مریم شکرانی- شهروند| همه دار و ندارشان خرابه‌ای نارنجی‌رنگ است. نه زمین دارند که خودشان دست به کار ساختنش شوند و نه پس‌انداز دارند که دوباره به مستأجری برگردند. از ابتدا خانه را با این شرط خریده‌اند که عرصه از آن دولت باشد و عیان از آن آنها و این یعنی مالک زمین، دولت است و آنها تنها بنا را خریده‌اند. از همه بدتر آن‌که برای همین خرابه، همین عیانی که دیگر عیان نیست، باید تا 12سال دیگر قسط بدهند. خودشان می‌گویند؛ «نه راه پس داریم و نه راه پیش». جایی حوالی محله فولادی جلوی ساختمان‌هایی چادر زده‌اند که پاره‌پاره و آش‌و‌لاش به نظر می‌آیند دیوارهای آویخته، سقف‌های ترک خورده و ستون‌های ریخته... اسکلت‌هایی که می‌گویند سرپا مانده‌اند، آخرین امید آنهاست برای آن‌که زودتر خانه‌شان سرپا شود اما گفت‌وگوی اعضای سازمان نظام مهندسی همدان با یکدیگر آخرین امیدها را به باد می‌دهد: «سازه انحراف پیدا کرده است و باید ساختمان از صفر ساخته شود» می‌گویند، در عالم مهندسی بحث روی یک میلی‌متر و دو میلی‌متر است و این‌که چشم تشخیص دهد سازه سرپا و استوار است، کافی نیست.
با شانه‌های افتاده به سمت چادرهایشان می‌روند. یاسین فیضی‌زاده که تا قبل از زلزله در یکی از 24 بلوک مسکن مهر شیرودی سرپل ذهاب زندگی می‌کرد، با عصبانیت گوشی تلفن همراهش را جلوی چشمانم می‌آورد و می‌گوید: بانک مسکن همین امروز پیام داده که بروم برای این ویرانه قسط بدهم. این رفتار درست است؟
می‌گوید، دستفروش بوده و ماهانه 800 تا 900 هزارتومان درآمد داشته است. حالا که زلزله آمده است، تمام پس‌انداز 25میلیون تومانی‌اش رفته است و باید ماهی 300هزار تومان برای خانه ویرانش قسط بدهد.
این قصه 576 خانواده سرپل ذهابی و حدود هزار و 700 خانواده اسلام‌آبادی است. خودشان می‌گویند، خوشی خانه‌دارشدن‌شان بسیار کوتاه بوده و دوباره برگشته‌اند به سال‌های دربه‌دری. آن هم با دست‌های خالی‌تر از گذشته و سال‌های قسط و بدهی.
پول رهن مسکن مهرم رفت
در سرپل ذهاب 800 واحد مسکونی مهر ساخته شده و حدود 5-4سالی می‌شود که کلید آن را به مالکانش سپرده‌اند. زلزله هولناک 11روز پیش خانه‌های نوساز آنها را خراب کرد. عبدالرضا غفوری، مدیر امور مسکن اداره کل راه‌وشهرسازی کرمانشاه می‌گوید، 576 واحد بشدت تخریب شده‌اند.
امینی که در بلوک 24 ساکن بوده است، به «شهروند» می‌گوید؛ همه ساکنان مجتمع شیرودی کارگر بودند. بعضی‌هایشان باربران بازارچه مرزی پرویزخان بوده‌اند که 6ماه است به خاطر بسته‌شدن مرز بیکارند و با دستفروشی امورشان را می‌گذراندند و بعضی دیگر کارگرهای ساختمانی یا راننده بودند که به خاطر بیکاری دایم بین روستاها و شهر در رفت‌وآمد بودند. روستاییان را به شهر می‌آورده و می‌بردند یا لباس و کفش و سایر مایحتاج‌شان را از شهر می‌خریدند و در روستا دستفروشی می‌کردند.
