شهروند| حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، لایحه بودجه 97 را هم مثل سال‌های گذشته سر وقت به مجلس تحویل داد. لایحه بودجه 97 یک ویژگی ممتاز و متفاوت نسبت به سال‌های گذشته دارد و آن بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد سازمان‌هاست که در طول 37سال گذشته بی‌سابقه است. بر این‌اساس، جزییات هزینه‌کرد بودجه دستگاه‌ها شفاف می‌شود و بودجه سال آینده بر مبنای عملکرد بهینه سازمان‌ها اختصاص پیدا می‌کند. بودجه سال 97 که گفته می‌شود به صورت انقباضی بسته شده است، بر کاهش درآمدهای نفتی و افزایش دریافت مالیات تکیه دارد. در عین این‌که بودجه عمرانی هم کاهش حدود 10هزار میلیارد تومانی را تجربه کرده است. رخدادی که با وجود انبوه طرح‌های نیمه‌کاره عمرانی چندان مطلوب کشور نیست. از آن‌سو رقم 3500 تومانی که دولت برای ارز بودجه در نظر گرفته است، حاکی از آن است که باز هم قرار است موضوع تک‌نرخی کردن ارز به تعویق بیفتد. از دیگر ویژگی‌های مهم بودجه 97 کاهش قابل توجه پرداخت‌های نقدی تحت عنوان یارانه به مردم است که نشان می‌دهد حسن روحانی و دولت او در صورت موافقت مجلس، در سال 97 بخش عمده‌ای از یارانه‌بگیران را حذف کنند. بر این اساس اعتبار 33.5هزار میلیارد تومانی یارانه نقدی به 23هزار میلیارد تومان کاهش داشته است که در صورت تغییر نکردن میزان یارانه نقدی دولت در سال آینده چیزی حدود 30میلیون یارانه‌بگیر را از گردونه حذف می‌کند.
کلیات لایحه بودجه 97
امروز همزمان با ۱۹ آذرماه، رئیس‌جمهوری لایحه بودجه سال آینده را به مجلس برد. دولت لایحه بودجه ۱۳۹۷ را با سقف ۱۱۹۴ تریلیون تومان به مجلس تقدیم کرد. در لایحه سال آینده مجموع کلی منابع و مصارف دولت در مقایسه با آنچه در لایحه سال ۱۳۹۶ به مجلس رفته بود، حدود ۱۰۰هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. در سال گذشته سقف منابع و مصارف حدود ۱۰۸۴هزار میلیارد تومان بود. در لایحه بودجه سال بعد مجموع بودجه عمومی دولت حدود ۴۲۹هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با رقم ۳۷۱هزار میلیاردی لایحه امسال حدود ۶۰هزار میلیارد تومان افزایش دارد. مجموع بودجه عمومی در قانون بودجه سال جاری ۳۹۸هزار میلیارد تومان تصویب شده بود.
بودجه عمومی شامل دو بخش منابع عمومی و درآمدهای اختصاصی دولت است که در اصل منابع عمومی تشکیل‌دهنده منابع مالی دولت در سال خواهد بود که برای سال آینده حدود ۳۶۰هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که در مقایسه با لایحه بودجه سال جاری که ۳۱۹هزار میلیارد تومان بود تا ۴۰هزار میلیارد تومان افزایش دارد. منابع عمومی دولت در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ در مجلس به ۳۴۶هزار میلیارد تومان افزایش داشت. همچنین از بودجه ۴۲۹هزار میلیاردی بودجه عمومی تا ۵۶هزار‌میلیارد تومان از محل درآمدهای اختصاصی تأمین خواهد شد.
براساس بخشی از این لایحه منابع عمومی بودجه 368هزار میلیارد تومان و درآمدهای مالیاتی و گمرکی و سایر، 193هزار میلیارد تومان است. همچنین قیمت نفت در لایحه بودجه براساس بشکه‌ای 55 دلار و با نرخ تسعیر ارز که درواقع یک نرخ حسابداری است، هر دلار 3500 تومان محاسبه می‌شود. از نکته‌های دیگر لایحه بودجه 97 افزایش هزینه‌های جاری دولت و کاهش بودجه عمرانی است. بر این‌اساس، هزینه‌های جاری دولت در لایحه بودجه با رشد 8.9درصد همراه بوده و طرح‌های عمرانی با 15درصد کاهش و طرح‌های تملک دارایی مالی با 44.8درصد افزایش همراه است.
