نیره خادمی| دهمين روز خرداد امسال مسئولان بنياد مستضعفان پاكت‌هايي را كه براي شركت در مزايده فروش يكي ديگر از باغ‌هاي تهران به دفتر اين نهاد آمده بود، باز كردند. براي آنها معلوم شد كه چه كسي بايد در ازاي آن باغ مجاور باغ مستوفي در جنوب شهرک آتی‌ساز تهران حداقل 40ميليارد و 107ميليون تومان پول پرداخت كند؛ آن هم به صورت اقساط بلند‌مدت و بدون كارمزد. هنوز معلوم نيست چه كسي برنده اين مزايده شده و چه بر سر اين ملك كه 14هزار و 652 مترمربع مساحت دارد، خواهد آمد؟ اما اين مزايده باز هم داغِ باغ‌هاي به تاراج رفته تهران را تازه مي‌كند كه تا همين حالا هيچ نهادي به طور جدي براي نگهداري از آن احساس مسئوليت نكرده است. تنها در 10سال بيش از 4هزار هكتار از باغات تهران نابود شده است و بعضی مثل پيروز حناچي، معاون شهرسازي وزارت راه‌و‌شهرسازي هم گفته‌اند كه تهران ركورددار تخريب باغات است. خيلي‌ها هم سرنوشت باغ‌هاي تهران را عجيب توصيف كرده‌اند و محمد حقاني، رئيس سابق كميته محيط‌زيست شوراي شهر تهران يكي از آنهاست كه در بيست‌وسومين روز خرداد امسال يك‌بار ديگر درباره فروش باغ‌هاي تهران تذكر داد. بعد از آن همه ماجرايي كه بهمن سال گذشته درباره قطع شبانه درختان باغ محله فرشته معروف به «باغ سبز» دهان به دهان چرخيد، خرداد امسال هم بنياد مستضعفان دست روي زمين مشجر ديگري گذاشت و آن را در مزايده‌اي فروخت. ارديبهشت امسال هم مشخص شد كه شهرداري تهران برای مالک باغ فرشته (بنیاد مستضعفان) پروانه ساخت یک برج در باغ را صادر کرده است و بر همين اساس هم بيش از 227 اصله درخت اين باغ قطع شد. در همان زمان هم رئیس بنیاد مستضعفان اعلام كرد كه هيچ درختي قطع نشده است اما به گواه نامه سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران به شهرداری منطقه یک تهران مالک تنها در فاصله 6 ماه، 171 اصله درخت و درمجموع 227 اصله درخت را در این باغ سرسبز از بین برده بود.
در همان روزهاي ارديبهشت امسال بود كه بنياد مستضعفان به جاي درخواست مجوز برج-باغ از شهرداري، دو ملك ديگر را به مزايده گذاشت؛ يكي با كاربري r122 (مسكوني) و ديگريg311 (باغسار تفرجی). در آگهي بنياد كه در روزنامه رسمي منتشر شد، آمده بود: «سازمان اموال و املاك بنياد مستضعفان انقلاب اسلامي در نظر دارد تعدادي از املاك مشروحه ذيل را در تهران و ساير استان‌ها از طريق مزايده عمومي با شرايط ويژه (به‌صورت اقساط بلند‌مدت و بدون كارمزد) واگذار کند.» زمان بازگشايي پاكت‌هاي مزايده هم چهارشنبه، 10خرداد قيد شده بود. در اين آگهي دو ملك با كاربري‌هاي «باغ-ويلا پهنه r122 مسكوني با تراكم متوسط» و «زمين- پهنه g311 – رود دره‌ها- باغسار- تفرجي» و قيمت پايه «450 ميليارد» و «401ميليارد و 77ميليون» ريال عرضه شده است. يكي از اين دو ملك در بزرگراه چمران، ضلع جنوبي شهرك آتي‌ساز، مجاور باغ مستوفي قرار دارد و ملك ديگر در نياوران.
