یا آن کتاب را مطالعه می‌کنند.
هر حکمی پس از صدور به اجرای احکام ابلاغ می‌شود. احکام جایگزین هم از این قاعده مستثنی نیستند. نحوه نظارت هم برعهده قاضی اجرای احکام است، البته آن‌جا هم سازوکار مشخصی وجود دارد.   برای همین دو نفر، محیط‌زیست به صورت هفتگی گزارش فعالیت‌های آنها را برای اجرای احکام ارسال می‌کند یا درباره مطالعه کتاب، قاضی اجرای احکام از آنها درباره محتویات کتاب سوال می‌پرسد تا مشخص شود که واقعا این کتاب را خوانده‌اند یا نه؟ ضمن این‌که در صورت تخلف از حکم دادگاه، به پیشنهاد قاضی اجرای احکام و رأی دادگاه برای بار نخست یک‌چهارم تا یک‌دوم به مجازات آنها افزوده می‌شود و در صورت تکرار، مجازات حبس اجرا می‌شود. نظارت بر اجرای این احکام کار سختی نیست، اما چون تازگی دارد، برای برخی این سوالات پیش می‌آید.
شما پیش از این هم چنین احکامی صادر کرده اید؟
من حدود سه‌سال‌ونیم است قاضی دادگاه عمومی هستم. بله، قبل از این هم پرونده‌های مشابه دیگری وجود داشته است. برای مثال‌ سال گذشته یک نفر را به جرم شکار غیرمجاز به چند ساعت ارایه خدمات عمومی در حوزه محیط‌زیست محکوم کردم.
چرا بیشتر برای جرایم محیط زیستی احکام جایگزین صادر می‌شود؟
همانطور که گفتم ما در چارچوبی که قانون تعیین کرده، حکم صادر می‌کنیم. این گونه جرایم ظرفیت صدور احکام جایگزین را دارد، درواقع قانون به این دست از مجرمان فرصت داده است.