شهروند| پيشگيري از سوانح و حوادث بهانه‌ای براي برگزاري يك گردهمايي در سالن همايش‌هاي صداوسيما بود که قرار بود با میهمانان درجه يك كشوري برگزار شود؛ از معاون اول رئيس‌جمهوری، وزيران بهداشت، كشور، كار و امور اجتماعي و راه‌وشهرسازي گرفته تا نمايندگان مجلس و رياست صداوسيما. همه اين میهمانان اما نماينده‌ای براي شركت در اين همايش و صحبت درباره مهمترين چالش اين روزهاي كشور فرستادند و اين فرستادگان در پرداختن به «مشكلات در حوزه مديريت بحران كشور»، «حادثه‌خيزي كشور» و «توجه بيشتر به مسأله پيشگيري» يك كلام بودند.
رئیس جمعیت هلال‌احمر نخستين سخنراني بود كه پشت تريبون رفت و از نياز به اطلاع‌رساني و آموزش‌هاي عمومي در برابر افزايش تاب‌آوري حرف زد و اين‌كه احتمال بروز ۳۲ حادثه طبیعی در کشور وجود دارد: «اهمیت پیشگیری کمتر از مقابله با حوادث نیست اما شاهد هستیم که درصد زیادی از خسارات طبیعی و غیرطبیعی در کشور به دلیل بی‌توجهی به این حوزه ایجاد می‌شود. هر دستگاه و سازمانی در کاهش خطرات حوادث طبیعی مسئول و موثر است. دولت با تخصیص اعتبارات لازم و حمایت از نهادها می‌تواند زیرساخت‌های پیشگیری را تقویت کند. رسانه‌ها با برنامه‌سازی و آگاهی‌رسانی وزارت مسکن با سختگیری در زمینه ساخت بناها و بازسازی بافت فرسوده و هلال‌احمر با تربیت امدادگران خبره و آموزش رایگان امداد و کمک‌های اولیه می‌توانند در زمینه پیشگیری موثر عمل کنند.» على‌اصغر پیوندی ساخت برنامه‌هايي كه بتواند اهميت پيشگيري را تبيين كند، وظيفه رسانه ملي دانست: «جمعیت هلال‌احمر باید به‌عنوان متولی آموزش‌های همگانی امدادونجات، آموزش‌های رایگان امداد و کمک‌های اولیه را با شیوه‌های حضوری و غیرحضوری ارایه کند.» او معتقد است كه در نهايت با تجمیع و ترکیب فعالیت دستگاه‌های مختلف می‌توانیم به کشوری با تراز تاب‌آوری برسیم تا برای حوادث طبیعی و ملی و منطقه‌ای آمادگی داشته باشيم و در زمان مخاطرات هم خللی در نظم سیستم ایجاد نشود: «هلال‌احمر با ۲میلیون عضو داوطلب در دنیا جمعیتی شاخص است. لازم است با آسیب‌شناسی دقیق علت بروز حوادث و نقش نهادها را در آن مشخص کرد. هلال‌احمر در حوادث با سرعت در قلب حادثه حضور پیدا می‌کند و کار تأمین امنیت و اسکان آنها، ترویج ارزش‌های انسان‌دوستانه، خدمات بهداشتی- درمانی و دمیدن روح داوطلبی در جامعه را برعهده دارد.»
پیوندي در ادامه از حادثه كرمانشاه ياد كرد كه هلال‌احمر در آن بيش از 123ميليارد تومان كمك نقدي و غيرنقدي از سوي مردم جمع‌آوري كرده است: «۱۰ فروند بالگرد با بیش از ۳۰۰ پرواز، بیش از ۲۰۰ مصدوم زلزله کرمانشاه را در عرض یک هفته جابه‌جا کرد. هلال‌احمر ۲۰هزار تن کالای غیرنقدی با ارزش ۷۰میلیارد تومان و ۵۳میلیارد تومان کمک نقدی برای زلزله‌زدگان جمع‌آوری کرده است.» او اين را هم گفت كه در زلزله کرمانشاه هلال‌احمر تا هر زمان که لازم باشد، در کنار مردم باقی می‌ماند: «از ابتدای وقوع این حادثه تمامی نیروهای عملیاتی و واکنش سریع به همراه سگ‌های جست‌وجو در منطقه حاضر شده‌اند. تیم‌های امدادرسانی نیز بیمارستان‌های صحرایی را هم در حیاط بیمارستان تخریب‌شده سرپل ذهاب برپا کرده‌اند.»