درآمدهای نفتی کم شد
در لایحه بودجه سال آینده، دولت مجموع درآمدهای ناشی از فروش نفت را ۱۰۶هزار و 500میلیارد تومان برآورد کرده که در مقایسه با سال جاری که این رقم ۱۱۶هزار میلیارد تومان بود، کاهش پیدا کرده است. همچنین برای منابع حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی برای سال آینده ۱۰۱هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. این رقم در مقایسه با ۱۱۱هزار میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده لایحه بودجه سال ۱۳۹۶ تا ۱۰هزار میلیارد تومان و نسبت به رقم مصوب ۱۱۳هزار میلیاردی در قانون بودجه تا ۱۲هزار میلیارد تومان کاهش دارد.
افزایش 12هزار میلیارد تومانی مالیات
دولت در سال آینده ۱۲هزار میلیارد بیشتر مالیات می‌گیرد. سال 97 سالی است که قرار است ۱۲۸هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی برای کشور کسب شود که نسبت به سال جاری حدود ۱۲هزار میلیارد تومان آن را افزایش داده است. گفتنی است درآمد مالیاتی پیش‌بینی شده در سال 96، ۱۱۲هزار میلیارد بود. حالا در شرایطی رشد درآمدهای مالیاتی ثبت‌شده که برای امسال تا پایان 6 ماهه عملکرد بودجه نشان می‌دهد حدود ۴۳هزار میلیارد تومان از مبلغ ۱۱۶هزار میلیاردی مصوب محقق شده است که به ۵۰درصد هم نمی‌رسد.
کاهش ۱۰هزار میلیاردی بودجه‌های عمرانی
در لایحه بودجه 97 سهم بودجه عمران کاهش داشته است. پیش‌بینی ۶۰هزار میلیارد تومانی برای بودجه‌های عمرانی در سال آینده گر چه این رقم را به واقعیت نزدیک کرده است، اما نسبت به رقم مصوب سال جاری تا ۱۰هزار میلیارد تومان کاهش دارد.
در لایحه بودجه سال آینده حدود ۶۰هزار میلیارد تومان برای طرح‌های عمرانی در قالب تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پیش‌بینی شده است. این رقم نسبت به ۶۲هزار و ۷۰۰میلیارد تومان لایحه سال جاری کاهش چشمگیری ندارد، ولی در قیاس با ۷۱هزار میلیارد تومانی که مجلس نسبت به آن پافشاری و در جریان تصویب قانون بودجه آن را مصوب کرد تا ۱۰هزار میلیارد تومان کاهش داشته است. این در حالی است که رقم ۶۰هزار میلیاردی پیش‌بینی‌شده برای بودجه‌های عمرانی با توجه به عملکردی که در طول سال‌های گذشته اتفاق افتاده واقعی‌تر به نظر می‌رسد؛ چرا که عمدتا ارقام کلان تعیین‌شده برای بودجه‌های عمرانی طی سال محقق نمی‌شوند. بر اساس گزارش عملکرد بودجه سال ۱۳۹۶ در 6 ماهه ابتدایی امسال از ۷۱هزار میلیارد مصوب حدود ۷۸۰۰میلیارد تومان پرداخت شده است. هر چند که معمولا در نیمه اول سال پرداختی به طرح‌های عمرانی کمتر بوده و در نیمه دوم افزایش می‌یابد، اما درمجموع تقریبا هیچگاه تحقق کاملی درباره پرداخت‌های عمرانی وجود نداشته است.
با این حال پیش از این نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، از پرداخت ۱۱۰هزار میلیاردی برای پروژه‌های عمرانی در سال آینده خبر داده که به نظر می‌رسد ۵۰هزار میلیارد مازاد بر لایحه می‌تواند در قالب تسهیلات بانکی و یا تأمین مالی خارجی و همچنین برداشت از صندوق توسعه ملی تأمین شود.
