مژگان جعفری- روزنامه‌نگار| از کوچه‌پس‌کوچه‌های پشت ساختمان مجلس شورا و مسجد سپه‌سالار که میدان بهارستان را به سوی میدان شهدا بروی، به خیابانی وارد می‌شوی که تاریخ را در خود نهفته دارد؛ همان‌جا که روزگاری «ژاله» نامیده می‌شد و به یادگار جنبش مردم ایران در سال 1357 و مجاهدت‌های‌شان در مسیر پیروزی باورهای دینی و ملی بر حکومت ستم، امروز «مجاهدین اسلام» نام گرفته است. این‌جا دیگر همسایه‌ای پرآوازه نیز دارد؛ خیابان تاریخی «ایران» که بخشی از تاریخ معاصر ایران در یکصدسال اخیر را با خود به امروز آورده است، یک محله اعیان‌نشین از همان زمان که هنوز نیز ویژگی‌ها و اصالت روزگار قدیم را در این شهر پرهیاهو، با خود نگه داشته است. از مسیر پشت مجلس و مسجد سپه‌سالار که بگذری و در خیابان مجاهدین اسلام که به سوی میدان شهدا بیایی، روبه‌روی بیمارستان شفایحیاییان، یک مسجد کوچک اما زیبا آرام گرفته است؛ یادگار شکوهمند و استوار نیکوکاری‌های یک بانوی خوش‌ذوق. نزدیک‌تر که بروی، در کتیبه آبی‌رنگ مسجد، زیر نام «شفا» نوشته شده است «موقوفه بانو زيور يحياييان»!
بانو زیور و مسجد معتمدالملک
این خیابان تاریخی پایتخت، یک مسجد بیشتر ندارد؛ خیابانی که رخدادهای بزرگ تاریخی را در خود دیده، همین یک مسجد را دارد که یادگار بانویی نیک‌اندیش است. مسجد شفا در خیابان مجاهدین اسلام، یک نهاد ویژه برآمده از آیین نیکوکاری ایرانی است؛ یادگار بانویی که همچون همسر نیکوکارش، اثری جاودانه در این خیابان تاریخی بر جای نهاد. بانو زیور یحیاییان، همسر میرزا حسین خان معتمدالملک کارگزار خوش‌نام قاجاری، همانند همسر دارایی خانوادگی را در راه نیک هزینه کرد. معتمدالملک، املاک و دارایی خویش را برای ساخت بیمارستانی خیریه داد که شفایحیاییان نام گرفت و بانو زیور روبه‌روی همان بیمارستان، مسجدی ساخت و وقف کرد تا مسلمانان در آن‌جا عبادت کنند. مسجد شفا در خیابان مجاهدین اسلام، از نشانه‌ها و گواه‌های نیک‌اندیشی بانوان ایرانی در تاریخ معاصر به شمار می‌آید. آغاز مسیرمان به دنیای کوچک اما شگفت‌انگیز مسجد شفا، خیابان ضلع غربی خیابان مجاهدین اسلام است؛ جایی که خودروها و موتورسیکلت‌ها از پشت ساختمان مجلس شورا می‌آیند و می‌روند. قدم زدن در این خیابان و محله کنار آن، چه خاطره‌هایی که برای خیلی از تهرانی‌ها به یاد نمی‌آورد! این محله، روزگاری سراسر باغ و عمارت‌هایی بزرگ بود و برخی از مهمترین اعیان شهر در این‌جا می‌زیستند! پیشینه این مسجد به 66سال پیش بازمی‌گردد؛ زيور يحيایيان مسجد را به سال1329 خورشیدی روبه‌روی بیمارستانی بنیان گذارد که موقوفه و یادگار همسرش به شمار می‌آمد. او سپس با وقف این مسجد کوچک اما دل‌انگیز، آنان را به سلسله دیگر بناهای نیکوکارانه این شهر بزرگ پیوند داد. بانو زیور در آغاز مسجد را به یادگار همسر، «معتمدالملک» نام نهاد، اما حدود 4 دهه پیش به دلیل نزدیکی به بیمارستان شفایحیاییان که موقوفه خاندان معتمدالملک به شمار می‌آمد، «شفا» نامیده شد.