26/10درصد مرگومیرها
به دلیل حوادث رخ می‌دهد
در ادامه نوبت به ایرج حریرچی، قائم‌مقام وزیر بهداشت كه به‌عنوان نماينده وزير بهداشت به اين مراسم آمده بود، رسيد؛ مسئولي كه آمار مرگ‌ومير ايراني‌ها از حوادث را بيان كرد: «حدود ۱۰.۲۶درصد مرگومیرها به دلیل حوادث رخ می‌دهد و از هر ۱۰ ایرانی، یک‌نفر به دلیل حوادث فوت می‌کند. در سال ۹۵ حدود ۷۶۸هزار مورد فقط بستری در بیمارستان به خاطر حوادث و سوانح داشتیم. یعنی ۱۰درصد بستری‌ها به این علت بود. فقط فاکتور این موارد ۱۱۸۹میلیارد تومان بود که به بیمه دادیم.» او درباره «پيش‌بيني» و «پيشگيري» هم حرف زد كه ميزان آمادگي در برابر حوادث را بالا مي‌برد: «مردم می‌خواهند که حاکمیت برای مواجهه آمادگی داشته باشد و بتواند بازتوانی کند. به دنبال اتفاقی که در کرمانشاه افتاد، حماسه‌ای در خدمت‌رسانی اتفاق افتاد.» او هم مثل خيلي‌هاي ديگر كه در اين مدت از آسيب‌پذيري بيمارستان‌هاي تهران حرف زده‌اند، دراين‌باره توضيحاتي داد: «براساس بررسی‌هاي وزارت بهداشت در سال 86 متوسط عمر ساختمان‌های درمانی کشور ۲۷سال و در استان تهران ۳۵سال است. در آن زمان حدود ۷۳درصد تخت‌های بیمارستانی کشور فرسوده و فاقد ارزش بهسازی لرزه‌ای بود و این آمار در آن سال در تهران ۸۷درصد بود.» ایرج حریرچی به دو مشکل «فرسودگی» و «کمبود تخت نسبت به جمعیت» اشاره كرد كه همچنان وجود دارد: «تعداد تخت‌های ما به نسبت هزار نفر جمعیت زیر ۲ است. ظرفیت تخت‌سازی ما تا قبل از طرح تحول ۱۷۰۰ تخت سالیانه بود. در کل کشور ۴۵درصد تخت‌های بیمارستانی فرسوده است، البته باید گفت؛ در تهران ۷۵درصد تخت‌ها هنوز فرسوده هستند. برنامه وزارت بهداشت این است که در صورت حمایت دولت و مجلس، تعداد تخت‌های فرسوده در سال ۹۹ به ۳۰درصد در کل کشور و در تهران به ۳۸درصد برسد.» سخنگوی وزارت بهداشت معتقد است كه اگر بیمارستان‌ها در نقاط کور ترافیکی باشند، دسترسی به آنها در زمان بحران سخت خواهد بود: «بیمارستان‌های تهران باید به کنار بزرگراه‌ها و با محل دسترسی خوب انتقال داده شود.» حريرچي يك خبر خوب هم درباره كاهش فوتي‌ها بر اثر حوادث ترافيكي داشت: «این تعداد در سال ۸۵ حدود ۲۵هزار نفر بود و حالا ۱۶هزار نفر در سال کاهش پیدا کرده است.»