حقاني چند روز بعد از برگزاري مزايده در صحن شوراي چهارم شهر در اين‌باره حرف زد و البته روي صحبت او هم بنياد مستضعفان بود و هم مسئولان شهرداري تهران: «از بنياد مستضعفان مي‌خواهيم كه باغات را نگهداري كنند و در تعاملاتي كه با شهرداري دارند، اين باغات به شهرداري واگذار و براي ايجاد فضاي سبز استفاده شود.» رئيس كميته محيط‌زيست شوراي شهر بعد هم به قانون حفظ و گسترش باغات اشاره كرد كه از ابتداي انقلاب به تصويب رسيد؛ اما هيچ وقت آنطور كه بايد اجرايي نشد در حالي كه باغات تهران بيشتر براي افراد ثروتمند بوده است كه از كشور رفته‌اند و امروز اختيار آن به دست نهادهايي ازجمله بنياد مستضعفان افتاده: «بنيادهاي مختلف نسبت به نگهداري باغات در شهر تهران همتي نداشته‌اند و در حال‌حاضر هم تعداد زيادي از باغات را يكي از بنيادها براي فروش به مزايده گذاشته است. حداقل بايد ترتيبي اتخاذ شود تا شهرداري تهران اين باغات را خريداري كرده و در اختيار مردم قرار دهد.» مهدي چمران، رئيس سابق شوراي شهر تهران هم البته گفت كه اين زمين‌ها باغ است و كسي فكر نكند اين باغات با قيمت پايين خريداري مي‌شود و بعد در آن برج مي‌سازند: «اينها جزو پهنه فضاي سبز است كه طبق پهنه خود مورد استفاده قرار مي‌گيرند.» اما با تمام اين حرف‌ها شايد هيچ اعتمادي به خط و نشان‌ها نباشد. كم نبوده‌اند باغ‌هايي كه در دهه گذشته توسط صاحبان آن خشك شدند و بعد هم برج‌ها و آسمانخراش‌ها به جاي آن سر در آوردند.
بنياد مستضعفان پاسخگو نيست
بنياد مستضعفان كه از زمان پيروزي انقلاب باغ‌هاي زيادي را در اختيار داشته است، خيلي اهل جواب‌دادن به رسانه‌ها نيست. محمدی، مسئول روابط‌عمومي اين بنياد بر اين باور پافشاري دارد كه نگهداري آنها از باغ سيب كرج نشان‌دهنده توجه آنها به باغات است. او اعتقاد دارد كه قانون هيچ وظيفه‌اي براي حفظ باغات تعريف نكرده است و آنها املاك بنياد را مي‌توانند بفروشند؛ بنابراين با اين پاسخ‌ها راه براي پيگيري ماجرا از طرف بنياد بسته مي‌شود. البته براساس قانون، مالك موظف به حفظ باغات است نكته‌اي كه محمد حقاني، عضو سابق كميسيون سلامت شوراي شهر تهران هم در گفت‌وگو با «شهروند» از آن حرف مي‌زند: «هيچ باغي نبايد از بين برود. اگر باغي سهوا و عمدا از بين رفت بايد براساس قانون، حكم محاكم قضائي در اختيار شهرداري‌ها قرار گيرد و مصادره شود.» او مي‌گويد بنياد مستضعفان بيش از 30سال است كه باغ‌ها را مي‌فروشد: «البته ملكش است و براساس قانون هم اين كار را انجام مي‌دهد؛ دستگاهي كه اجاز ساخت‌وساز در باغات را مي‌دهد، مقصر است. كسي كه قانون حفظ و گسترش فضاي سبز را رعايت نمي‌كند.»
قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها كه در سال 88 بعد از تصويب در مجمع تشخيص مصلحت نظام از سوي مجلس براي اجرا به دولت ابلاغ شد. براساس ماده يك اين قانون، به منظور حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان، قطع هر نوع درخت یا نابود‌کردن آن به هر طریق در معابر، میادین، بزرگراه‌ها، پارک‌ها، بوستان‌ها، باغات و نیز محل‌هایی که به تشخیص شورای اسلامی شهر، باغ شناخته شوند در محدوده و حریم شهرها بدون اجازه شهرداری و رعایت ضوابط مربوط ممنوع است.
باغ‌هايي كه به قيمت پايين فروخته مي‌شوند
به گفته حقاني، اين باغات اغلب با قيمت پاييني به فروش مي‌رسند: «اصولا رقمي كه به فروش مي‌رود، كمتر از رقم واقعي است. قطعا بسازوبفروش‌ها با ارتباطاتي كه دارند، اين باغات را با رقم ارزان‌تري خريداري مي‌كنند تا اقدام به ساخت‌وساز كنند بنابراين آخرين ريه‌هاي شهر تهران كه اينقدر مورد توجه نظام و رهبري هم هست، با اين اقدامات از بين مي‌رود.»
