شهروند| ایران در نخستین واکنش صریح خود به برگزاری همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق، مرزهای هوایی خود را به روی کردها‌ بست. ایران طی هفته‌های گذشته صراحتا مخالفت خود را درخصوص برگزاری این همه‌پرسی اعلام و تصریح کرده بود که تهران تنها دولت یکپارچه عراق را به رسمیت می‌شناسد و هر اقدامی در راستای تجزیه عراق را علیه منافع ملی خود و بغداد می‌داند.
حال روز گذشته سخنگوی شورایعالی امنیت ملی اعلام کرده است که به درخواست دولت مرکزی عراق، کلیه پروازهای ایران به مقصد فرودگاه‌های سلیمانیه و اربیل و همچنین پروازهای عبوری از فضای کشورمان از مبدأ اقلیم کردستان متوقف شد. کیوان خسروی با اشاره به برگزاری جلسه فوق‌العاده شورایعالی امنیت ملی که صبح دیروز به منظور بررسی درخواست دولت مرکزی عراق درخصوص انسداد مرزهای کشورمان با اقلیم کردستان برگزار شد، اظهار داشت: با توجه به موثر واقع‌نشدن تلاش‌های سیاسی خیرخواهانه کشورمان و اصرار مسئولان اقلیم کردستان برای برگزاری رفراندوم در این منطقه با درخواست دولت مرکزی عراق مرزهای هوایی ایران روی پروازهایی که مبدأ آن اقلیم کردستان است، مسدود شد. وی افزود: براساس این تصمیم کلیه پروازهای ایران به مقصد فرودگاه‌های اقلیم کردستان نیز متوقف شده است. خسروی در پایان خاطرنشان کرد: تصمیم‌های عجولانه برخی مسئولان اقلیم کردستان ضمن محدودکردن قدرت بازیگری و گفت‌وگوی سازنده کردها در حاکمیت عراق، امنیت مردم کرد، کشور عراق و منطقه را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.
ایران پیشتر نیز از زبان دبیر شورایعالی امنیت ملی هشدار داده بود که در صورت اعلام استقلال کردستان عراق، تهران همه توافقات مرزی، امنیتی و نظامی خود را به این منطقه ملغی خواهد کرد و مرزهایش را به روی کردستان عراق خواهد بست.
شمخانی اعلام کرده بود؛ ایران به‌طور قطع صرفا، دولت واحد، یکپارچه و فدرال عراق را به رسمیت می‌شناسد. وی مشروعیت معابر و گذرگاه‌های مرزی جمهوری اسلامی ایران با مناطق اقلیم کردستان عراق را صرفا به دلیل وجود اقلیم به‌عنوان بخشی از عراق یکپارچه عنوان کرد و اظهار داشت: توافقات مرزی صرفا با محوریت دولت مرکزی عراق پابرجا بوده و جدایی اقلیم کردستان از دولت مرکزی عراق به معنای مسدودشدن تمامی معابر و گذرگاه‌های مشترک مرزی خواهد بود. شمخانی در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به وجود توافقات نظامی و امنیتی میان ایران و اقلیم کردستان عراق خاطرنشان کرد: جدایی اقلیم کردستان از خاک عراق به مفهوم پایان‌یافتن تمامی این توافقات خواهد بود و پس از آن ایران در چارچوب تأمین امنیت مرزهای مشترک در رویکرد خود برای مقابله با حضور و فعالیت ضدانقلاب ایرانی که در مناطقی از کردستان عراق تردد دارند، به صورت جدی تجدیدنظر کرده و با شیوه‌های کاملا متفاوت نسبت به گذشته رفتار خواهد کرد.
اما مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق به‌رغم مخالفت‌های اکثر کشورهای جهان، از ایران و ترکیه و عراق گرفته تا آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه و حتی شورای امنیت سازمان ملل متحد، همچنان بر برگزاری همه‌پرسی استقلال اصرار می‌ورزد. روز گذشته رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه با همتای عراقی خود درمورد همه‌پرسی کردستان عراق گفت‌وگو کرد. ترکیه در کنار ایران به‌عنوان همسایگان عراق، دو کشوری هستند که درخصوص برگزاری همه‌پرسی در کردستان عراق هشدار داده‌اند. چند هفته پیش که سردار باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به ترکیه سفر کرده بود، پس از دیدار با مقامات عالیرتبه ترک ازجمله رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور اعلام کرد که موضع ایران و ترکیه درخصوص اعلام استقلال کردستان عراق با هم منطبق است. روز گذشته نیز ارتش ترکیه اعلام کرد که خلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه و عثمان الغانمی، رئیس ستاد مشترک ارتش عراق همه‌پرسی کردستان را غیرقانونی خواندند. طبق بیانیه ارتش ترکیه، این دو مقام در دیدار خود در آنکارا بر اهمیت حفظ تمامیت ارضی عراق و وحدت سیاسی آن و مبارزه مشترک علیه گروه‌های تروریستی و در رأس آنها داعش و نیروهای حزب کارگران کردستان تأکید کردند. دو روز قبل از همه‌پرسی کردستان، پارلمان ترکیه با تمدید حضور نیروهای ترکیه‌ای در عراق و سوریه به ‌مدت یک‌سال دیگر موافقت کرد.
