شیوا سعیدی، شهروند| هر کشوری در دنیا برای تأمین اقتصاد خود، نیازمند انرژی و منابعی است که توسعه را تضمین کند. این موضوع در خاورمیانه که به‌عنوان منطقه غنی و سرشار از نظر ذخایر انرژی محسوب می‌شود، به نظر چیز مهمی نمی‌آید اما در عمل این چنین نیست. مصرف انرژی در این منطقه به همین نسبت بالای ذخایر از دیگر نقاط جهان بیشتر شده است، زیرا تراکم جمعیتی و نوع مصرف بهینه در این مناطق در اولویت‌های چندم است. اغلب این کشورها اقتصادهای درحال رشد دارند و برای شکوفایی صنایع خود، نیازمند سوختند، اما از آن‌جا که به دلایل سیاسی و اقتصادی متعدد نتوانسته‌اند به‌طور کامل ظرفیت پالایش خود را به کار گیرند، همچنان به واردات سوخت وابسته‌اند. ایران، عربستان و عراق 3رقیب دیرینه در این منطقه هستند که هرکدام ذخایر قابل‌توجهی دراختیار دارند و همیشه در زمینه سوخت نیز با مشکلاتی روبه‌رو بوده‌اند. هرکدام از 3 کشور به انرژی کلانی نیاز دارند تا بتوانند اقتصادهای خود را بچرخانند و درست به همین دلیل، سوخت موضوع استراتژیکی در منطقه شده است. در همین زمینه در این گزارش تلاش شده است تا نگاهی به مشخصات بازار سوخت
 3 کشور رقیب منطقه‌ای داشته باشیم.

 عربستان  بزرگترین پالایشگر نفت منطقه  
عربستان سعودی یا شبه‌جزیره عربستان با اردن، کویت و عراق  در شمال و عمان و یمن در جنوب هم‌مرز است. عربستان چهاردهمین کشور بزرگ دنیا و دومین عضو بزرگ اوپک از لحاظ گستره جغرافیایی محسوب  می‌شود.
 این کشور 30‌میلیون نفری 18‌درصد ذخایر تثبیت شده نفت جهان را در اختیار دارد و بزرگترین صادرکننده نفت جهان به شمار می‌رود. بخش نفت و گاز این کشور 50 ‌درصد تولید ناخالص ملی عربستان را تولید می‌کند و حدود 85‌درصد درآمد صادرات نیز به همین بخش اختصاص دارد. هم‌اکنون عربستان با در اختیار داشتن ظرفیت پالایش 2.2‌میلیون بشکه‌ای بزرگترین پالایشگر نفت منطقه خاورمیانه است.
ظرفیت پالایش این کشور 2507 بشکه به ازای هر روز است و تولید محصولات پالایش شده آن 1841.7 بشکه در روز محاسبه شده است.
 این کشور 9 پالایشگاه تولید‌کننده بنزین، سوخت و دیزل، پترولیوم مایع، سوخت جت، کروسین(نفت سفید)  و دیگر محصولات نفتی  دارد. همچنین یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در زمینه پالایش محسوب می‌شود که بیشتر محصولات خود را صادر می‌کند. سرمایه‌گذاری عظیم دولتی در بخش پالایش یک مورد از دلایل این امر است. به‌عنوان مثال در می ‌2005، شرکت آرماکو   اعلام کرد پالایشگاه جدیدی در یانبو با ظرفیت 400 بشکه در روز خواهد ساخت. عربستان همچنین در کشورهایی مانند کره جنوبی، فیلیپین، یونان، هند و چین وارد بخش پایین دست تولید نفت شده است.
با وجود چنین ظرفیتی عربستان هنوز هم به واردات سوخت نیاز دارد تا اقتصاد خود را گسترش دهد. براساس آمار موجود این کشور نهمین وارد‌کننده بزرگ بنزین در دنیاست که در‌ سال 2010 میلادی 3.688 هزار «متریک تن» بنزین وارد کرده است. این روند تا‌ سال 2012 ادامه داشت اما در ماه ژوئن 2013  عربستان 45‌درصد از واردات سوخت خود کاسته و آن را به 4.5‌میلیون بشکه در همین ماه رساند. عربستان سعی دارد  استفاده از نفت و سوخت‌های فسیلی را در کشور خود بکاهد تا ذخایر بیشتری در اختیار داشته باشد.
به همین دلیل پروژه‌های عظیمی در زمینه انرژی خورشیدی و سوخت هسته‌ای دارد. اما رده این کشور در بخش صادرات بنزین پانزدهم است. عربستان در ‌سال 2010 میلادی 2.820‌هزار متریک تن بنزین صادر کرده است.
 براساس آمار سازمان ملل در  2010 میلادی عربستان نهمین کشور پرمصرف بنزین دنیا است. قیمت بنزین این کشور براساس تخمین‌ها  0.16 دلار است. این درحالی است که متوسط قیمت  بنزین در سراسر دنیا 1.27 دلار است. قیمت یک لیتر بنزین در عربستان 0.14 دلار است.