معماری ساده اما دلی دریاگونه
شکوه مسجد را از ساختمان و فضای کوچک آن یقینا نمی‌توانی دریابی؛ مسجدی که در زمینی به گستره 200مترمربع ساخته شده است، طبیعتا همچون بسیاری از مسجدهای بزرگ این سرزمین نمی‌تواند از جنبه‌های معمارانه جلوه بنمایاند، اما آنچه این بنای کوچک را شکوهمند ساخته، اندیشه‌ای نیک به شمار می‌آید که بنیان‌گذار و واقف آن در ریختن بنای آن داشته است. ساختمان مسجد شفا آن‌گونه که به چشم می‌آید، یک بَر دارد و تنها از جنوب، یعنی از خیابان مجاهدین اسلام می‌توان به آن وارد شد. معماری آن از شیوه ساختمان بناهای دینی در تاریخ ایران اسلامی الگو گرفته است؛ به سبکی سنتی با آجركاري و كتيبه‌هاي معرق و كاشي‌كاري‌هاي اصيل ايراني در نماهاي درونی و بيروني. دو شبستان اصلي و فرعي، با یک فضاي خالي شش‌ضلعي به گونه‌ای چشم‌نوازانه پیوند یافته‌اند. كتيبه‌هاي كاشي‌كاري دورتادور اين فضا را پوشانده‌اند. مسجد شفا برخلاف بسیاری مسجدهای دیگر در همه ساعت‌های روز، فرای کارکردهای خود به‌عنوان مکانی برای نمازگزاری، عبادت و برگزاری آیین‌های دینی، از افرادی ویژه میزبانی می‌کند؛ آن‌گونه که اعضای هیأت امنای مسجد و مردم محله می‌گویند، این مسجد به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی به‌ویژه نزدیکی به ساختمان مجلس شورای اسلامی و بیمارستان‌های شفایحیاییان و طرفه، با روی باز به میزبانی مسافرانی می‌نشیند که برای دیدار نماینده شهر خویش یا همراهی بیماران‌شان در بیمارستان‌های یادشده به پایتخت آمده‌اند و جایی برای استراحت ندارند. اخیرا یکی از اعضای هیأت امنای مسجد در گفت‌وگویی رسانه‌ای، به میزبانی از 500نفر از مهمانان نمایندگان مجلس و خانواده همراه بیماران بیمارستان‌های پیرامون در مسجد اشاره کرده است که روزانه در این مسجد وقفی، نماز گذارده یا استراحت می‌کنند.
موقوفه‌ای که فخر یک خیابان و محله است
مسجد شفا، فخر و اعتبار خیابان مجاهدین اسلام و محله ایران است؛ صفایی که در این مسجد کوچک در دل پدیدار می‌شود، از پیشینه آن و نگاه نیک‌اندیشانه آن بانوی خوش‌ذوق و بخشنده برآمده است. این‌جا همچنین فخر وقف در محله‌ای تاریخی به شمار می‌آید، از آن‌رو که نام بانویی دیگر از زنان بزرگ این سرزمین را بر تابلوی بزرگ نیکوکاری ثبت کرده است. مسجد شفا به دلیل علاقه مردم محله تاریخی ایران و خیابان مجاهدین اسلام، با وجود کوچکی، صفای یک بنای اصیل دینی را با خود از گذشته به امروز رسانده است؛ بسیاری از بزرگان محله ایران و خیابان‌های پیرامون آن، با وجود مسجدهای بزرگ محله‌های نزدیک به آن‌جا اما برای راز و نیاز با پروردگار و برگزاری نماز و دیگر آیین‌های دینی از گذشته‌های دور به مسجد شفا می‌آمده‌اند. ساکنان به‌ویژه کاسبان محله هنوز از روزهایی سخن می‌رانند که نخست‌وزیر ایران، محمدعلی رجایی برای گذاردن نمازهای خود به مسجد شفا می‌آمد. از گذر زمانه دورتر که بروی، باز می‌توانی نام بزرگانی را بجویی که با مسجد شفا پیوندی استوار داشته‌اند.
پایان سفر؛ همراه با کاروان دیرینه نیکوکاری
سفر در دنیای دوست‌داشتنی یادگار بانو زیور یحیاییان، شتابان پایان می‌یابد. از مسجد كه برون مي‌آيم، صدای پراکنده آواز پرندگان بر درختان بلندقامت اين محله و خيابان، گویی رهگذر را به تالارهای تاریخ دعوت می‌کنند... هرچند ساختمان‌های کشیده، دیگر، کمتر می‌گذارند قامت بلند درختان پربرگ تهران به چشم بیاید، اما همین که به نوک این درختان از میان ساختمان‌های بلند نگاهی می‌اندازی، درمی‌یابی که این‌جا از گذشته روشن خود هنوز نشانه‌هایی دارد... مسجد شفا، موقوفه بانو زیور یحیاییان یکی از همان نشانه‌ها به شمار می‌آید... تو را به دیرینه کاروان نیکوکاری در تاریخ کهن ایران فرامی‌خواند... اینها نشانه‌های امید در روزگار دل‌فریب اما هراسناک کنونی‌اند... به یادت می‌آورند نیک‌اندیشی و نیکوکاری، کاروانی است که با همه دشواری‌های زمانه، در خاک این سرزمین ریشه دوانده است و پایانی ندارد... مسجد شفا، همچون بنیان‌گذار و واقفش «زیور» این خیابان و محله قدیمی است.