حذف گسترده یارانه‌بگیران
بر اساس لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه 97 اعتبار سازمان هدفمندی یارانه‌ها از 48هزار میلیارد تومان به 37هزار میلیارد تومان رسید که به این ترتیب حدود 11هزار میلیارد تومان از اعتبار یارانه‌های نقدی حذف می‌شود و پیش‌بینی‌ها بر این است که با حذف اعتبار یارانه‌های نقدی بخش گسترده‌ای از یارانه‌بگیران حذف شوند. بر این اساس یارانه‌های نقدی و غیرنقدی خانوارها از 33.5هزار میلیارد تومان به 23هزار میلیارد تومان در سال 97 می‌رسد. پیشنهاد بودجه 23هزار میلیارد تومانی برای پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی خانوارها در سال 97 از سوی دولت در صورت عدم تغییر سقف 45500 تومانی یارانه نقدی، کفاف یارانه حدود 41میلیون نفر را می‌کند و با این حساب از جمعیت 75میلیون نفری که در حال حاضر یارانه می‌گیرند، عملا بیش از 30میلیون نفر حذف خواهند شد.
همچنین دولت پیشنهاد کرده است، 3.3هزار میلیارد تومان از اعتبارات سال آینده سازمان هدفمندی یارانه‌ها برای پرداخت یارانه نان و خرید تضمینی گندم در نظر گرفته شده است و 7هزار میلیارد تومان برای کاهش فقر در خانوارهای هدف و 3.7هزار میلیارد تومان برای کاهش سهم هزینه‌های مستقیم سلامت مردم هزینه می‌شود. لایحه بودجه پیشنهادی سال 97 کشور ضمن تغییر نام سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به صندوق رفاه اجتماعی اصلاح اساسنامه آن به لحاظ موضوع، ساختار و دیگر ابعاد، آن را زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار داده است.
حیدر مستخدمین‌حسینی، اقتصاددان:
کاهش بودجه عمرانی اشتباه است
حیدر مستخدمین‌حسینی، اقتصاددان به «شهروند» می‌گوید: بودجه‌ای که دیروز به‌عنوان بودجه 97 به مجلس ارایه شده، با سبک و سیاق سال‌های قبل بسته شده است. قرار بود بر مبنای بودجه عملیاتی بودجه‌ریزی انجام شود اما این قول و قرار هم مانند بسیاری دیگر محقق نشد. با توجه به پیش‌بینی خوشبینانه نفت 55دلاری کسری بودجه از امروز قابل پیش‌بینی است؛ چراکه اکنون در فصل‌های سرد هستیم. در بهار و تابستان قیمت نفت کاهش پیدا خواهد کرد و آمریکا هم به افزایش تولیدات نفتی خود ادامه خواهد داد.
به عقیده این اقتصاددان، درآمد نفتی مورد نظر دولت در سال 97، محقق نخواهد شد. او می‌گوید: توجه داشته باشید که سهمیه ما در اوپک، تا 9ماه دیگر هم بر تولید 3میلیون و 800هزار بشکه تثبیت شده است. معاون اسبق حقوقي و امور مجلس وزارت امور اقتصادي و دارايي همچنین تأکید می‌کند: در این بودجه افزایش دریافتی از جیب مردم چشمگیر است. چرا باید به بهانه گردشگری عوارض خروج از کشور را 3برابر کنیم؟ باید از تدوین‌کنندگان پرسید آیا سایر زمینه‌های گردشگری ما فراهم است که اکنون تنها مشکل، مشکل نرخ عوارض شده است؟ آیا مشکل آب با افزایش دریافتی از مردم حل خواهد شد؟ سربازی چطور؟ او درباره نرخ 3هزار و500 تومانی دلار در بودجه می‌گوید: نرخ‌هایی که در بودجه پیش‌بینی می‌شود، حتی اگر تحقق پیدا نکند، روی جامعه آثار روانی خود را می‌گذارد. روز گذشته به محض رسانه‌ای‌شدن نرخ دلار در بودجه 97، دلار در بازار آزاد 200 ریال افزایش قیمت پیدا کرد. هربار به بهانه صادرات دلار را گران‌تر می‌کنیم و فشار اصلی این گرانی روی دوش مردم است. مستخدمین‌حسینی معتقد است که امسال هم نرخ ارز تک‌رقمی نمی‌شود، چراکه تفاوت نرخ ارز مبادله‌ای و آزاد محل تأمین منافع عده‌ای در کشور است.
