نزدیک به نیمی از فضای سبز شهری قم با آب‌شرب آبیاری می‌شود، آبی که آخرین منبع تأمین آب برای زندگی در استان قم است.
به‌گزارش مهر، سر ظهر است و آفتاب به هیچ قطره آبی روی زمین رحم نمی‌کند. چمن‌ها اما سرسبز و شادابند. روزی دوبار کامیونی می‌آید این حوالی. مأموران فضای سبز شهرداری از بارِ کامیون چند جعبه آب‌معدنی برمی‌دارند، دانه‌دانه بطری‌ها را خالی می‌کنند و با آن به چمن‌ها آب می‌دهند.
شاید این داستان به نظر خیلی غیرواقعی برسد اما این اتفاق کم‌وبیش در برخی مناطق شهر قم درحال وقوع است. نزدیک به نیمی از فضای سبز داخل شهر قم درحال‌حاضر با آب‌شرب آبیاری می‌شود. آبی که تا یک‌ماه پیش 80‌درصد آن از 400 کیلومتر آن‌طرف‌تر و از سرشاخه‌های دز تأمین می‌شد. آن هم با اجرای طرحی که تا امروز ‌هزار و 500‌میلیارد تومان هزینه داشته. هزینه‌ای که شاید چندان ارزان‌تر از خرید آب‌معدنی نیست.   از ‌هزار و 700 هکتار فضای سبز قم،‌ هزار و 350 هکتار جنگلی است که با آب چاه‌ها آبیاری می‌شود. مشکل بزرگتر اما در زمینه 250 بوستان شهری است که به‌گفته حسین رضایی‌نسب، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم 46‌درصد از آن با آب شرب آبیاری می‌شود.
آن‌طور که این مدیر شهری به خبرنگار مهر می‌گوید، برای جداسازی منبع آبیاری فضای سبز از آب شرب، 320 کیلومتر شبکه آب خام نیاز بوده که 115 کیلومتر آن اجرا شده است. همچنین شهرداری 34 حلقه چاه در اختیار دارد که 25 حلقه فعال است که کفاف ‌هزار و 336 لیتر بر ثانیه نیاز آبی فضای سبز را نمی‌دهد و باید به این چاه‌ها اضافه شود. نیاز به 26 مخزن ذخیره آبی از دیگر نیازهایی است که رضایی‌نسب در مسیر جداسازی کامل آب فضای سبز از آب شرب به آن اشاره می‌کند.
توزیع نامناسب حلقه‌های چاه از دیگر مشکلات شهرداری در این زمینه است که مدیرعامل سازمان‌ پارک‌ها و فضای‌سبز به آن اشاره می‌کند. رضایی‌نسب می‌گوید، در برخی مناطق شهری هیچ چاهی در دسترس نیست و در برخی مناطق مازاد نیاز آب هست. لوله‌گذاری در مسیرهای طولانی هم توجیه اقتصادی ندارد. وی در توضیح استفاده از آب شرب در برخی نقاط شهری که شبکه آب خام هم در اختیار شهرداری هست، گفت:  EC برخی از چاه‌ها در ماه‌های اخیر بالا رفته و گونه‌های گیاهی با آبیاری از این چاه‌ها دچار تنش شوری می‌شوند.
صحبت از تنش شوری با استفاده از آب چاه در فضای سبز ذهن هر شنونده‌ای را متوجه به این موضوع می‌کند که گونه‌های گیاهی استفاده شده در فضای سبز قم مخصوص چه اقلیمی هستند که شوری آب قم آنها را آزار می‌دهد؟
حسین بیات، کارشناس فضای سبز با اشاره به این‌که بیشتر گونه‌هایی که در فضای سبز شهر قم استفاده می‌شوند، وارداتی هستند، برخی از این گونه‌ها را ناهماهنگ با اقلیم قم توصیف می‌کند.
او با اشاره به سرمایه زیر صفر درجه و گرمای بالای 40 درجه‌ای که در شهر قم تجربه می‌شود، گفت: با این شرایط تعداد گونه‌هایی که ممکن است بتوانیم در فضای سبز از آنها استفاده کنیم، محدود است و عجیب نیست امکان انتخاب گونه مناسب کار آسانی نباشد.
