پولاد امین - شهروند| اتفاق عجیبی بود. عجیب و البته غیرقابل باور. این‌که روز گذشته، درست دو روز بعد از اعلام نامزدهای بخش بهترین فیلم نوزدهمین سینمای ایران، بعد از این‌که رسانه‌ها و نشریات کاغذی و مجازی بر سر تعداد نامزدی‌های فیلم نفس نرگس آبیار و رقابتش با فروشنده اصغر فرهادی مانورها دادند؛ به یک‌باره مشخص شد که فیلم‌های نفس و برادرم خسرو ساخته احسان بیگلری با توجه به آیین‌نامه این دوره جشن، به علت نامزد نشدن در بخش فیلمنامه یا کارگردانی امکان کاندیدا شدن در بخش بهترین فیلم را ندارند و بنابراین نام این دو فیلم از میان نامزدهای رشته بهترین فیلم جشن سینمای ایران حذف شد. اتفاقی بزرگ بود و البته ناراحت‌کننده؛ حداقل برای تهیه‌کنندگان این دو فیلم شایسته اما حذف‌شده که می‌توانست جنجالی بزرگ را در جشن امسال به وجود آورد؛ از جنس اتفاقاتی از قبیل حذف فیلم دایره در آخرین لحظه اعلام جایزه بهترین فیلم در جشن دوازده - سیزده سال گذشته، اما دلجویی بهنگام تورج منصوری موجب شد حداقل تا لحظه تنظیم این خبر جنجالی به آن معنای خاص، فضای عمومی سینمای ایران را در آستانه جشن متشنج نکند.
برای کسانی که البته آیین‌نامه تازه جشن سینما را خوانده بودند، اما این اتفاق چندان هم غیرقابل پیش‌بینی نبود. درواقع اشتباه اصلی این داستان، نه اعلام حذف این دو فیلم، که اتفاقا نامزد کردن آنها در بخش بهترین فیلم بود. در حقیقت تخلف یا سهل‌انگاری اصلی نامزد کردن این دو فیلم در بخش بهترین فیلم بود و نه حذف آنها از رقابت در این بخش. یعنی نامزدهای نوزدهمین جشن خانه سینما در شرایطی اعلام شدند که آشکارا در اعلام نامزدهای این بخش آیین‌نامه تازه و تغییریافته جشن توسط برگزارکنندگان نادیده گرفته شده یا این‌که حداقل به دقت مطالعه نشده است.
در شرایطی که براساس تبصره هشتم از آیین‌نامه جشن نوزدهم خانه سینما فیلمی می‌تواند نامزد بهترین فیلم جشن خانه سینما شود که الزاما در بخش بهترین کارگردانی یا بهترین فیلمنامه و نیز دو شاخه از سه شاخه تدوین، بازیگری و فیلمبرداری نامزد شده باشد؛ پیداست که از همان ابتدا هم اعلام نامزدی این دو فیلم - که هر دو نتوانسته بودند کارگردان و سناریست‌شان را نامزد دریافت تندیس‌های کارگردانی و فیلمنامه ببینند - در بخش بهترین فیلم، اگر نه تخلف که حداقل یک گاف بزرگ بوده است.
در این‌که نفس و برادرم خسرو دو تا از بهترین فیلم‌های سال سینمایی اخیر (فیلم‌هایی که از 31 خردادماه سال 1395 تا همین تاریخ در سال 1396 اکران عمومی شده‌اند) هستند، شکی وجود ندارد. اما فکر کنید در شب اهدای تندیس‌ها اگر به یک‌باره نام یکی از این دو فیلم به‌عنوان بهترین فیلم بر زبان مجری می‌آمد، آیا این پرسش ایجاد نمی‌شد که این چه بهترین فیلمی است که نه فیلمنامه‌اش جزو بهترین‌های سال است و نه کارگردانش؟ این مشکلی است که در سال‌های اخیر بارها و بارها گریبان جشنواره فیلم فجر را هم گرفته و اعتبار سیمرغ‌هایش را زیر سوال برده است. فراموش نکرده‌ایم همین جشنواره زمستان گذشته را که ماجرای نیمروز درحالی به‌عنوان بهترین فیلم جشنواره اعلام شد که سیمرغ کارگردانی به وحید جلیلوند برای بدون تاریخ، بدون امضا رسید و سیمرغ فیلمنامه هم به کامبوزیا پرتوی برای فیلم فراری. در رشته بازیگری نیز بازیگران رگ خواب و فراری برنده سیمرغ شدند و تدوین و فیلمبرداری نیز به تابستان داغ رسید. از همان فردای برگزاری اختتامیه جشنواره ماجرای نیمروز زیر شدیدترین انتقادات رفت؛ تازه در شرایطی که در کارگردانی، سازنده ماجرای نیمروز در بین کاندیداها قرار داشت. اما به این بهانه که این فیلم که نه بهترین کارگردانی را دارد و نه فیلمنامه و بازیگری و تدوین و فیلمبرداری را؛ چگونه به‌عنوان بهترین فیلم انتخاب می‌شود؟ سیمرغ این فیلم زیر سوال رفت که حداقل در ظاهر بحق به نظر می‌رسید. این اتفاق را یک‌بار دیگر هم در همان سالی دیده بودیم که جدایی نادر از سیمین تمام جوایز اصلی را درو کرد، اما درنهایت سیمرغ بهترین فیلم به جرم مسعود کیمیایی رسید که البته آن را با این توجیه که خواسته شده از کیمیایی دلجویی به عمل آید و سیمرغ‌های بحق داده نشده‌اش در دوره‌های قبل را به این نحو به او اهدا کنند، این اتفاق با انتقادات چندان تندی مواجه نشد.
