سهیلا روزبان - شهروند | هرمزگانیها کسری آب آشامیدنی دارند. این استان جنوبی ایران با یکمیلیون و 600هزار نفر جمعیت 4هزار و 40 لیتر بر ثانیه چیزی حدود 127میلیون مترمکعب در طول سال آب مصرف میکند. این در حالی است که میانگین تولید آب در این استان تنها 3هزار و 400 لیتر بر ثانیه معادل 109میلیون مترمکعب در سال است. یک حساب کتاب سرانگشتی به خوبی نشان میدهد که آب تولیدشده در این استان جوابگوی نیاز هرمزگانیها نبوده و آنها با کسری حدود 600میلیون لیتر بر ثانیه آب مواجه هستند اما آنها توانستهاند میزان هدررفت منابع آبشان را به زیر میانگین کشوری برسانند. البته این تنها یک بعد ماجراست و آنها در یک اقدام متفاوت و تازه قرار است فضای سبز خانه و محلهشان را با آب مازاد کولرها آبیاری کنند. جالب است بدانید هر کولر آبی روزانه چیزی حدود 200 لیتر آب مصرف میکند که این رقم چیزی حدود سرانه مصرف روزانه آب برای هر ایرانی است؛ به عبارت دیگر کولرها نفر اضافه خانوارها در مصرف آب هستند!
صرفهجویی روزانه تا 150 لیتر آب
با طرح ابتکاری هرمزگانیها
«بندرعباس دیگر آبی ندارد.» نزدیک به دو دهه خشکسالی و کمآبی در هرمزگان موجب خشکشدن 365حلقه چاه آب آشامیدنی، 18 دهنه چشمه و قنات، 100 حلقه چاه و کاهش آب 135 حلقه چاه شده است.
بر اساس اعلام شرکت آب و فاضلاب این استان، آبهای سطحی بندرعباس در سالهای گذشته بشدت روند نزولی داشته و برای تأمین آب آشامیدنی اهالی جنوبیترین استان ایران مسئولان دست به دامن آبشیرینکنها شدهاند. هر چند که آمارها از رشد 52درصدی بارندگیها در استان هرمزگان نسبت به 50سال گذشته خبر میدهد؛ اما باز هم این استان در میان کمبارشترین استانهای کشور جا خوش کرده است.
براساس اطلاعات ایستگاههای بارانسنجی شرکت مدیریت منابع آب ایران، بارندگیهای هرمزگان امسال از مرز 242 میلیلیتر گذر کرده و با وجود این طبق اعلام شرکت آب و فاضلاب هرمزگان متوسط بارندگیهای این استان 20 تا 30درصد کمتر از متوسط کشوری است.
به دنبال بروز بحران کمآبی در 11 شهر بندرعباس، خمیر، تازیان پایین، سیریک، رویدر، بستک، جناح، فرامرزان، سردشت، گوهران و کروک مدیریت مصرف در هرمزگان بیشتر از هر زمانی دنبال میشود. هرمزگانیها که توانستهاند هدررفت منابع آبیشان را تا 19.4درصد یعنی کمتر از رقم نرمال صنعت آب و فاضلاب (20درصد) و متوسط کشوری (25.5درصد) کاهش بدهند؛ حالا قرار است که از ظرفیت آب خروجی کولر برای آبیاری فضای سبز و سیستم بهداشتی ساختمانها استفاده کنند. طرحی که به تصویب کمیته تخصصی سازمان نظام مهندسی هرمزگان رسیده به صورت پایلوت در ساختمان ستاد شرکت آب و فاضلاب اجرایی شده و ماهانه بیش از 4هزار لیتری کاهش مصرف را به همراه داشته است.
آنگونه که رضا هنرخواه، مدیر دفتر فنی و خدمات فنی و مهندسی آب و فاضلاب هرمزگان به «شهروند» گفته است، پیشبینی میشود که در یک ماه آینده این طرح وارد فاز عملیاتی شود و در مرحله نخست آن خانههای دارای 10 واحد و بالاتر از آن در بندرعباس موظف به تجهیز ساختمان برای ذخیرهسازی آب خروجی کولرهایشان شوند.
به گفته این مقام مسئول در شرکت آب و فاضلاب استان هرمزگان اجراییشدن این طرح در خانههای یکخوابه به ذخیره و صرفهجویی روزانه 50 لیتر، در خانههای دو خوابه 75 لیتر، خانههای سه خوابه 100 لیتر و خانههای چهار خوابه بیش از 150 لیتر منجر میشود؛ منابع آبی که میتوان از آن برای آبیاری فضای سبز و فلشتانکها استفاده کرد.
این مقام مسئول در خصوص میزان آب مصرفی برای آبیاری فضای سبز در استان هرمزگان گفت: در حال حاضر شهرداری برای آبیاری فضای سبز 200 لیتر آب در ثانیه استفاده میکند که با اجراییشدن طرح کمربند سبز این میزان به 600 لیتر در ثانیه افزایش مییابد که تامینش برای استان هرمزگان با این منابع آبی بشدت سخت است.
هنرخواه هدف از اجرای این طرح را جلوگیری از هدررفت آب و استفاده از این ظرفیت (بویژه در فصول گرم سال) در آبیاری فضای سبز، سیستم بهداشتی و مصارف شستوشو عنوان کرد و با اشاره به محدودیت منابع آبی استان و هزینههای کلان تولید، انتقال و توزیع آب، گفت: با وجود این محدودیتها به دلیل عدم اجرای طرح تفکیک لولههای آب شرب و بهداشتی از غیرشرب، حجم قابل توجهی از منابع آبی صرف آبیاری فضای سبز و استفاده در سیستمهای بهداشتی ساختمانها مانند فلش تانکها میشود که با اجرای این طرح در این بخشها هدررفت آب نخواهیم داشت.