بیات، بازگشت به گونه‌های بومی را که از قدیم در قم می‌روییده بهترین راه‌حل مشکل تأمین آب فضای سبز شهری قم می‌داند. او از گیاه «پنج‌انگشتی» که یک گونه پرچینی با نیاز آبی کم است، از «تریون» که بسیار مقاوم به کم‌آبی است و در جعفریه قم روییده، از «پدِه» که برگ پهن و سایه‌انداز و در عین حال مقاوم به شوری است، نام می‌برد. از گونه‌هایی که آزمایش خود را در شرایط گرم و خشک پس داده و با آب چاه‌های قم دچار تنش نمی‌شود و بسیاری از گونه‌های دیگر که با تحقیق و مطالعه به‌دست می‌آیند و می‌توانند جایگزین گونه‌های وارداتی و پرمصرف امروز باشند. وی هم مانند دیگر کارشناسان حوزه کشاورزی و آب، کشت چمن در قم را بدون توجیه می‌داند. درحال‌حاضر 93 هکتار چمن در فضای سبز قم به کار رفته است. براساس اطلاعاتی که بیات می‌دهد، این 93 هکتار نیاز به 93 لیتر در ثانیه آب دارد. آبی که چه از سرشاخه‌ها تأمین شود و چه از چاه‌های شهر قم، نیاز ضروری حال و امانت آیندگان به دست ما است.
کارشناسان می‌گویند، کشت چمن برای مناطقی سفارش می‌شود که بارندگی آن در‌سال بیش از 600 میلی‌لیتر باشد درحالی‌که این عدد در قم به 200 هم نمی‌رسد. غیراز این، آبیاری این چمن‌ها به‌دلیل گیاه پوششی بودن در شهری مانند قم با تبخیر زیاد روبه‌رو است و در درازمدت موجب شوری خاک می‌شود.
محمد دلبری، شهردار قم اما در زمینه مصرف آب در فضای سبز از مطالبه مردم در این حوزه می‌گوید و از این‌که قرار بوده شهرداری قم سهمی از پساب شهری برای استفاده در فضای سبز داشته باشد اما این امر هیچ‌گاه محقق نشده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم هم دغدغه‌های خودش را دارد. او هم از انشعابات آب غیرمجاز شهرداری در سطح شهر ناراحت است.
عبدالحمید توکلی‌بینا می‌گوید، همان مردمی که آقای شهردار می‌گویند، مطالبه فضای سبز و چمن از ما دارند، گاهی حتی با لحن تند با ما برخورد می‌کنند که اگر راست می‌گویید و واقعا کمبود آب هست چرا وضع آبیاری فضای سبز این‌گونه است و چرا این همه چمن کاشته می‌شود؟
به‌تازگی در مراسمی از سوی شهرداری قم، 14 بوستان جدید افتتاح و کلنگ 14 بوستان دیگر هم به زمین زده شد. امر مبارکی که با بی‌توجهی به محدودیت آبی می‌تواند نامبارک هم باشد. استفاده از شن رنگی، چوب رنگی، المان‌ها و بکارگیری بیشتر ابنیه در عین حال کاشت گونه‌های سازگار با شرایط اقلیمی شهر قم، بهترین پیشنهاد کارشناسان به شهرداری برای توسعه فضای‌سبز و در عین حال پاسداری از محیط‌زیست است. کاهش 91‌درصدی آورد رودخانه‌های قم و درواقع مرگ دو شریان مهم استان، بیلان منفی برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی که رقم‌هایی از یک‌میلیارد تا 350‌میلیون مترمکعب برای آن ذکر می‌شود، یک تا دو متر نشست زمین در دشت‌های استان به‌طور سالانه، دوبرابر شدن سختی آب چاه‌ها طی 10 ‌سال گذشته، خشک‌شدن تالاب‌ها و هجوم ریزگردها، همه واقعیت‌های عینی امروز استان هستند که یک معنا بیشتر ندارند: حرکت پرشتاب به‌سوی مرگ.