محمد ابراهیمی کارشناس انرژی
برگرداندن کارتهای مصرف سوخت تنها به دلیل اعمال مدیریت بر مصرف بوده است. امروزه بهینهسازی مصرف انرژی در جهان با توجه به محدودیت منابع و استمرار تکیه غالب اقتصادهای بزرگ و کوچک به منابع تجدیدناپذیر و فسیلی به امری بدیهی تبدیل شده است، بهنحوی که مدیریت بر مصرف بهعنوان بخشی از مسئولیت شهروندی در بسیاری از کشورها شناخته میشود.
این درحالی است که در ایران هنوز هم ضرورت مدیریت دولتی بر مصرف همچنان احساس میشود.
گذشته از این، ناهماهنگی تولید و مصرف برق در ماههای اخیر و همچنین مراجعه به میزان مصرف گاز در ایران در بخشهای کشاورزی، صنعتی و خانگی که به ترتیب 3.1 برابر، 1.8 برابر و 1.5 برابر متوسط مصرف جهانی است، زنگخطر بزرگی را برای اقتصاد کشور به صدا درآورده و مسئولان نفتی را هم ناگزیر به انجام اقدامات پیشگیرانه در حوزه مربوط به «بنزین» کرده است. اقداماتی که براساس اعلام وزارت نفت در گام نخست شامل فراخوان برای بازگرداندن «کارتهای شخصی سوخت» میشود.
در حال حاضر در کشور ما اطلاعات جزیی تکتک مصرفکنندگان انرژی در سامانههای مرتبط موجود است، ولی اطلاعات مربوط به مصرف بنزین پس از تکنرخی شدن بنزین و کمرنگ شدن جایگاه کارتهای شخصی سوخت با این جزییات وجود ندارد. از آنجایی که مدیریت بر مصرف در جامعهای که همچنان نیازمند نظارت است، امری اجتنابناپذیر بهنظر میرسد، لذا دولت ناچار است از بستر سامانه هوشمند سوخت و از ابزار کارت هوشمند برای جمعآوری اطلاعات پایه جهت برنامهریزی مصرف استفاده کند.
اگرچه در مزایا و محدودیتهای استفاده از سامانه فعلی هوشمند سوخت نظرات متنوعی وجود دارد، اما در شرایطی که شواهد اعمال محدودیت بر اقتصاد کشور درحال نمایان شدن است، بهرهگیری از این سامانه موجود بهعنوان بستر جمعآوری اطلاعات مصرف بنزین (بهعنوان کالایی استراتژیک و پرکشش) بهمنظور برنامهریزیهای میانمدت منطقی به نظر میرسد.
درحال حاضر بین تولید و مصرف بنزین در کشور ما هماهنگی وجود ندارد، به این معنا که با وجود وارد مدارشدن تولیدات فاز دوم پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیجفارس هنوز کشور از واردات بنزین بینیاز نشده و با توجه به شرایط جهانی، پیشبینی وقوع هر نوع محدودیت در واردات بنزین از الزامات مدیریتی است.
میزان تولید فعلی بنزین پالایشگاههای کشور در قیاس با آمارهای میانگین روزانه مصرف (که رقمی حدود 85میلیون لیتر در روز را نشان میدهد) همه حاکی از آن است که مصرف بنزین نیازمند مدیریت قهری دولتی است.
افزایش مصرف حدود 10درصدی بنزین طی سالهای اخیر گواهی میدهد که با فرض ورود تولیدات 12میلیون لیتری فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیجفارس در مدار مصرف، اگرچه در کوتاهمدت از واردات بینیاز خواهیم شد، اما نمیتوان به همین میزان بسنده کرد و برنامههای کوتاهمدت و میانمدت طرحریزی نکرد، چراکه ظرفیت تولید این پالایشگاه و سایر پالایشگاههای نفتی محدود بوده و سرمایهگذاری جدید برای افزایش تولید پالایشگاه، زمانبر و سرمایهبر بوده و مستلزم نیازسنجی و بررسی در حوزههای مرتبط با توجیه اقتصادی طرحهاست.
بههرحال باوجود تاکید دولت بر اینکه در حالحاضر برنامه قطعی برای استفاده از نظامهایی نظیر سهمیهبندی و بنزین چندنرخی وجود ندارد، اما رجوع دوباره به کارتهای شخصی سوخت را میتوان ابزاری در راستای اعمال مدیریت هرگونه شرایط دشوار دانست؛ ابزاری که به گفته عدهای از صاحبنظران در شرایط فعلی میتواند مباحثه در مورد سیاستهای مدیریتی بر مصرف بنزین را بهوسیله آمار و اطلاعات ذیقیمت آسانتر و سیاستهای مبتنیبر اقتصاد مقاومتی بخش مصرف انرژی و حوزه بنزین را شفافتر کند.