سهیلا روزبان - شهروند| بعد از رایگانشدن آب و برق مساجد، حالا نوبت به مدارس رسیده است. طرحی که این روزها در مجلس درحال بررسی است، اعتراض بسیاری از فعالان این صنعت را در پی داشته است. غلامرضا خوشخلق، مدیرعامل برق منطقهای تهران با انتقاد به این طرح بهارستاننشینها، از تجربه تلخ آب و برق مجانی میگوید: «بعد از مجانی شدن آب و برق در مساجد رشد مصرف در برخی از آنها تا 70درصد افزایش داشت.» او با بیان اینکه آب و برق دو کالایی است که ما از آیندگان قرض میکنیم، معتقد است که مجانی کردن آن به کسی کمک نمیکند و موجب افزایش مشکلات میشود. مسعود سرپک، مشاور شرکت برق منطقهای تهران که دادن یارانه بدون تدوین یک سازوکار مشخص را غیرعقلایی میداند، به «شهروند» گفت: دولت میتواند اعلام کند که به ازای هر دانشآموز 5 کیلووات ساعت برق رایگان در اختیار مدارس قرار داده میشود و هزینه مابهالتفاوت این میزان مصرف را خود مدارس باید پرداخت کنند. درواقع با این روش هم میتوان از مدارس حمایت کرد و هم اینکه جلوی اضافه مصرف را گرفت. نوذریپور، معاون شرکت آب و فاضلاب تهران از دیگر مخالفان تصویب این طرح است که اجرای چنین قوانینی را ضد مدیریت مصرف میداند. او به «شهروند» گفت: نسل بعدی ما که اتفاقا با بحران شدید آب دست و پنجه نرم میکند، در مدارس امروز تربیت میشوند، باید به آنها از همین امروز مدیریت مصرف را یاد داد.
48میلیارد تومان از درآمدهای
آب و فاضلاب کم شد
25.5درصد آب به حساب نشده در اقتصاد آب داریم. از این رقم حدود 13.5درصد مربوط به هدررفت واقعی و نشتیهای آب از شبکه مربوط است که مجددا وارد خاک و منابع آبی تجدیدپذیر میشود و 10.5درصد هدررفت ظاهری آب است که بخشی از آن به اتصالات غیرقانونی برمیگردد. آنگونه که کارشناس منابع آب وزارت نیرو توضیح میدهد 2درصد آبی که در کشور مصرف میشود معاف از پرداخت پول است. درواقع با یک حساب و کتاب سرانگشتی اگر سرانه مصرف آب شرب را 6میلیارد مترمکعب در نظر بگیریم حدود 120میلیون مترمکعب آب سالانه توزیع میشود که هیچ پولی بابت آن دریافت نمیشود، اما درحالی بسیاری از شرکتهای آب و فاضلاب شهری زیانده هستند که عدم پرداخت آببها 48میلیارد تومان از درآمدهای آن کم کرده است.
فهمی میگوید: وقتی انتظار داریم که شرکتهای آبفای کشور بهصورت خصوصی اداره شوند، نباید چنین هزینه سنگینی را به آنها تحمیل کرد. البته این میزان توزیع آب صددرصد رایگان بدون درنظر گرفتن آب مدارس است. بهطور قطع در صورت تصویب این قانون در مجلس، سهم آب رایگان از اقتصاد به 5درصد افزایش مییابد.
شرکتهای زیانده آب و فاضلاب شهری
البته این رقم جدای از زیان وارده به شرکتها به دلیل غیرواقعی بودن آببها در ایران است. آنگونه که بختیاری، مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران به «شهروند» میگوید: متوسط هزینه تولید هر مترمکعب آب خام یکهزار تومان است، درحالیکه همین آب تولیدی را به شرکت آب و فاضلاب تهران به قیمت هر مترمکعب ۶۰ تومان میفروشیم و درنهایت شرکت آب و فاضلاب نیز این آب را به ۴۰۰ تومان میفروشد، درحالیکه برای شرکت آب و فاضلاب نیز هر مترمکعب ۱۵۰۰ تومان هزینه دارد.
او با اشاره به اینکه امسال قیمت فروش آب خام به شرکت آب و فاضلاب ۱۵درصد افزایش یافته است، گفت: دولت ۲۰درصد قیمت تمامشده آب را از مردم دریافت میکند، بنابراین میتوان گفت آب ارزش واقعی خود را ندارد، به همین دلیل، مردم توجهی به هزینه ایجاد شده برای تولید آب ندارند و تلاشی هم برای مدیریت مصرف از خود نشان نمیدهند.
درواقع اگر متوسط هزینه تولید آب را 1200 تومان در نظر بگیریم، دولت به ازای هر مترمکعب حدود 800 تومان یارانه پرداخت میکند. یارانهای که در صورت ضرب در 6میلیارد مترمکعب آب شرب مصرفی به عدد بزرگ 4.8هزارمیلیارد تومان میرسیم.