انتقاد از تخریب
بیمارستان‌های مناطق زلزله‌زده
سرپرست اورژانس کشور هم در اين برنامه از تخریب بیمارستان‌های مناطق زلزله‌زده انتقاد كرد، آن هم درحالي كه سازه‌های بیمارستانی در مواقع بحران باید بیشتر کمک‌کننده باشند: «در زمان زلزله کرمانشاه، یکی از بیمارستان‌ها در سرپل ذهاب تخریب شده و قابل استفاده نبود. این درحالی است که بیمارستان باید طوری ساخته شود که در حوادث به ما کمک کند.» پیرحسین کولیوند به بیمارستان اسلام‌آباد هم اشاره كرد كه بعد از زلزله ديگر قابل استفاده نبود: «باید سازه‌های درمانی به نوعی ساخته شود که در شرایط بحران بیشتر به مردم کمک کنند؛ این‌که چرا سازه‌های بیمارستانی در زمان زلزله تخریب می‌شود، باید جامعه مهندسین بررسی کنند.» او همچنين درباره تجهيزاتي حرف زد كه در زمان زلزله كرمانشاه براي مراسم اربعين در مرز مهران بود و به سرعت و در كمترين زمان به مناطق زلزله‌زده رسيد: «بیمارستان‌های صحرایی که برای راهپیمایی اربعین در مرز مهران برپا شده بودند و در همین زمان درحال انتقال به دانشگاه‌های علوم پزشکی بودند، دوباره به مناطق زلزله‌زده برگشتند. همان روز، 6 بیمارستان صحرایی در ثلاث باباجانی، سرپل ذهاب و اسلام‌آباد مستقر شد. همچنین به میزان کافی دارو، تجهیزات پزشکی، خون و فرآورده‌های خونی به این مناطق ارسال شد. دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه تاکنون 1950 عمل جراحی و پیوند عضو موفقیت‌آمیز انجام داده است.» به گفته سرپرست اورژانس کشور شرایط بهداشت و درمان مناطق زلزله‌زده در 24ساعت اول پایدار شده است: «روزانه بالغ بر 5هزار معاینه در بیمارستان‌های صحرایی در مدت امدادرسانی انجام می‌شد. این بیمارستان‌ها علاوه بر مجهزبودن به اتاق‌های عمل، رادیولوژی و عمل جراحی مغز و اعصاب هم انجام می‌دادند. ارتش و سپاه هم هرکدام یک بیمارستان صحرایی در این مناطق راه‌اندازی کرده‌اند و این خدمات همچنان نیز ادامه دارد. حضور تیم‌های بهداشت و درمان تا زمانی که شرایط مطلوب شود، ادامه دارد و کار بازسازی خانه‌های بهداشت هم آغاز شده است.» او در ادامه آماري هم از حوادث ترافیکی ارایه كرد: «در هرساعت نزدیک به ۲نفر از هموطنان فوت می‌کنند و ۴ یا ۵نفر هم مصدوم می‌شوند. همه این موارد را می‌توان با پیشگیری جلوگیری کرد.»
پیشگیری به عامل انسانی بازمی‌گردد
امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی هم كه پشت تريبون رفت، باز هم صحبت از اهميت پيشگيري شد: «باید به پیشگیری از حوادث توجه بیشتری شود و مسئولان راهنمایی کنند تا لایحه‌هایی برای این موضوع تهیه و قانونگذاری انجام شود. یاد گرفتیم مدیر خوبی برای حل‌وفصل بحران‌ها باشیم. وقتی بحران ایجاد می‌شود، همه جمع می‌شوند و آن را حل می‌کنند، اما براي این‌که چطور باید از ایجاد بحران جلوگیری و مردم را آماده کرد، هنوز کار جدی انجام نشده است.» او معتقد است كه در حوزه قانونگذاری هم پشتیبانی‌هایی انجام شده که در زمان بحران کمک مالی و اعتبار تخصیص داده می‌شود و ساختار و سازمان دارد: «تمام کارها را سازمان مدیریت بحران انجام می‌دهد، اما در مورد پیشگیری فقط به احکام کلی توجه شده است. موضوع برخورد با بحران فعال‌تر و ساختارمندتر از حوزه‌ای است که به پیشگیری مرتبط می‌شود. با توجه به این‌که در منطقه‌ای هستیم که انواع حوادث طبیعی و غیرطبیعی را داریم، باید به پیشگیری توجه بیشتری شود و مسئولان راهنمایی کنند تا لایحه‌هایی برای این موضوع تهیه و قانونگذاری انجام شود.» قاضی‌زاده‌هاشمی اين را هم گفت كه پیشگیری به عامل انسانی بازمی‌گردد: «اول مردم هستند و دوم کسانی هستند که سازوکارهایی باید پیش‌بینی کنند تا بحران مشکل کمتری ایجاد کند.»