عضو سابق كميسيون سلامت و محيط‌زيست شوراي شهر تهران باز هم به مسئوليت دستگاه‌هاي مختلف درباره باغات تهران و بودجه‌اي كه براي حفظ آن مطرح بوده است، اشاره مي‌كند: «چند ماه قبل بنياد مستضعفان براي مزايده چند باغ آگهي داده بود. همان زمان ما در شورا پيشنهاد كرديم كه شهرداري باغ‌ها را خريداري كند اما متاسفانه از سوي مديريت شهري سابق اقدامي براي آن صورت نگرفت.»
بيش از 1500 باغ بزرگ در تهران داريم
اينجا باز هم پاي مصوبه برج باغ‌ها پيش كشيده مي‌شود و حقاني نقض آن را به‌عنوان يكي از مهمترين اقدامات شوراي پنجم نام مي‌برد: «ما كه در شوراي چهارم زورمان نرسيد، اگر چه همين حالا هم باغي در تهران نمانده است كه بخواهيم از تخريب آن جلوگيري كنيم اما به هرترتيب كساني كه در آينده هم قصد خريد باغات را به قصد برج‌سازي دارند، بدانند مديريت شهري جديد اجازه ساخت برج به آنها نخواهد داد.» در سال‌هاي گذشته به مدد وجود مصوبه برج- باغ‌ها بيش از 4هزار هكتار از باغات تهران از بين رفت. اعضاي كميسيون سلامت شوراي شهر تهران در دوره چهارم طرح حفاظت از باغات تهران را به‌عنوان جايگزين مصوبه برج- باغ در شورا مطرح كردند؛ طرحي كه در روزهاي پاياني شوراي چهارم براي سومين‌بار به صحن آمد اما باز هم براي بررسي‌هاي بيشتر به كميسيون‌ها بازگشت داده شد. اما با وجود تمام نگراني‌هايي كه درباره تخريب باغات تهران وجود دارد، هنوز هم باغ‌هاي به هم‌پيوسته‌اي در تهران هست كه محمد حقاني درباره آمار آن مي‌گويد: «شهرداري بيش از 1500 باغ بزرگ و 6هزار باغ متوسط را شناسايي كرده است و در چند منطقه تهران ازجمله باغات كن، سوهانك و غيره باغ‌هاي به هم‌پيوسته‌اي هم داريم. شوراي چهارم در سال 94 حدود 500ميليارد تومان در تبصره‌هاي بودجه براي باغات تهران بودجه گذاشت اما يك ريال از آن را هزينه نكردند. سال 95 هم حدود 150ميليارد تومان در نظر گرفتيم كه آن را به 120ميليارد تومان كاهش دادند و در نهايت هم نگفتند كه چقدر از آن محقق نشد.» او معتقد است كه اگر مديريت شهري نگاه زيست‌محيطي به شهر نداشته باشد، حتي اگر 100هزار ميليارد هم بودجه براي باغات درنظر گرفته شود، باز هم اتفاقي نخواهد افتاد: «آنها بزرگراه صدر و اين همه پل را ساختند كه ضدمحيط‌زيست بود اما كاري كه بايد براي توسعه پايدار تهران انجام مي‌شد را پشت گوش انداختند. مدام از كمربند سبز تهران حرف زدند اما حرف ما اين بود كه كمربند سبز نمي‌خواهيم، درختكاري نمي‌خواهيم همين باغات باقيمانده را حفظ كنيد.»
در زماني كه اعضاي شوراي شهر چهارم مستقر بودند، چندين‌بار كميسيون سلامت و محيط‌زيست گزارش تملك باغات توسط شهرداري از مجموعه‌هاي مختلف مديريت شهري خواسته مي‌شود اما مسئولان اين كميسيون پاسخ درستي نمي‌گيرند: «مسأله بين حوزه خدمات شهري، سازمان املاك شهرداري و اداره كل بودجه شهرداري پاسكاري شد.» حقاني در تكميل اين جمله‌اش مي‌گويد: «بودجه باغات محقق شده است اما احتمالا در جاي ديگر خرج شده است و شهرداري كه اين اطلاعات را در دست دارد، بايد گزارش آن را ارایه دهد.»