شبکه فاضلاب از دیگر بخشهایی است که بیشتر هزینههای آن بر دوش شرکتهای آبفاست. آنگونه که خلیلی، روابطعمومی شرکت آب و فاضلاب به «شهروند» توضیح میدهد: شرکتها تنها 70درصد قیمت آببها را بهعنوان کارمزد شبکه فاضلاب از مشترکان دریافت میکنند. درحالیکه جمعآوری فاضلاب حدود 1200 تومان مترمکعب آب میخورد، مشترکان آب تنها 280 تومان پرداخت میکنند؛ همین مسأله بار مالی سنگینی را به شرکت تحمیل میکند.
پیشنهاد جدید برای کمک به مدارس
برای کمک به مدارس اعتباری بهطور اختصاصی جهت پرداخت هزینههای آب و برق در اختیار آموزش و پرورش قرار داده شود تا خود این سازمان آن را مدیریت کند. خوشخلق، مدیرعامل شرکت برق منطقهای تهران با تأکید بر اینکه قانونگذاران باید کمک کنند در منابع ملی صرفهجویی بیشتر شود، تصریح کرد: دقت نظر در قانونگذاری میتواند در این زمینه کمککننده باشد.
او با اشاره به عبور موفق از پیکهای سالهای گذشته، علت آن را برنامهریزی از نیمه دوم سال قبل عنوان کرد و گفت: امسال نیز از شهریورماه برای آمادهسازی به منظور عبور موفق از پیک 97 با وجود عقبافتادگیهایی که در برق تهران هست، اقداماتی را شروع کردیم.
خوشخلق با بیان اینکه ظرفیت منصوبه در تهران نسبت به متوسط کشور عقبتر است، اظهار داشت: نسبت ظرفیت منصوبه کل پستهای کشور به پیک 2.5 برابر بوده، درحالیکه این نسبت در برق تهران کمتر از 1.5 برابر است و این نشان میدهد که وضع در برق تهران حساستر بوده و با خارج شدن یک ترانسفورماتور از مدار مشکلاتی ایجاد و حتی منجر به خاموشی هم میشود.
عدم سرمایهگذاری بهموقع و کندشدن روند آن از سال 83 با طرح تثبیت قیمتها
این مقام مسئول علت این امر را عدم سرمایهگذاری بهموقع و کندشدن روند آن از سال 83 اعلام کرد و گفت: به دلیل تثبیت قیمتها از آن سال و با توجه به اینکه هزینه تمامشده طرحها در تهران نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر است و همچنین محدودیتهایی که در حین انجام طرحها در تهران وجود دارد؛ ازجمله اخذ هزینههای حفاری بسیار زیاد توسط شهرداری، اخذ مجوز کار، اجازه انجام کار تنها از ساعت 11 شب تا 5 صبح همگی موجب شده تا هزینه تمامشده طرحها نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر شود. مدیرعامل برق منطقهای تهران درخصوص طرحهای در دست اقدام این شرکت جهت عبور مطمئن از پیک بار تابستان 97 نیز گفت: حدود 500میلیارد تومان طرح به منظور عبور از پیک 97 در نظر گرفته شده که برخی به پایان رسیده و سایر این طرح نیز تا ابتدای سال آینده به پایان میرسد.
خوشخلق با بیان اینکه تجربه نشان داده قیمت میتواند در مدیریت بسیار موثر باشد، یادآور شد: در سال90 با شروع هدفمندی یارانهها و افزایش نرخ برق از 17تومان متوسط در کشور به 42تومان، رشد مصرف حدود 6درصدی به صفر کاهش یافت و حتی حدود 2درصد هم در این زمینه رشد منفی داشتیم که نسبت به سال 89 این کاهش مصرف نزدیک به 9درصد گزارش شد.
وی افزود: در سال بعد و با تغییر نرخ ارز و موازنه مالی این افزایش کمرنگتر شد و به روال گذشته برگشت، بنابراین قیمت میتواند در مدیریت مصرف تأثیرگذار باشد، هرچند که ما به دنبال افزایش قیمت نیستیم.
نصف مردم ایران زیر ۸هزار تومان در ماه پول برق میپردازند
«نیمی از مردم ایران قریب به ۵۱درصد از مشترکان ماهانه زیر ۸هزار تومان پرداخت قبض برق دارند و در مجموع ۶۷درصد مشترکان، هزینه زیر ۱۵هزار تومان برای مصرف ماهانه برق که مهمترین حامل انرژی است، را میپردازند.» با این وجود، واقعیشدن قیمت آب و برق در ایران مخالفان بسیاری دارد. هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی در اینباره میگوید: ارزانفروشی برق نهتنها کمکی به اقتصاد ملی نمیکند بلکه با یارانهای که به صورت مستمر در راه مصرف این حامل مهم انرژی پرداخت میکنیم، در جهت عکس بهینهسازی مصرف حرکت میکنیم.
معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی تصریح کرد: قیمت تمامشده تولید هر کیلووات ساعت برق بدون هزینه سوخت، 110 تومان در سال 96 است که بهطور متوسط 66 تومان در هر کیلووات ساعت از مردم دریافت میشود.