معطلي 30ماهه لایحه مدیریت بحران
در کمیسیون‌های مجلس
بعد از تمام اين حرف‌ها اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به‌عنوان آخرين سخنران گلايه‌هايي را درباره معطل‌ماندن لایحه مدیریت بحران در مجلس مطرح كرد: «این لایحه 30ماه است که در کمیسیون‌های مجلس می‌چرخد و ما در بی‌قانونی کار می‌کنیم. پیشگیری اساس کار ماست، نمی‌توان از سازمان انتظار داشت و از طرف دیگر امکانات ندهیم و مشکلات را حل نکنیم. امروز اگرچه نمی‌شود زلزله را پیش‌بینی کرد اما می‌توان خود را در برابر آن ایمن کنیم.» او درباره اقدامات سازمان‌هاي مختلف در زلزله كرمانشاه هم حرف‌هايي داشت: «از زمان وقوع زلزله با توجه به این‌که در اواخر شب اتفاق افتاد، عملیات امدادرسانی 9ساعت در تاریکی مطلق انجام شد. در این عملیات 1930 روستا و 7 شهرستان امدادرسانی شدند. 7817 مصدوم و 579 جانباخته در این حادثه داشتیم. با وجود ضعف‌ها و نارسایی‌هایی که ممکن بود در این عملیات وجود داشته باشد، ساعت 15 پایان عملیات نجات اعلام شد و هیچ فرد زنده و جانباخته‌ای زیر آوار نبود.» نجار كه وقت خيلي كمي هم براي سخنراني داشت، از حضور تمام نيروها در اين حادثه تقدير كرد: «مدیریت بحران یعنی از مردم بخواهد تا همه نیروهای مسلح بتوانند امدادرسانی کنند و بتوانند حضور داشته باشند. این موضوع در حادثه کرمانشاه دیده شد. نخستین امدادگران، اعضای یک خانواده‌اند. زلزله 4.5 ریشتری قبل از زلزله اصلی باعث شد مردم هوشیاری پیدا کنند. در غیراین‌صورت جانباختگان افزایش پیدا می‌کردند. نیروهای عملیاتی به موقع در مناطق حاضر شدند و همان شب جلسه مدیریت بحران تشکیل شد.» تخریب بعضی بیمارستان‌ها در زلزله کرمانشاه موضوع ديگري بود كه رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره آن توضيحاتي داد: «مگر پول و اعتبار از نظام هزینه نشده است. ما کجای کار ایراد داریم. کارشناسان می‌گفتند در برخی نقاط حداقل‌های کار برای یک ساختمان هم انجام نشده است، آیا نظام مهندسی نباید نظارت‌های دقیقی داشته باشد؟» او معتقد است كه آموزش در حوزه پیشگیری از حوادث بحثی اساسی است و صداوسیما هم به‌عنوان کارگروه اطلاع‌رسانی اقداماتی در این زمینه انجام داده اما کافی نیست.
بخشی از هرم سنی
بین ۱۵ تا ۴۵سال در حوادث از بین می‌روند
راه‌اندازی کمپین پیشگیری از حادثه در رادیو برای آگاهی‌رسانی به مردم در نوروز هم خبري بود كه شاه‌آبادی، معاون صداي سازمان صداوسيما در اين مراسم آن را اعلام كرد؛ كمپيني كه اصلي‌ترين شعار آن اين است: «حادثه قابل پیشگیری است» او در اين‌باره توضيح داد: «رسانه ملی زبان مردم برای بیان کاستی‌ها در این‌گونه حوادث است. بخشی از هرم سنی بین ۱۵ تا ۴۵سال در حوادث از بین می‌روند و همه این اتفاقات نشان می‌دهد عزم ملی همه دستگاه‌ها لازم است؛ در جایی که بحث اطلاع‌رسانی به مردم مطرح می‌شود، رسانه ملی پرچم‌دار است و کسی نمی‌تواند در جایی که مردم مخاطبند، جای رسانه ملی را بگیرد.» در بخش آخر اين برنامه هم جوايزي به برگزيدگان در جشنواره کشوری پیشگیری از سوانح و حوادث داده شد كه امسال ۳۸۰ هنرمند آثار خود را به آن
ارایه داده‌اند.