او کاهش بودجه عمرانی را مورد انتقاد قرار داده و می‌گوید: چرا در شرایطی که بودجه جاری کشور در طی سال‌های گذشته 3.5برابر شده، بودجه عمرانی که می‌تواند یکی از اشتغالزا‌ترین حوزه‌ها باشد، باید کاهش پیدا کند؟
پرویز جاوید، عضو انجمن اقتصاددانان ایران:
بودجه‌ریزی عملکردی بهترین شیوه بودجه‌ریزی است
«سال 97، سال سختی از لحاظ تحقق درآمدهای پیش‌بینی‌شده خواهد بود.» پرویز جاوید، عضو انجمن اقتصاددانان ایران به «شهروند» می‌گوید: در تمامی سال‌ها از سال 65 تا 96، مجلس نهایتا توانسته 8درصد در بودجه تغییرات ایجاد کند؛ چرا که متاسفانه اکثر افرادی که به‌عنوان نمایندگان مردم به مجلس راه پیدا می‌کنند، فهم اقتصادی پایینی دارند. امسال بودجه‌ریزی براساس عملکرد انجام شده و این به عقیده بنده بهترین شیوه بودجه‌ریزی است؛ اگر مدیران سازمان‌ها نسبت به بودجه‌های دریافتی خود پاسخگو باشند.
او ادامه می‌دهد: 37سال تعلل کردیم و از نظام‌های بودجه‌ریزی غلط استفاده کردیم. حالا که بودجه‌ریزی با عملکرد را آغاز کردیم، فراموش نکنیم که بودجه نباید انحراف پیدا کند. مدیران و وزیران و مسئولانی که مستقیما بودجه را دریافت می‌کنند، باید نسبت به هر ریال در محضر دستگاه‌های محاسبات پاسخگو باشند. باید پرسید آیا در چند سال گذشته واقعا مدیری در محضر قانون پاسخگو بوده است؟ در لایحه بودجه 97، درآمدهای نفتی کاهش و در عوض درآمدهای مالیاتی 12هزار میلیارد افزایش پیدا کرده است. جاوید معتقد است که در خوشبینانه‌ترین حالت، 60 تا 70درصد درآمدهای مالیاتی تحقق خواهد یافت. او همچنین نرخ 55 دلاری نفت را نرخی منطقی می‌داند. این اقتصاددان همچنین درباره افزایش بودجه عمومی دولت از 360هزار میلیارد به 420هزار میلیارد تومان می‌گوید: بودجه عمومی به نوعی دخل‌و‌خرج خود دولت است. به گفته او این اعداد و ارقام در حالی مطرح می‌شود که 36هزار طرح ملی در بودجه‌های هر سال نادیده گرفته می‌شوند و روی زمین می‌مانند. او همچنین راجع به کاهش 10هزار میلیاردی بودجه عمرانی به «شهروند» می‌گوید: در حالی بودجه عمرانی کاهش پیدا کرده که به عقیده اینجانب تنها 20درصد همین مبلغ در سال آینده محقق خواهد شد؛ آن هم در خوشبینانه‌ترین حالت! او همچنین درباره نرخ 3هزار و 500 تومان دلار می‌گوید: به نظر می‌رسد هیچ برنامه‌ای برای تک‌نرخی‌شدن نرخ ارز وجود ندارد چرا که عملا امروز حتی دلارهای مبادلاتی با نرخ 3هزار و 900 تومان به فروش می‌رسد.
10 پیشنهاد بودجه‌ای دولت برای خانواده‌های ایرانی
حقوق بازنشستگانی که دریافتی کمتر از 2میلیون تومان دارند، بیشتر می‌شود
میزان افزایش حقوق کارمندان در سال آینده 10درصد است
سقف معافیت مالیاتی برای حقوق درآمد ماهانه دو‌میلیون تومان در نظر گرفته شده است
وام ازدواج 10میلیون تومانی می‌ماند
همه مشمولان خدمت وظیفه عمومی که بیشتر از 8سال غیبت دارند با پرداخت جریمه می‌توانند معاف شوند
قیمت هر مترمکعب آب 20 تومان زیادتر می‌شود. هر مشترک گاز 200 تومان و هر مشترک برق 100تومان اضافه‌تر برای بیمه مشترکان می‌پردازد
بنزین گران نمی‌شود و تنها قیمت گازوییل 20درصد بالاتر می‌رود
سیگار گران می‌شود. مالیات بر مصرف سیگار 13درصد افزایش خواهد داشت
عوارض خروج از کشور تقریبا سه‌برابر شده و برای هر نفر 220هزار تومان تعیین شده است
درصورت تسویه‌حساب قبوض جریمه‌های رانندگی توسط مالکان خودرو تا پایان آذرماه 97، جریمه دیرکرد تا پایان سال 96 بخشیده می‌شود