به‌هرحال، درحالی‌که به نظر می‌رسید این تصمیم منطقی مبنی بر حذف دو فیلم برادرم خسرو و نفس اعتراض و انتقاد خیلی‌ها را باعث شود، تورج منصوری با دلجویی از تهیه‌کنندگان این فیلم‌ها اعلام کرد که این دو فیلم براساس تطبیق آیین‌نامه جشن نمی‌توانستند به‌عنوان کاندیدای بهترین نامزد در لیست باشند. دبیر شورای سیاست‌گذاری جشن سینمای ایران در ادامه ضمن اشاره به این‌که پنج فیلم دیگری که نامزد بهترین فیلم بودند جای خودشان باقی ماندند؛ درباره فیلم‌های نفس و برادرم خسرو گفت که هر دوی این فیلم‌ها تهیه‌کنندگان عزیزی دارند و تردیدی در ارزش کار آنان نداریم.
تورج منصوری درباره اشتباهی که در فهرست نامزدهای بهترین فیلم به وجود آمده دلیل آن را قرائتی متفاوت از آیین‌نامه عنوان کرد و گفت: ما برای توجیه نیامدیم و قصد نداریم همه چیز را از اول تنظیم کنیم و در این زمان اساسنامه را تغییر دهیم، این اشتباه پیش آمده نیز یک قرائت متفاوت بود که اصلاح شد.
با این وصف باید خبر دو روز گذشته را بدین شکل تصحیح کرد و گفت که دختر رضا میرکریمی، رگ خواب حمید نعمت‌الله، فروشنده اصغر فرهادی، لانتوری رضا درمیشیان و ماجرای نیمروز سیدمحمود رضوی نامزدهای بخش بهترین فیلم جشن خانه سینما هستند. البته تا این لحظه و مادام که اتفاق جدیدی رخ نداده است.
محمدحسین قاسمی، تهیه‌کننده نفس
خبر کوتاه بود: فیلم‌های «نفس» و «برادرم خسرو» از رقابت در بخش بهترین فیلم جشن خانه سینما حذف شدند.
چرا؟ چون هیچ‌کدام از این دو فیلم، کاندیدای بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه نشده‌اند و این درحالی است که به‌عنوان نامزد بهترین فیلم از سوی صنف محترم تهیه‌کنندگان سینما انتخاب شده اند.
اتفاقا این نکته‌ای بود که مدام از سوی اهالی سینما و منتقدان فهیم از من پرسیده می‌شد که فیلم «نفس» با 10 نامزدی چرا در رشته‌های کارگردانی و فیلمنامه کاندیدا نیست و مگر کارگردانی همین خروجی خوب بخش‌های مختلف فیلم نیست؟... اما گویی تعریف کارگردانی درحال دگرگون شدن است! نمی‌توانم از یاد ببرم که نظیر همین ماجرا برای فیلم شیار143 هم رخ داد.
به نظر می‌رسد این دیده نشدن اتفاقی است که برای اکثر زنان ایرانی در اغلب کسوت‌ها از سوی هم‌صنف‌هایشان رخ می‌دهد؛ آنان زنان را نمی‌بینند یا دقیق‌تر بگویم: نمی‌خواهند ببینند.
سینما هم گویا از این ماجرا مستثنی نیست. نرگس آبیار برای فیلم‌هایش و علی‌الخصوص فیلم سومش «نفس» از جشنواره‌های مهم بین‌المللی، جایزه کارگردانی می‌گیرد اما در کشورش برای این فیلم‌ها حتی در این رشته کاندیدا هم نمی‌شود و کارگردانی فیلم «نفس» که به‌زعم بسیاری از منتقدان درخشان و خلاقانه است، نادیده گرفته می‌شود. بی‌توجهی به فیلم ویلایی‌ها ساخته منیر قیدی نیز مصداقی از این ماجراست. من به‌عنوان یک تهیه‌کننده از حذف فیلم «نفس» از بخش رقابت بهترین فیلم بی‌نهایت گله‌مندم اما پیش از آن اجازه بدهید به‌عنوان یک مرد و یک ایرانی و یک انسان از این اجحاف مکرر در حق زنان شکوه کنم. به‌زعم بنده مشکل این است.