گویا کارگرهای ساختمانی سرپل ذهاب دوره‌های بیکاری سخت‌تری را تجربه می‌کنند و برای یک لقمه نان تا همدان و تبریز و حتی خوزستان برای کار می‌رفتند. رضایی هم که در مجتمع شیرودی و در یکی از ساختمان‌های مسکن مهر مستأجر بوده و ماهی 300هزار تومان اجاره می‌دهد، می‌گوید: 5میلیون تومان پول پیش داده‌ام که صاحبخانه‌ام پس نمی‌دهد. می‌گوید، پولی ندارم و قرارداد هم در زلزله از بین رفته است. حالا این پول چگونه زنده می‌شود، خدا می‌داند؟
مالکان مسکن مهر تنها چادرنشینان اسلام‌آباد
از سرپل ذهاب به سمت اسلام‌آباد غرب حرکت می‌کنم. در اسلام‌آباد غرب زندگی مثل روزهای عادی جریان دارد. چراغ خانه‌ها روشن است و هیچ‌کس در خیابان چادر نزده است. آثار زلزله در اسلام‌آباد به ترک دیوارها و ریزش جزیی بنا محدود شده است اما تنها خیابان‌نشین‌های اسلام‌آباد غرب ساکنان مسکن مهر هستند. این‌جا واحدهای مسکونی مهر در دو فاز احداث شده است. فاز یک با حدود هزار و 700 واحد تحویل مالکان شده است و فاز دو خانه‌هایی هستند که هنوز کلید نخورده‌اند اما تکمیل به نظر می‌رسند و تنها پنجره‌های بی‌جدار و شیشه دارند. جالب است که این‌جا خانه‌های کلیدنخورده‌ای که قرار بوده 22بهمن امسال تحویل شوند، تخریب شده است. دو بلوک هم به‌طور کامل ریخته‌اند و خیابان اصلی مسکن مهر را بسته‌اند تا کسی از آن‌جا عبور نکند و بلوک‌های کج‌روی سرش آوار شوند. اهالی می‌گویند، در ساختمان آوارشده، نگهبان کشته شده است. اسلام‌آبادی‌ها در چادرهایی نشسته‌اند که بوی تند نفت از چراغ نفتی‌هایشان بلند می‌شود. می‌گویند، هر روز یک خودروی شرکت نفت می‌آید و به هرکس چند لیتری نفت می‌دهد و می‌رود. فرمان غلامی، مالک یکی از واحدهای مسکن مهر اسلام‌آباد غرب به «شهروند» می‌گوید: پیمانکار برای تحویل خانه‌ها خیلی مردم را اذیت کرد آن‌قدر که یک روز مالکان در یک حرکت اعتراضی با سنگ و چوب به سایت مسکن مهر حمله‌ور شدند.
او ادامه می‌دهد: خانه‌ها را قرار بود با پکیج و امکانات کامل تحویل بدهند اما خانه‌ای که به مردم دادند نه پکیج و کابینت داشت و نه حتی برخی واحدها در و پنجره . کف خانه سرامیک نشده بود و سیمانی تحویل شد و خانه من و برخی تا دوماه برق نداشت و با چراغ نفتی خانه‌ها را روشن می‌کردیم.
سعیدی دیگر مالک مسکن مهر اسلام‌آباد غرب به «شهروند» توضیح می‌دهد؛ برای خانه‌های 75متری، 20میلیون تومان پول پیش دادیم و ماهی 25هزار تومان قسط می‌دهیم حالا اما خانه‌ها ویرانه شده‌اند و باید برای این ویرانه قسط بدهیم و پول بازسازی‌اش را نداریم. او ادامه می‌دهد: مالکان مسکن مهر اسلام‌آباد غرب آن‌قدر فقیرند که هنوز تعداد زیادی از خانه‌ها کابینت ندارد و با پرده محل نگهداری ظرف‌ها را حریم‌گذاری کرده‌اند و پکیچ این‌جا یک وسیله تشریفاتی است و اهالی با انشعاب‌کشی بخاری در خانه‌ها نصب کرده‌اند.
یکی دیگر از مالکانی که تمایل به درج نامش ندارد، می‌گوید: در پارکینگ خانه برادرم ساکن بودیم و وقتی واحدمان را تحویل دادند، از خوشحالی تا ساعت 3نیمه‌شب نخوابیدیم و اشک ریختیم! حالا اما پول اجاره‌خانه هم نداریم و وضع‌مان بدتر از قبل شده است.
نایب‌رئیس کمیسیون عمران:
باید دست به دامان خیرین شویم
در کرند که زلزله شدیدی آمده است، مسکن مهر آسیب جزیی دیده است. اهالی کرند می‌گویند، این‌جا چون در دامنه کوه واقع است، نه‌تنها مسکن مهر که بیشتر خانه‌ها از آسیب زلزله درامان مانده‌اند. با این وجود بعضی از اهالی که از خانه‌های مهر وحشت‌زده‌اند، در چادر زندگی می‌کنند و می‌گویند، می‌ترسیم به خانه‌هایمان برویم.