مالکان باغات حاضر به توافق
با قیمت عادلانه نيستند
مسئولان شهرداري تهران تا همين‌جا به همراه بسازوبفروش‌ها متهم رديف يك پرونده تخريب باغ‌هاي تهران هستند. حالا البته چند روزي است كه محمدباقر قاليباف، شهردار تهران از طبقه آخر ساختمان خيابان بهشت كوچ كرده است و با وجود استعفاي دونفر از معاونان او، هنوز هم بدنه مديريتي شهرداري بر پايه خود باقي مانده است. محمد مختاري كه مديرعامل سازمان پارك‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران از دوره قاليباف است، سوالات «شهروند» درباره خريد باغات از سوي مديريت شهري را به صورت كتبي پاسخ مي دهد. او مي‌گويد كه تملك باغات قديمي و تبديل آن به بوستان عمومي از اولويت‌هاي دهه اخير شهرداري بوده است: «درطول این مدت بیش از 60 قطعه از باغات خصوصی تملک و تبدیل به بوستان عمومی شده یا در دست اقدام بوده که می‌توان به تعدادی از آنها ازجمله بوستان‌های وزیری، امیرسلیمانی، آقابزرگی، ملک 1 و 2، انجیری، محلوجی، بابک، نیایش، خسروشاهی، کامران، آصف، نظر در منطقه یک، بوستان‌های مهندس علی‌محمد مختاری، ساسانی و ارغوان در منطقه 3، بوستان جوانمردان و تعدادی از باغات کن در منطقه 5، بوستان دقت در منطقه 7، باغ حکیم، اعتماد، خانواده، نظر در منطقه 10، دامپزشکی در منطقه 11، باغ گیوی در منطقه 14، باغ سبزی و صالحان در منطقه 17 اشاره كرد، درحالي كه بیش از نیمی از باغات تملک‌شده در منطقه یک شهرداری تهران قرار دارد.» او در پاسخ به اين سوال كه «به طور شفاف بگویید جزییات بودجه و خرید باغات به تفکیک از سال 94 و 95 چه میزان بوده است؟» هم گفت: «در طول سال‌های 94 و 95 شهرداری تهران نسبت به تملک باغاتی همچون باغ نظر در منطقه یک، باغ دامپزشکی در منطقه 11، باغ محله بریانک در منطقه 10 و همچنین تعدادی از باغات محدوده کن اقدام کرده است و هم‌اکنون مذاکراتي هم با مالکان چند باغ در مناطق 20-17 و 14 شروع شده تا پس از تملک به بوستان عمومی تبديل شود.» او درباره فروش باغات توسط بنيادها هم به اختيار مالك براي فروش اراضي اشاره كرد: «با آن‌که نوعیت زمین با تغییر مالک عوض نخواهد شد. با توجه به تهیه شناسنامه باغات شهر تهران که در دست تکمیل است، درصورت هرگونه نقل و انتقالات هم مالک جدید اجازه نابودی باغ را نداشته و درصورت اقدام خلاف در جهت نابودی باغ موضوع توسط شهرداری تهران رصد شده و ضمن برخورد قانونی، پیگیری حقوقی از طریق مراجع قضائی خواهد شد.» او در مورد تملك باغات اين را هم گفت كه شرط اجرای آن رضایت مالکان و توافق بر سر قیمت تملک باغ است: «بسیاری از مالکان حاضر به توافق با قیمت عادلانه که توسط کارشناس رسمی تعیین می‌شود، نيستند. ضمن آن‌که تملک این باغات بودجه بسیار هنگفتی را طلب می‌کند که تأمین آن بسیار مشکل خواهد بود.»
شوراي پنجم حتما به مصوبه برج- باغ‌ها مي‌پردازد
اعضاي شوراي پنجم شهر تهران كه به تازگي مراسم تحليف را پشت‌سر گذاشته‌اند، هنوز به مسائل و مشكلات تخصصي شهر تهران ورود نكرده‌اند، اما آنها پيش از ورود به شورا نگاه مثبتي به مصوبه برج باغ‌ها نداشتند اما حالا پس از گذشت نزديك به دوهفته از آغاز رسمي شورا حرف‌هاي ديگري دارند. مثلا زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورا درباره لغو مصوبه برج باغ‌ها گفته است كه بايد بررسي‌هاي بيشتري درباره آن انجام شود: «این موضوع سه‌بار در دستور کار شورای چهارم قرار گرفته و هر سه‌بار با آن مخالفت شده است، باید همه ابعاد را درنظر بگیریم. علت مخالفت سه‌باره در شورای گذشته قابل تأمل است. بنابراین به جای عجله و این‌که بگوییم با سرعت باید این امر اتفاق بیفتد، باید کارشناسی شود.» او البته اين را قبول دارد كه وضع باغات تهران خوب نيست، براي همين هم معتقد است كه حتما به این مصوبه پرداخته می‌شود و با جمع‌بندی انجام‌شده پیشنهاد به صحن ارایه خواهد شد تا ديگر جاي مخالفت با آن نباشد.