علاوه بر ایران، نخست‌وزیر ترکیه نیز اعلام کرده است که «آنکارا و بغداد بر سر تشکیل گروه بحران درخصوص همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان توافق کردند تا دوطرف درباره اقدامات بعدی درخصوص این همه‌پرسی مشورت و هماهنگی داشته باشند». بنعالی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه گفته است؛ دو طرف ترکی و عراقی تصمیم گرفتند گروه ویژه بحران تشکیل دهند تا لحظه به لحظه و به‌طور دایمی درباره همه اقدامات مراحل بعدی و درباره بحران همه‌پرسی کردستان با هم مشورت و تبادل آرا داشته باشند. نخست‌وزیر ترکیه که متعهد شد، اقداماتی را برای افزایش هماهنگی از طریق همکاری مستحکم با عراق، ایران و کشورهای دیگر درباره همه‌پرسی اقلیم اتخاذ کند، در این راستا گفت: کارگروه توافق‌شده بر سر آن از سوی آنکارا و بغداد به‌عنوان «گروه بحران» عمل خواهد کرد. ییلدیریم در پاسخ به سوالی پیرامون عملیات فرامرزی ضمن گزینه‌های مطرح‌شده ترکیه گفت: طبیعی است که این مسأله رخ دهد، مسأله به زمان‌بندی اجرای گزینه‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی مربوط می‌شود، تحولاتی که به وجود خواهد آمد و شرایط همه‌پرسی را مشخص خواهد کرد. ییلدیریم افزود: همه‌پرسی کردستان تهدیدی برای امنیت ترکیه است و آنکارا ناگزیر است که به مجازات همسایه و شریک تجاری خود اقدام کند. آنکارا هنوز اقداماتی را که ممکن است در این راستا اتخاذ کند، تشریح نکرده است.
در این میان اما مسعود بارزانی همچنان با زبان تند و شدید‌الحن علیه مخالفان برگزاری همه‌پرسی سخن می‌گوید. بارزانی روز گذشته مخالفان همه‌پرسی را به باد انتقاد گرفته و گفت: «زبان تهدید را از سوی هیچ کشوری نمی‌پذیریم». مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق درباره روابط میان اربیل و کشورهای همسایه به‌ویژه ترکیه گفت: دوست دارم که برگزاری همه‌پرسی تاثیری بر روابط ما با ترکیه نگذارد اما تهدید از سوی هیچ کشوری را نخواهم پذیرفت. می‌خواهم این پیامم آشکارا به مسئولان ترکیه برسد که از زبان تهدید علیه ما استفاده نکنند، زیرا ما هرگز تهدید از سوی هیچ کشور یا شخصی را نمی‌پذیریم، ما چه کاری کردیم؟ مردم ما می‌گویند که می‌خواهیم استقلال یابیم، بفرمایید و از ما سوال کنید چرا این را می‌گویید؟ چه چیزی باعث شده که چنین چیزی بخواهید؟ به جای تهدید بپرسید چه می‌خواهید؟ ما همه‌پرسی را برگزار خواهیم کرد، بیایید ما را نابود کنید. بارزانی افزود: ما می‌توانیم با نظارت جامعه جهانی در مورد مسائلی چون استقلال، مرزها و منابع آب و نفت و گاز با بغداد به توافق برسیم و به همسایگانی متحد و بدون هیچ اختلافی تبدیل شویم،‌ ما می‌توانیم برای یک یا دو‌سال منتظر بمانیم. رئیس اقلیم کردستان عراق در ادامه گفت: ما به نمایندگان آمریکا رودررو گفتیم که این موضعگیری‌شان برای ما تعجب‌آور است، ما نمی‌دانیم گناهی که مرتکب شده‌ایم، چیست، ما تنها حقمان را می‌خواهیم و این‌که مردم‌مان نظرشان را بدهند. بارزانی در ادامه تأکید کرد، به ما ایده‌ها و پیشنهادات بسیاری داده شد اما هیچ‌یک از آنها جای همه‌پرسی را نمی‌گیرد.