کمی قبل باران تندی باریده است و چادرها آب گرفته است. مالکان مسکن مهر پلاستیک‌ها را با سنگ محکم می‌کنند تا آب به داخل چادر نفوذ نکند. وقتی متوجه می‌شوند خبرنگار هستم، بیشترشان یک پرسش دارند: مسئولان می‌خواهند چه کار کنند؟ وام می‌دهند؟ کی خانه‌ها را می‌سازند؟
اما برای پرسش آنها هنوز هیچ جواب دقیقی وجود ندارد. بانک مسکن تنها خبر کلی را منتشر کرده است که به زلزله‌زدگان 35میلیون تومان وام می‌دهند اما هیچ اشاره‌ای نکرده است که آیا این وام به ساکنان مسکن مهر هم تعلق می‌گیرد یا خیر؟
هادی بهادری نایب‌رئیس دوم کمیسیون عمران مجلس دهم از آخرین تصمیم‌گیری‌ها برای مساکن مهر زلزله‌زده به «شهروند» می‌گوید: درحال حاضر تصمیم‌ها فقط پیرامون اسکان موقت مالکان مسکن مهر گرفته شده است تا بحث‌های کارشناسی درباره میزان آسیب‌ها و برآورد هزینه جمع‌بندی نهایی شود اما به نظر می‌رسد بسیاری از واحدهای مسکونی مهر قابل مرمت نباشند و باید نوسازی شوند.
او ادامه می‌دهد: دولت تصمیم گرفته است بازسازی مسکن مهر را در قالب پرداخت وام بلاعوض و تسهیلات به مالکان مسکن مهر زلزله‌زده انجام دهد اما چون خسارت زلزله سنگین بوده و هم دولت و هم مالکان مسکن مهر توانایی کافی برای احیای واحدهای آسیب‌دیده را ندارند، بناست بخشی از منابع را از خیریه‌ها و کمک‌های مردمی تأمین کنیم.
عضو کمیسیون عمران مجلس تأکید می‌کند: درباره متولی بازسازی مساکن مهر زلزله‌زده هم توضیح می‌دهد: بنیادهای مسکن استان‌های مختلف برای بازسازی مناطق زلزله‌زده تقسیم‌بندی شده‌اند و بازسازی مسکن مهر را هم بنیاد مسکن انجام می‌دهد اما در مجموع دولت 700میلیارد تومان اعتبار به بازسازی مناطق زلزله‌زده اختصاص داده است که اعتبار مسکن مهر هم از همین محل تأمین می‌شود.
زلزله‌زدگان خسارت بیمه مسکن مهر را فراموش کنند
این موضوع درحالی رخ می‌دهد که نیک‌نژاد معاون عمرانی استانداری کرمانشاه گفته است؛ مسکن مهر بیمه بوده و زلزله‌زدگان نگران تحمیل هزینه اضافه نباشند. روابط عمومی وزارت راه‌وشهرسازی این ادعا را رد می‌کند و به «شهروند» توضیح می‌دهد: چیزی تحت عنوان بیمه مسکن مهر نداریم و آنچه که گفته می‌شود، در واقع بیمه تسهیلات مسکن مهر است. این به آن معناست که بانک در ازای تسهیلاتی که به مالکان مسکن مهر پرداخته، یعنی 25میلیون تومان، این مبلغ را بیمه کرده است و رقمی که بابت این بیمه دریافت می‌شود، به بانک مسکن تعلق دارد نه مالکان.
براساس توضیحاتی که روابط عمومی وزارت راه‌وشهرسازی می‌دهد، مالکان هیچ‌گونه ادعای حقوقی نمی‌توانند نسبت به این بیمه داشته باشند و به نظر می‌رسد بانک مسکن خسارت دریافتی را به جای مهلت دوساله‌ای هزینه کند که قرار است به زلزله‌زدگان مسکن مهر برای تسویه اقساط بدهد.
هادی بهادری نایب‌رئیس دوم کمیسیون عمران مجلس دهم هم این ادعا را تأیید کرده و می‌گوید؛ مسکن مهر مناطق زلزله‌زده بیمه نبوده است و مالکان نباید روی خسارت بیمه حساب کنند. حالا ساکنان خانه‌های آجری مناطق زلزله‌زده نه‌تنها تمام پس‌اندازشان را از دست داده‌اند بلکه بدهکار دولت هم شده‌اند. بدهکارانی که اگر نتوانند از پس اقساط قدیمی و آینده مسکن مهر برآیند، چاره‌ای جز حاشیه‌نشینی و سکونت طولانی در خانه‌های موقت ندارند.