رشوه عراق به سرمایه‌گذاران صنعت نفت
عراق که درحال حاضر دومین تولید‌کننده بزرگ اوپک به حساب می‌آید با جمعیت 35‌میلیون نفری با ایران، کویت و عربستان‌سعودی هم‌مرز است. عراق علاوه‌بر نفت، گاز طبیعی،  فسفر و سولفور نیز تولید می‌کند. طبق آمار اوپک ظرفیت پالایش این کشور 830 بشکه در روز است و تولید محصولات پالایش شده آن 601.3 بشکه در روز محاسبه می‌شود.
آمار موجود برای میزان تولید بنزین این کشور نشان می‌دهد در ‌سال 1990 میلادی این کشور 70‌هزار بشکه در روز بنزین تولید کرد. اما در ‌سال 2000 میلادی تولید سوخت این کشور به 55‌ هزار بشکه در روز کاهش یافت. در این زمان عراق درگیر تحریم‌های متعدد و همچنین در آستانه جنگ بود. اما در سال 2010 میلادی به دنبال تثبیت سیاسی این کشور و سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش تولید و استخراج نفت میزان تولید بنزین آن به 71.79  هزار بشکه در روز رسید که نسبت به‌ سال قبل از آن 8.86‌درصد افزایش یافته بود.
براساس آمار سازمان ملل عراق یکی از واردکنندگان بنزین به حساب می‌آید و در 2010 میلادی سالانه 1.677 هزار متریک تن وارد
کرده است.
این کشور 2.472‌هزار متریک تن در 2010بنزین تولید کرد. این درحالی است که تولید بنزین ایران در همین‌ سال 12.084 و  عربستان‌سعودی 16.070‌هزار متریک تن بود. هدف برنامه استراتژیک 10 ساله عراق (17-2008) افزایش ظرفیت پالایش از 600‌هزار بشکه در روز به 1.5‌میلیون بشکه در روز است. زیربنای پالایش کنونی بسیار قدیمی است و انگیزش‌هایی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید و کنونی اعلام شده است. به‌عنوان مثال دولت برای ایجاد انگیزش سرمایه‌گذاری در این بخش به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد بهای محصولات پالایش شده را خود تعیین کنند. وزارت نفت، حداقل به مدت 50‌ سال نفت خام را با تخفیف در اختیار آنان قرار می‌دهد. وزارت اقتصاد  زمین موردنیاز برای احداث پالایشگاه را به مدت 50‌سال در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. سرمایه‌گذاران می‌توانند ایستگاه‌های نفت را داخل عراق ساخته و عملیاتی کنند و از همان‌جا محصولاتشان را  بازاریابی کنند. درحال حاضر این کشور 12 پالایشگاه دارد که
 6 واحد آن کوچک هستند و روزانه 30 تا 180‌میلیون بشکه در روز را پالایش می‌کنند. بزرگترین پالایشگاه  این کشور واحد صلاح‌الدین نام دارد که روزانه 310‌میلیون بشکه در روز را پالایش می‌کند.
همچنین ظرفیت پالایش 70‌میلیون بشکه در روز را درحال احداث دارد. قیمت یک لیتر بنزین در عراق 0.40 دلار است.

ایران در گیرودار بنزین استاندارد یورو5
براساس آخرین آمار ایران سومین تولید‌کننده بزرگ نفت درکارتل اوپک محسوب می‌شود؛ طبق آمار سازمان اوپک میزان صادرات نفتی ایران به 61923 ‌میلیون دلار در سال می‌رسد.
ظرفیت پالایش ایران 1714 هزار بشکه در روز است که البته ظرفیت تولید محصولات پالایش شده آن 1918.4 بشکه در روز است. 8‌سال جنگ و تحریم‌های ممتد سبب شد صنعت نفت و پالایش ایران رشد چندانی نداشته باشد.
 ایران در سال‌های گذشته همچنان یکی از واردکنندگان بزرگ بنزین بوده است. در سال 2008 ایران تقریبا 40‌درصد نیاز سوخت خود را از طریق واردات تأمین می‌کرد و به دلیل فقدان ظرفیت پالایش در 2009 ایران حدود 11‌میلیارد دلار صرف واردات سوخت کرد و حتی براساس آمار سازمان‌ملل در ‌سال 2010 میلادی کشورمان ششمین وارد‌کننده بزرگ بنزین بوده و 5.033 هزار متریک تن وارد کرده است.
پس از تحریم‌های 2010 میلادی وضع بنزین در ایران وخیم‌تر شد و ایران تصمیم به تولید سوخت گرفت. ظرفیت پالایشگاهی ایران در آن زمان روزانه 1.850‌میلیون بشکه در روز بود.
در سال‌های اخیر ایران 4 طرح جدید بنزین‌سازی و توسعه در پالایشگاه‌های نفت لاوان، اصفهان، بندرعباس و تبریز را در مدار بهره‌برداری قرار داد تا روزانه 127 تا 130‌هزار بشکه دیگر به ظرفیت پالایش طلای سیاه ایران افزوده شود. برهمین اساس بین سال‌های 2007 تا 2012 میلادی ظرفیت پالایش نفت خام و کاندنسیت گاز از یک‌میلیون و 600‌هزار به 3‌میلیون و 300‌هزار بشکه در روز رسید. در 2010 میلادی واردات بنزین به 30‌درصد رسید. از جولای 2010 میلادی ایران 280 تا 285‌هزار بشکه در روز بنزین تولید می‌کند. دولت در ‌سال 2010 اعلام کرد واردات بنزین را متوقف کرده و ظرفیت داخلی را افزایش داده است.
 اما در دولت جدید و در ‌سال 2014 میلادی اعلام شد ایران 10 تا 11‌میلیون لیتر بنزین را وارد می‌کند زیرا بنزینی که از گذشته داخل کشور تولید می‌شود با استاندارد یورو 5 همخوانی ندارد.
درحال حاضر ایران تلاش دارد استاندارد بنزین یورو5 را در بنزین تولیدی خود رعایت کند و در واحد‌های شازند و اصفهان به این استاندارد عمل می‌شود. قیمت یک لیتر بنزین در ایران 0.31 دلار است.