به گفته این مقام مسئول شرایط جوی خاص، گرمای شدید هوا، رطوبت بالا و استفاده از کولرهای گازی و سایر سامانههای تهویه مطبوع در شهرهای ساحلی ازجمله دلایلی است که اجرای این طرح را در این شهرها ضروری میسازد.
اما طرحهای مدیریت مصرف آب در همسایه خلیجفارس به همین مورد ختم نمیشود و آنگونه که هنرخواه میگوید: استفاده از آب خاکستری (پساب) نیز از دیگر ظرفیتهای ممکن و قابل استفاده در آبیاری فضای سبز و سیستمهای بهداشتی است که دستورالعمل آن نهایی شده و در صورت تحقق این طرح، مقدمات اجرایی آن بهزودی برای اجرا در مجتمعهای مسکونی فراهم میشود.
آبیاری فضای سبز
معادل نیمی از مصرف کل سالانه آب میخورد
براساس آمار اعلامی از سوی وزارت نیرو سالانه حدود 522میلیون مترمکعب برای آبیاری فضای سبز در کشور مصرف میشود که معادل نیمی از آب شرب مصرفی در کشور است.
براساس اعلام هدایت فهمی کارشناس منابع آبی وزارت نیرو استفاده از آب شیرینکنها در منطقه خلیجفارس از ظرفیت بالایی برخوردار نیست. با این وجود، به دلیل شرایط بحرانی منابع آبی در هرمزگان مجوز شیرینسازی یکمیلیون مکعب آب به بخش خصوصی داده شده است. او به وضع نهچندان مناسب ذخایر سدهای استان هرمزگان اشاره کرد و گفت: درحال حاضر وزارت نیرو 9 سد با حجم مخزن 794میلیون مترکعب در این استان را دارد که میزان پرشدگی آب در آنها حدود 25 الی 30درصد است؛ درحالی که متوسط کشوری عدد 53درصد را
نشان میدهد.
نگرانیهای زیستمحیطی
با این وجود پرویز کردوانی پدر جغرافیای ایران و کارشناس منابع آب معتقد است که استفاده از این آب خروجی کولر به دلیل شوری و حالت قلیاییاش ممکن است مشکلاتی را برای فضای سبز به همراه داشته باشد.
او به «شهروند» میگوید: باید بررسی دقیقی در رابطه با اینکه این آب برای چه نوع پوشش گیاهی میتواند مناسب باشد صورت گیرد، در غیر این صورت اجرایی طرحی که قرار است حل بحران آب در کشور کمک کند، خود زمینهساز بحرانهای دیگر زیستمحیطی میشود.
با این وجود مدیر دفتر فنی و خدمات فنی و مهندسی آب و فاضلاب هرمزگان این ادعای کردوانی را رد کرده و توضیح میدهد: بررسیهای به عمل آمده نشان میدهد که آب خروجی کولر شور نبوده و تنها یک آب مقطر بدون املاح است که قادر به جذب املاح مورد نیازش از خاک است. املاحی که میتوان به راحتی از طریق کودهای مناسب آن را به خاک تزریق کرد. به گفته او، PH آب خروجی کولر 7.18درصد یعنی 0.18درصد بیشتر PH آب خنثی است و به هیچوجه قلیایی نیست.
هر دستگاه کولر
آب مصرفی یک نفر را میبلعد
شاید بد نباشد که بدانید هر دستگاه کولر آبی روزانه تا 200 لیتر آب مصرف میکند که این میزان از استاندارد مصرف روزانه یک فرد ایرانی نیز بیشتر است. بنابراین میتوان فرض کرد که هر خانوار (بهطور متوسط چهارنفره) در صورتی که از یک کولر آبی استفاده کند، گویی یک نفر به سرانه افراد افزوده شده است. نشتی کولرها و تنظیمنبودن شناور آنها موجب هدررفت آب میشود، بنابراین در ابتدای فصل گرما کولرها باید سرویس شوند و از نشتیهای شیر تأمین آب کولر، شیلنگ و اتصالهای مربوط جلوگیری شود. آنگونه که کردوانی میگوید؛ مسئولان میتوانند با آموزشدادن روشهای مدیریت مصرف و راهکارهای سادهای همچون استفاده از دوشها و شیرهای کممصرف، مصرف آب را به میزان قابل توجهی کاهش دهند.
مشترکان خانگی به الگوی مصرف پایبندند
جالب است بدانید عمده هدررفت آب مربوط به شبکههای توزیع آب و وضع کلان مدیریت منابع آب است و مشترکان خانگی کمتر در این زمینه مقصرند.
براساس آمار ارایهشده از مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور 76.5درصد مشترکان شهری الگوی مصرف آب را رعایت میکنند.
به گفته او، مصرفِ 76.5درصد جامعه شهری کمتر از الگوی مصرف است؛ یعنی کمتر از 20 مترمکعب در هر دوره مصرف میکنند؛ 26درصد از این مشترکان بین 20 تا 40 مترمکعب مصرف دارند و 1.9درصد از مشترکان نیز بیش از 40 مترمکعب آب در هر دوره مصرف میکنند. آنگونه که این مقام مسئول اعلام کرده؛ مصرفِ 52.4درصد از مشترکان روستایی مطابق با الگوی مصرف است، یعنی کمتر از 15 مترمکعب مصرف میکنند؛ 32.5درصد بین 15 تا 30 مترمکعب و 31درصد نیز بیش از 30 مترمکعب آب مصرف میکنند.