در بحبوحه این تحولات حزب اتحادیه میهنی اداره اقلیم عراق اعلام کرد: ایران 6 روستا در منطقه بالکایتی و حاج عمران استان اربیل را با توپخانه هدف قرار داده است. خبری که البته به سرعت از سوی سپاه پاسداران تکذیب شد. در خبری که ذکر شد همچنین آمده بود که اقلیم کردستان عراق، مرتضی عبادی، سرکنسول ایران در اربیل را برای ارایه توضیحات احضار کرده است، اما در مدت کوتاهی خبرگزاری تسنیم به نقل از یک منبع آگاه در سرکنسولگری این خبر را تکذیب کرد. برخی رسانه‌های خارجی از احضار مرتضی عبادی سرکنسول ایران در اربیل خبر داده‌ بودند که یک مقام آگاه در سرکنسولگری ایران در اربیل، این خبر را تکذیب کرد. این ادعاها درحالی مطرح می‌شود که «رزمایش» امنیتی دفاعی محرم نیروی زمینی سپاه از دیروز در استان‌های آذربایجان‌غربی و کردستان آغاز شده است.
 همچنین سردار آسودی مشاور نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران گفت: جدول رزمایش‌های کشور مشخص است و براساس این زمان‌بندی درحال حاضر نیروی زمینی سپاه درحال اجرای رزمایش در غرب کشور است. به گفته او، حمله ایران به کردستان عراق کذب بوده و شیطنت رسانه‌های غربی برای به حاشیه‌بردن رزمایش سپاه است.

بارزانی: نمی‌خواهیم اوضاع با ترکیه یا ایران وخیم شود

مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق روز گذشته یک‌ روز پیش از برگزاری همه‌پرسی استقلال در کنفرانسی خبری در اربیل ضمن تأکید بر برگزاری همه‌پرسی خواستار روابط دوستانه با ایران و ترکیه شد. رئیس اقلیم کردستان شراکت با بغداد را پایان یافته توصیف کرد و گفت: «بغداد کاری کرد که مردم با کردستان خصومت داشته باشند. این بغداد بود که ما را مجبور به همه‌پرسی استقلال کرد.»
وی تأکید کرد: همه‌پرسی گام نخست در نقشه راه استقلال و جدایی از عراق است و مردم مشخص می‌کنند که کجا می‌خواهند زندگی کنند. پس از آن مرحله طولانی‌ای را آغاز خواهیم کرد. این همه‌پرسی برای ترسیم مرزهای کردستان نیست. پس از همه‌پرسی مذاکراتی با بغداد ظرف یک یا دو‌ سال خواهیم داشت و اگر ببینیم که این مذاکرات ثمربخش است آن را ادامه می‌دهیم. اما برای بررسی مسأله شراکت به بغداد باز نخواهیم گشت. در خصوص مرزهای کردستان هم به قوانین بین‌المللی احترام می‌گذاریم. در کشور مستقل کردستان به اصول شهروندی، دموکراسی و عقاید اقشار و گروه‌های مختلف احترام خواهیم گذاشت. بارزانی ادامه داد: ما می‌خواهیم همسایه‌های خوبی برای بغداد باشیم. دوست دارم تأکید کنم که روابط خوبی میان پیشمرگ‌ها و ارتش عراق وجود دارد و این روابط ادامه خواهد داشت.
رئیس اقلیم افزود: پیش‌بینی می‌کنم که واکنش‌هایی از طرف‌های مختلف درخصوص همه‌پرسی صورت گیرد اما هر واکنشی بهتر از آینده‌ای نامعلوم است. به ‌هر حال سرانجام همه این سرنوشت برای ما را می‌پذیرند و آنهایی که فکر می‌کنند ما عامل ضربه‌زدن به امنیت ملی آنها هستیم، نگران نباشند. در واکنش‌های بین‌المللی به همه‌پرسی هم کسی مخالف اصل برگزاری این همه‌پرسی نبود و مخالفت‌ها تنها به زمان آن اشاره داشت. وی درباره آوارگان مستقر در اقلیم هم گفت: این‌جا سرزمین آنهاست و با کرامت با آنها برخورد می‌شود. بارزانی همچنین اظهار امیدواری کرد که مرزهای کشورهای همسایه به روی اقلیم کردستان بسته نشود: «بستن مرزهای ترکیه به روی کردستان به نفع هیچ یک از دو طرف نخواهد بود.»
رئیس اقلیم همچنین تأکید کرد گمان نمی‌کند بر سر همه‌پرسی، درگیری‌ نظامی‌ای با بغداد صورت گیرد و کسی بخواهد به اقلیم حمله کند. بارزانی گفت: نمی‌خواهیم اوضاع با ایران یا ترکیه وخیم شود. ما به دنبال خشونت نیستم و معتقدیم مشکلات با گفت‌وگو حل‌شدنی است.